Franciszek Kaczmarek (fizyk)

Franciszek Kaczmarek
Data i miejsce urodzenia	24 grudnia 1928 ; Łęgowo
Data i miejsce śmierci	2 czerwca 2015 ; Poznań
	Profesor nauk fizycznych
	Specjalność: elektronika kwantowa, fizyka laserów, optyka kwantowa
Alma Mater	Uniwersytet Poznański
Doktorat	1960 – nauki fizyczne ; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Habilitacja	1968 – nauki fizyczne ; Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Profesura	1984
	Nauczyciel akademicki
uczelnia	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Okres zatrudn.	od 1950 do 2015
	Rektor
Uczelnia	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Okres spraw.	1984–1985
Poprzednik	Zbigniew Radwański
Następca	Jacek Fisiak
	Odznaczenia

Franciszek Kaczmarek (ur. 24 grudnia 1928 w Łęgowie, zm. 2 czerwca 2015 w Poznaniu) – polski naukowiec, fizyk, rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w latach 1984–1985.

Życiorys

Jego ojciec Jan był z zawodu ślusarzem-tokarzem, matka Zofia, z domu Staszewska, zajmowała się gospodarstwem domowym. W czasie drugiej wojny światowej został zatrudniony jako uczeń elektromonterski w firmie Siemens-Schuckert(inne języki) w Poznaniu. Po wojnie w 1948 ukończył szkołę średnią - Liceum im. Bergera w Poznaniu.

Wykształcenie i kariera naukowa

W latach 1948–1952 studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Poznańskiego. W roku 1952 uzyskał dyplom magistra filozofii w zakresie matematyki. Jeszcze jako student - w 1950 - został zatrudniony w Katedrze Fizyki Doświadczalnej na stanowisku zastępcy asystenta. Doktorat w zakresie fizyki uzyskał w 1960. Tematem jego rozprawy doktorskiej były zjawiska opóźnione w ferroelektrycznym tytanianie baru. Promotorem jego pracy był profesor Arkadiusz Piekara. W 1968 habilitował się. W 1975 mianowany profesorem nadzwyczajnym, a od 1984 profesor zwyczajny na Wydziale Fizyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Od 1962 pod kierunkiem Franciszka Kaczmarka prowadzone były prace nad konstrukcją lasera. Były to pionierskie badania na skalę krajowa, które zakończyły się pełnym sukcesem - pierwszy laser rubinowy został uruchomiony w Poznaniu 5 grudnia 1963, zaś pierwszy maser 2 stycznia 1964^[1] Wspólnie z Tadeuszem Kulińskim, Markiem Ludwiczaklem i Zdzisławem Błaszczakiem zorganizował od podstaw zespół fizyki laserów, który w 1969 przekształcił się w Zakład Elektroniki Kwantowej Instytutu Fizyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza^[2], którego kierownikiem profesor był przez wiele lat.

Kierował I Pracownią Fizyczną i Zaocznym Studium Fizyki. W latach 1975–81 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Autor kilkudziesięciu publikacji oraz licznych referatów wygłaszanych na całym świecie. Wykształcił wielu magistrów, wypromował 20 doktorów, z których 5 uzyskało tytuły profesora. Był promotorem doktoratu honorowego Javiera Solany, sekretarza generalnego Rady Unii Europejskiej.

Po przejściu na emeryturę w 1999 roku skonstruował laser światłowodowy w paśmie zielonym, wzbudzany wiązką podczerwoną z lasera półprzewodnikowego^[3].

Wieloletni wiceprzewodniczący Oddziału Poznańskiego a od 2011 roku członek Honorowy Polskiego Towarzystwa Fizycznego^[4]. Był również wieloletnim członkiem m.in.

komitetów międzynarodowych: Advisory Committe on Physics Education, Europejskiego Towarzystwa Fizycznego oraz Committe on Physics Education IUPA
przez 9 lat Centralnej Komisji ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych, w tym przez 6 lat sprawował funkcję jej wiceprzewodniczącego
zespołu recenzentów podręczników szkolnych w Ministerstwie Edukacji Narodowej i Sportu

Prorektor i rektor

Pełnił funkcję prorektora w gabinecie demokratycznie wybranego rektora Janusza Ziółkowskiego, co miało wpływ na jego stosunki z przedstawicielami ówczesnego ustroju. Ze stanowiska zrezygnował wraz z innymi prorektorami po usunięciu przez władze ministerialne rektora i jednego z prorektorów na początku 1982. Wybrany na rektora 10 maja 1984^[5] w dość szczególnych okolicznościach – po zakończeniu stanu wojennego nastąpiła pewna liberalizacja, a wyborów dokonywały gremia wybrane w reformatorskim okresie 1980–1981. Jego wybór na rektora odebrany został jako demonstracja polityczna ze strony środowiska uniwersyteckiego i był pretekstem – jako jedna z wielu podobnych decyzji na polskich uczelni – do wprowadzenia przez władze nowej ustawy o szkolnictwie wyższym, umożliwiającej im odgórne usuwanie ze stanowisk przedstawicieli władz uczelnianych (czego miał paść ofiarą)^[6]. Za jego kadencji opracowano program komputeryzacji indywidualnych stanowisk pracy w UAM. Kładł nacisk na traktowanie zadań dydaktycznych na równi z naukowymi. W 1985 jego kadencja – zgodnie ze wspomnianą ustawą – została odgórnie przerwana przez Ministra Szkolnictwa Wyższego Benona Miśkiewicza wobec „niezatwierdzenia przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego dalszego pełnienia funkcji przez zespół rektorski”.

Życie prywatne

W 1955 zawarł związek małżeński z Zofią Mendelowską, z którą miał dwie córki: Iwonę (biolog) i Małgorzatę (fizyk)^[7].

Pogrzeb

Zmarł 2 czerwca 2015 w Poznaniu, gdzie został pochowany 9 czerwca 2015 na Cmentarzu parafialnym św. Jana Vianneya (kwatera św. Michała-1-25). W dniu pogrzebu w westybulu Auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu wystawiona została trumna z ciałem profesora. Honorową wartę pełnili przy niej rektorzy, profesorowie i dawni jego uczniowie.

Odznaczenia i nagrody

Ordery

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2011)^[8]^[9]^[10]
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Złoty Krzyż Zasługi
Złoty Medal za zasługi dla Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie

Inne

Laureat Nagrody Naukowej Miasta i Województwa Poznańskiego za rok 1979^[11]^[12].

W 2009 nagrodzony medalem Palmae Universitatis Studiorum Posnaniensis, najwyższym wyróżnieniem akademickim Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu^[13].

Wybrane publikacje

II pracownia fizyczna. Cz. 2, Ćwiczenia laboratoryjne dla studentów Zaocznego Studium Fizyki, Poznań : Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Instytut Fizyki, 1970
II pracownia fizyczna. Cz. 1, Ćwiczenia laboratoryjne dla studentów Studium Fizyki dla Pracujących, Poznań : Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Instytut Fizyki, 1970
Wstęp do fizyki laserów, PWN Warszawa 1978
Podstawy działania laserów, Warszawa : Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1983
W ćwierćwiecze odkrycia lasera : materiały z sesji naukowej, Ciążeń, 16-17 maja 1985 roku (pod red. Franciszka Kaczmarka), Poznań : Wydawnictwo Naukowe UAM, 1987
Quantum electronics, Poznań : Wydawnictwo Naukowe UAM, 1994
Franciszek Kaczmarek, Ryszard Parzyński, Laser physica, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Insitute of Physics. Pt. 1, Introduction to quantum optics, Poznań : Wydaw. Naukowe UAM, 1990

Przypisy

↑ Andrzej Gulczyński: Wielkopolanie 20. wieku. Wydawn. WBP, 2001, s. 699.
↑ Kronika miasta Poznania, Tom 51. Urząd Miejski, 1983, s. 92.
↑ Światłowodowy laser zielony wzbudzany podczerwienią. [dostęp 2015-07-05].
↑ Na Wydziale Fizyki UAM rozpoczęła się X Jubileuszowa Ogólnopolska Sesja Kół Naukowych Fizyków.. www.poznan.pl, 2011-11-08. [dostęp 2015-06-03].
↑ Iwona Wegner-Maruszewska: Kronika Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Uniwersytet, 1997.
↑ Tajne dokumenty Państwo - Kościół: 1980–1989. Polityka (1993), s. 593. ISBN 0-906601-96-7.
↑ Tomasz Schramm: Poczet rektorów Almae Matris Posnaniensis. Wydawn. Naukowe UAM, 2004, s. 251. ISBN 83-232-1423-9.
↑ Profesor Franciszek Kaczmarek odznaczony. Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu, 2011-12-16. [dostęp 2015-06-03].
↑ Poznań: Profesor Franciszek Kaczmarek z Krzyżem Oficerskim. 2011-12-18. [dostęp 2015-07-05].
↑ Franciszek Kaczmarek - profesor od lasera. 2011-12-16. [dostęp 2015-07-05].
↑ Laureaci nagród m. Poznania i województwa. [dostęp 2015-07-05].
↑ Kronika Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu za rok akademicki 1978/79. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1978, s. 57.
↑ Nagrodzeni medalem Palmae Universitatis Studiorum Posnaniensis. www.amu.edu.pl. [dostęp 2015-06-04].

Bibliografia

Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny, tom II: H–Ł (redaktor naukowy Janusz Kapuścik), Warszawa 1999, s. 230 (z fotografią)
Prof. zw. dr hab. Franciszek Kaczmarek, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2011-12-06] .
Poczet Rektorów 1919-2008 na stronie UAM
Tomasz Schramm, Poczet rektorów Almae Matris Posnaniensis, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Anna Marciniak, Wydawnictwo Naukowe UAM 2004, s. 249
Józef Hurwic, Uczeni też ludzie: sylwetki polskich uczonych, Polska Akademia Umiejętności 2006, s. 180

Linki zewnętrzne

Film dokumentalny poświęcony postaci wybitnego polskiego fizyka prof. Franciszka Kaczmarka

[1] Andrzej Gulczyński: Wielkopolanie 20. wieku. Wydawn. WBP, 2001, s. 699.

[2] Kronika miasta Poznania, Tom 51. Urząd Miejski, 1983, s. 92.

[3] Światłowodowy laser zielony wzbudzany podczerwienią. [dostęp 2015-07-05].

[4] Na Wydziale Fizyki UAM rozpoczęła się X Jubileuszowa Ogólnopolska Sesja Kół Naukowych Fizyków.. www.poznan.pl, 2011-11-08. [dostęp 2015-06-03].

[5] Iwona Wegner-Maruszewska: Kronika Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Uniwersytet, 1997.

[6] Tajne dokumenty Państwo - Kościół: 1980–1989. Polityka (1993), s. 593. ISBN 0-906601-96-7.

[7] Tomasz Schramm: Poczet rektorów Almae Matris Posnaniensis. Wydawn. Naukowe UAM, 2004, s. 251. ISBN 83-232-1423-9.

[8] Profesor Franciszek Kaczmarek odznaczony. Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu, 2011-12-16. [dostęp 2015-06-03].

[9] Poznań: Profesor Franciszek Kaczmarek z Krzyżem Oficerskim. 2011-12-18. [dostęp 2015-07-05].

[10] Franciszek Kaczmarek - profesor od lasera. 2011-12-16. [dostęp 2015-07-05].

[11] Laureaci nagród m. Poznania i województwa. [dostęp 2015-07-05].

[12] Kronika Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu za rok akademicki 1978/79. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1978, s. 57.

[13] Nagrodzeni medalem Palmae Universitatis Studiorum Posnaniensis. www.amu.edu.pl. [dostęp 2015-06-04].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Rektorzy Uniwersytetu Poznańskiego (1919–1939)	Heliodor Święcicki (1919–1923) Zygmunt Lisowski (1923–1924) Stanisław Dobrzycki (1924–1925) Ludwik Sitowski (1925–1926) Jan Gabriel Grochmalicki (1926–1928) Edward Feliks Lubicz-Niezabitowski (1928–1929) Stanisław Wincenty Kasznica (1929–1931) Jan Sajdak (1931–1932) Stanisław Pawłowski (1932–1933) Stanisław Runge (1933–1936) Antoni Peretiatkowicz (1936–1939)
Rektorzy tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich (1940–1945)	Ludwik Jaxa-Bykowski (1941–1943) Roman Pollak (1943–1945)
Rektorzy Uniwersytetu Poznańskiego (1945–1955)	Stefan Tytus Dąbrowski (1945–1946) Stefan Błachowski (1946–1948) Kazimierz Ajdukiewicz (1948–1952) Jerzy Suszko (1952–1955)
Rektorzy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (od 1955)	Jerzy Suszko (1955–1956) Alfons Klafkowski (1956–1962) Gerard Labuda (1962–1965) Czesław Łuczak (1965–1972) Benon Miśkiewicz (1972–1981) Janusz Ziółkowski (1981–1982) Zbigniew Radwański (1982–1984) Franciszek Kaczmarek (1984–1985) Jacek Fisiak (1985–1988) Bogdan Marciniec (1988–1990) Jerzy Fedorowski (1990–1996) Stefan Jurga (1996–2002) Stanisław Lorenc (2002–2008) Bronisław Marciniak (2008–2016) Andrzej Lesicki (2016–2020) Bogumiła Kaniewska (od 2020)