Dzięgielów

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dzięgielów
wieś
Ilustracja
Zamek w Dzięgielowie
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

cieszyński

Gmina

Goleszów

Liczba ludności (2022)

1418[2]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

43-445[3]

Tablice rejestracyjne

SCI

SIMC

0052244

Położenie na mapie gminy Goleszów
Mapa konturowa gminy Goleszów, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dzięgielów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Dzięgielów”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Dzięgielów”
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego
Mapa konturowa powiatu cieszyńskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Dzięgielów”
Ziemia49°43′21″N 18°42′01″E/49,722500 18,700278[1]
Strona internetowa
Nieoficjalny herb wsi Dzięgielów

Dzięgielów (cz. Děhylov, niem. Dzingelau) – wieś sołecka w gminie Goleszów w powiecie cieszyńskim, w województwie śląskim. Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Leży w dolinie Puńcówki, na Pogórzu Cieszyńskim, powierzchnia sołectwa wynosi 831 ha[4], a liczba ludności 1332, co daje gęstość zaludnienia równą 160,3 os./km².

W miejscowości znajduje się cmentarz komunalny.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Zengilow[5][6][7]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (na tzw. surowym korzeniu), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) Księstwa Cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).

Od lat 1494/1496 do początku XVII w. w posiadaniu rodziny Czelów z Czechowic, jednego z najwybitniejszych rodów szlacheckich Księstwa Cieszyńskiego. Następnie w posiadaniu rodziny Goczałkowskich, w ostatnich latach XVIII w. w rękach barona Józefa Beesa, później własność Komory Cieszyńskiej.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 61 budynkach w Dzięgielowie na obszarze 817 hektarów mieszkało 499 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 61,1 os./km². z tego 121 (24,2%) mieszkańców było katolikami, 378 (75,8%) ewangelikami, 489 (98%) było polsko-, 5 (1%) czesko- a 4 (0,8%) niemieckojęzycznymi[8]. Do 1910 liczba budynków wzrosła do 65 a mieszkańców do 506, z czego 143 (28,3%) było katolikami, 363 (71,7%) ewangelikami, 502 (99,2%) polsko-, 3 (0,6%) czesko- a 1 niemieckojęzycznymi[9].

Po zakończeniu I wojny światowej tereny, na których leży miejscowość - Śląsk Cieszyński stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego pod dowództwem ob. Obracaja, który podlegał organizacyjnie 1 kompanii w Cieszynie[10].

W latach 1975–1998 wieś należała do województwa bielskiego.

Obiekty użyteczności publicznej w Dzięgielowie
Szkoła podstawowa
Remiza OSP


Zamek[edytuj | edytuj kod]

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajduje się jeden obiekt zabytkowy[11], a mianowicie zamek na wschodnim krańcu wsi, wzniesiony z końcem XV w. przez ród Czelów.

 Osobny artykuł: Zamek w Dzięgielowie.

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Przez miejscowość przechodzą następujące trasy rowerowe:

Na wschód od zamku biegnie także szlak turystyczny czarny czarny pieszy szlak turystyczny Goleszów PKP - Czantoria Wielka (14 km).

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące Kościoły:

W północnej części wsi, w przysiółku „Na Kępie”, znajduje się siedziba Ewangelickiego Diakonatu Żeńskiego „Eben-Ezer”[15], założonego w 1923 z inicjatywy pastora Karola Kulisza[16][17] oraz największy w Kościele Ewangelicko-Augsburskim w Polsce dom opieki „Emaus”[18][19], zbudowany w latach 1977–1980[16] (obecnie w pobliżu istnieje również drugi taki obiekt – „Emaus II”[20]).

Ponadto Dzięgielów jest miejscem, w którym corocznie odbywa się Tydzień Ewangelizacyjny, organizowany przez Centrum Misji i Ewangelizacji Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, mające siedzibę na terenie miejscowości[21][22].

Architektura sakralna Dzięgielowa
Kaplica rzymskokatolicka
Kościół Ewangelicki Eben-Ezer
Ewangelicki Dom Seniora "Emaus II"
Cmentarz
Zbór Kościoła Wolnych Chrześcijan


Komunikacja[edytuj | edytuj kod]

Przez wieś kursują busy prywatnego przewoźnika TRANSBUS.

Urodzeni w Dzięgielowie[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 29042
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 245 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Gmina Goleszów: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Goleszów na lata 2007-2013. [w:] www.goleszow.bip.net.pl [on-line]. 2007-03-21, 2007. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-30)].
  5. Idzi Panic: Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
  6. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
  7. H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
  8. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
  9. Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
  10. Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.
  11. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  12. Dzięgielów, luteranie.pl [dostęp 2024-02-20].
  13. Świątynie, puncowparafia.pl [dostęp 2024-02-20].
  14. Kontakt, dziegielow.kwch.org [dostęp 2024-02-20].
  15. Diakonat Żeński „Eben-Ezer” w Dzięgielowie, diakonia.org.pl [dostęp 2024-02-20].
  16. a b Diakonat Żeński „Eben-Ezer” w Dzięgielowie w latach 1923-1998, luteranie.pl [dostęp 2024-02-20].
  17. Osiemdziesiąta rocznica śmierci ks. Karola Kulisza – założyciela Zakładów Opiekuńczo-Wychowawczych “Ebenezer” w Dzięgielowie, kc-cieszyn.pl [dostęp 2024-02-20].
  18. Kontakt, edoemaus.pl [dostęp 2024-02-20].
  19. Proboszcz, diakon i diakonisa, tygodniksiedlecki.com [dostęp 2024-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-15].
  20. “Aż dotąd pomagał nam Pan” – 100 lat Eben-Ezer w Dzięgielowie i piękne obchody okrągłej rocznicy, beskidzka24 [dostęp 2024-02-20].
  21. Tydzień Ewangelizacyjny, cme.org.pl [dostęp 2024-02-20].
  22. Kontakt, cme.org.pl [dostęp 2024-02-20].
  23. a b Elektroniczny Słownik Biograficzny Śląska Cieszyńskiego

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]