Generał martwej armii

Generał martwej armii
Gjenerali i ushtrisë së vdekur
Autor	Ismail Kadare
Typ utworu	powieść
	Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Albania
Język	albański
Data wydania	1963
Wydawca	Shtepia Botuese Naim Frashëri
	Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1984
Wydawca	Państwowy Instytut Wydawniczy
Przekład	Maria i Cezary Gawrysiowie

Generał martwej armii (alb. Gjenerali i ushtrisë së vdekur) – powieść albańskiego pisarza Ismaila Kadare. Po raz pierwszy została wydana w roku 1963. Polski przekład powieści, dokonany z języka francuskiego przez Marię i Cezarego Gawrysiów i wydany w 1984 r., był pierwszym przekładem powieści Kadarego na język polski i jednocześnie drugim w historii przekładem na język polski albańskiej powieści w ogóle^[1].

Fabuła

Akcja powieści rozgrywa się w Albanii, do której w początkach lat 60. ze specjalną misją przybywa włoski generał, wraz z księdzem^[2]. Jego zadaniem jest zebranie informacji i przeprowadzenie ekshumacji szczątków żołnierzy włoskich, poległych w Albanii, w czasie II wojny światowej. Zebrane przy poległych dokumenty i listy przedstawiają wieloznaczny i skomplikowany obraz relacji okupantów z miejscową ludnością. Opowieści miejscowej ludności pozwalają odtworzyć okoliczności śmierci żołnierzy. Trwająca rok misja generała staje się dla Kadarego pretekstem do ukazania heroizmu albańskich partyzantów i okrucieństwa włoskich żołnierzy^[2].

Powieść Generał martwej armii jest najczęściej tłumaczonym dziełem Ismaila Kadare – doczekała się przekładu na 29 języków, pierwszym przekładem powieści było wydane w roku 1966 tłumaczenie na język bułgarski.

Ekranizacje

W 1983 Luciano Tovoli wyreżyserował film Il generale dell’armata morte na motywach powieści I. Kadare, z Marcello Mastroiannim w głównej roli. W 1989 na motywach powieści powstał film fabularny Powrót martwej armii, w reż. Dhimitra Anagnostiego. W tym samym roku odbyła się premiera francuskiego filmu La Vie et rien d’autre, w reżyserii Bernarda Taverniera, na motywach powieści Ismaila Kadare, z Philippem Noiretem w roli głównej.

Recenzje (w języku polskim)

B. Górowska, „Słowo Polskie” 1984/210, s. 4.
T. Krzemień, „Tu i Teraz” 1984/29, s. 10.
M.Troszyński, „Nowe Książki” 1984/11, s. 133–134.
Wig, „Echo Dnia” 1985/51, s. 5.
S. Szulist, „Kierunki” 1986/5, s. 12.

Wybrane przekłady powieści

1966: Generalat na myrtwata armija (bułg. tłum. Marina Marinowa), wyd. Sofia
1971: The General of the dead army (ang. tłum. Derek Coltman), wyd. Londyn
1973: Der General der toten Armee (niem. tłum. Sybille A. Rott), wyd. Düsseldorf
1976: General mrtve armade (słoweń. tłum. Jakob Emeršič), wyd. Maribor
1978: General mrtve armije (chorw. tłum. Đuro Plemenčić), wyd. Rijeka
1981: Ǧenerāl al-ǧayš al-mayyit (arab. tłum. Abd 'al-Laṭif), wyd. Damaszek
1983: Le général de l’armée morte (fr. tłum. Jusuf Vrioni), wyd. Paryż
1983: Generál mŕtvej armády (słowacki tłum. Mária Hevierová), wyd. Bratysława
1987: El general del ejército muerto (hiszp. tłum. Ramon Sánchez), wyd. Madryt
1990: Generál mrtvé armády (czes. tłum. Hana Tomková), wyd. Praga
1997: Den doede haers general (norw. tłum. Kari Risvik, Kjell Risvik), wyd. Oslo
2001: Den döda arméns general (szw. tłum. Britt Arenander), wyd. Sztokholm
2004: General na mrtvata vojska (maced. tłum. Adem Gajtani), wyd. Skopje
2004: Viên tướng của đạo quân ché̂t (wietn. tłum. Nguyẽ̂n Văn Sĩ), wyd. Hanoi
2008: Mula armadako generalo (arum. tłum. Ibrahim Elshani), wyd. Prizren
2009: 死者の軍隊の将軍 (jap. tłum. Ichirō Iura), wyd. Tokio
2010: Il generale dell’armata morta: romanzo (włos. tłum. Augusto Donaudy), wyd. Mediolan
2020: Generalul armatei moarte (rum. tłum. Marius Dobrescu), wyd. Bukareszt
2020: Ölüordunun generali (tur. tłum. Ece Dillioğlu), wyd. Stambuł
2021: De generaal van het dode leger (hol. tłum. Piet De Moor), wyd. Amsterdam
2021: Mirušo armijas ģenerālis (łot. tłum. Dens Dimiņš), wyd. Ryga

Zobacz też

100 książek XX wieku według „Le Monde”

Przypisy

↑ Pierwszą powieścią pisarza albańskiego przełożoną na język polski był utwór Sterjo Spasse Nie byli osamotnieni (alb. Ata nuk ishin vetëm), przełożony z języka rosyjskiego na polski przez Jerzego Orłowskiego i Zdzisława Stankiewicza i opublikowany w 1960 r.
↑ ^a ^b Driada Dervishi. Përballja e dy gjeneralëve: Pirro Mani – Serafin Fanko. „Arkivat Shqiptare”. 102, s. 258, 2019.

Bibliografia

Ismail Kadare: Generał martwej armii, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1984, ISBN 978-83-06-01079-4.

[1] Pierwszą powieścią pisarza albańskiego przełożoną na język polski był utwór Sterjo Spasse Nie byli osamotnieni (alb. Ata nuk ishin vetëm), przełożony z języka rosyjskiego na polski przez Jerzego Orłowskiego i Zdzisława Stankiewicza i opublikowany w 1960 r.

[dervishi-2] Driada Dervishi. Përballja e dy gjeneralëve: Pirro Mani – Serafin Fanko. „Arkivat Shqiptare”. 102, s. 258, 2019.

[1]

[2]

Lata 50.	Młodzieńcze inspiracje (1954) Sny (1957)
Lata 60.	Mój wiek (1961) Generał martwej armii (1963) Potwór (1965) Ślub (1968)
Lata 70.	Twierdza (1970) Kronika w kamieniu (1971) Listopad w pewnej stolicy (1975) Pokolenia Hankonatów (1977) Uczta pojednania (1977) Wielka zima (1977) Most o trzech przęsłach (1978) Wielkie paszałyki (1978) Zmierzch bogów stepu (1978) Krew za krew (1978) Kto przyprowadził Doruntinę? (1979)
Lata 80.	Urzędnik pałacu snów (1981) Ślepy ferman (1984) Bezksiężycowa noc (1985) Koncert na koniec zimy (1988)
Lata 90.	Akta sprawy H. (1990) Rok nieszczęścia (1990) Piramida (1992) Dusza (1996) Orzeł (1996) Pałac snów (1996) Trzy elegie dla Kosowa (1998)
Lata 2000–2009	Córka Agamemnona (2000) Marcowe zmarznięte kwiaty (2000) Życie, gra i śmierć Lula Mazreku (2002) Następca (2004) Kwestia szaleństwa (2005) Kolacja dla wroga (2008) Wypadek (2008) Nieporozumienie (2009)
Lata 2010–2019	Kukulla (2015)