Bitwa pod Mieczownicą
| powstanie styczniowe | |||
 Bagnista dolina rzeki Meszny w Mieczownicy | |||
| Czas |
2 marca 1863 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Wynik |
zwycięstwo Rosjan | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
Położenie na mapie Guberni Królestwa Polskiego (1904)  | |||
 52°21′32,4000″N 17°57′58,9680″E/52,359000 17,966380
| |||
Bitwa pod Mieczownicą – jedna z bitew powstania styczniowego stoczona 2 marca 1863 roku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
28 lutego 1863 oddział składający się z 60 uczniów gimnazjum trzemeszeńskiego wyruszył do powstania styczniowego. Grupa ta połączyła się z oddziałem dowodzonym przez Antoniego Rajmunda Garczyńskiego. Oddział ten liczył około 600 powstańców z Wielkiego Księstwa Poznańskiego. W nocy z 28 lutego na 1 marca Garczyński przeszedł granicę Królestwa Polskiego pod Radlewem w powiecie wrzesińskim, aby dołączyć do oddziału Kazimierza Mielęckiego przebywającego w Bieniszewie.
Dowództwo nad połączonymi oddziałami miał sprawować Kazimierz Mielęcki, lecz z uwagi na niezadowolenie Garczyńskiego i jego wyższy stopień wojskowy oraz starszy wiek Mielęcki zdecydował się uznać go jako zwierzchnika. Garczyński nie przyjął naczelnego dowództwa i nie powiadamiając Mielęckiego, w środku nocy wyruszył z obozu razem ze swoim oddziałem w stronę granicy pruskiej. Rankiem, kiedy Mielęcki zorientował się w zaistniałej sytuacji natychmiast, wyruszył w ślad za oddziałem Garczyńskiego.
Pod Dobrosołowem Mielęcki natknął się na wojska rosyjskie; zaczęła się walka. W tym samym czasie Garczyński znajdował się w sąsiedniej wsi Mieczownica, która była oddzielona jeziorem i błotami od Dobrosołowa. Pomimo wsparcia Garczyńskiego, Mielęcki pod naporem Rosjan musiał ze swoim oddziałem wycofać się do Mieczownicy w kierunku granicy pruskiej. W celu powstrzymania Rosjan wytypowano oddział złożony z 28 strzelców, pod dowództwem Nepomucena Marczyńskiego. Oddział początkowo był wspierany przez kilkudziesięciu strzelców z grupy Mielęckiego wycofujących się ku granicy. Powstańcy na cmentarzu walczyli ze znacznie liczniejszym oddziałem Rosjan. Zdołali zatrzymać dragonów rosyjskich, którzy wdali się z nimi w zaciętą walkę. Atak odpierany był przez kilka godzin. W krwawej walce zginęli prawie wszyscy oprócz jednej z 28-osobowego oddziału, był nim uczeń gimnazjum trzemeszeńskiego Klemens Wiśniewski. W końcowej fazie pościg za powstańcami Mielęckiego i Garczyńskiego przejął major Dyman. Dzięki obronie 28-osobowego oddziału pozostali powstańcy zdołali wycofać się do granicy pruskiej.
W bitwie pod Mieczownicą zginęło około 100 powstańców w tym 11 gimnazjalistów trzemeszeńskich: Józef Eitner, Roman Kentzer, Władysław Koszczyński, Kazimierz Różnowicz, Władysław Sąchocki, Edward Kozielski, Bolesław Pławiński, Józef Nawrocki, Walenty Paulus, Jagła i Krąkowski (ich imiona nie zostały ustalone). Kazimierz Mielęcki zarzucił Antoniemu Garczyńskiemu zdradę. Klęska spowodowana lekkomyślnością i niesubordynacją Garczyńskiego odbiła się szerokim echem w całym Wielkim Księstwie Poznańskim.
Pamięć o powstańcach[edytuj | edytuj kod]
Bitwę pod Mieczownicą i poległych w niej powstańców upamiętnia pomnik. Pomnik powstał z inicjatywy dziedzica majątku Mieczownica Leopolda Chrzanowskiego w 1865 roku. W czasie II Wojny Światowej został zburzony przez Niemców. W 1953 roku pomnik został odbudowany z inicjatywy Zygmunta Kwarczyńskiego. Władze gminy Ostrowite oraz parafia rzymskokatolicka w Giewartowie od 1993 roku organizują co roku w dniu 3 maja w święto uchwalenia Konstytucji uroczystości pod pomnikiem poległych gimnazjalistów w powstaniu styczniowym. Na tę uroczystość zapraszani są przedstawiciele Gimnazjum i Liceum w Trzemesznie.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Z dziejów powstania styczniowego na Kujawach i Ziemie Dobrzyńskiej, pod. red. Sławomira Kalembki, Warszawa 1989;
- Zdzisław Grot, Rok 1863 w zaborze pruskim, Poznań 1963;
- Marian Jarecki, Bitwa pod Mieczownicą i powrót do tradycji, Giewartów 1993.