Obrubniki (gmina)

Obrubniki
	gmina wiejska
	1861–1944 i 1944–1954
Państwo	Polska
Województwo	1861–1915: gub. grodzieńska; 1919–1939: białostockie; 1944–1954: białostockie
Powiat	1861–1915: białostocki; 1919–1939: białostocki; 1944–1954: białostocki
Data powstania	1 stycznia 1861
Data likwidacji	28 września 1954
Siedziba	Krasne Folwarczne (Rosja); Obrubniki (II RP); Kozińce (PRL)
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad	26
	Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975 Obrubniki
	53°14′24,0000″N 23°01′12,0000″E/53,240000 23,020000

Obrubniki (ros. Обрубниковская волость) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1861–1954 (z krótką przerwą w 1944 roku) na Białostocczyźnie. Pod okupacją rosyjską siedzibą gminy było Krasne Folwarczne^[2], w II RP Obrubniki^[3], zaś po wojnie Kozińce^[4].

Imperium Rosyjskie (1861–1915)

Gmina zbiorowa Obrubniki z siedzibą w Krasnem Folwarcznem powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu białostockiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Obrubniki obejmowała 91 wsi i zamieszkiwało ją 6293 osób^[2].

I wojna światowa (1915–1919)

Podczas I wojny światowej (1915–1919) gmina wraz z powiatem białostockim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w latach 1915–1916 w okręgu Białystok, a 1916–1918 w okręgu Białystok-Grodno) oraz do Królestwa Litwy (1918). W sierpniu 1919 przeszła pod administrację polską^[5]. Część gminy Obrubniki (m.in. jej siedziba Krasne Folwarczne) weszła w skład nowo utworzonej gminy Kalinówka.

II Rzeczpospolita (1919–1939)

Po odrodzeniu państwa polskiego gmina należała do powiatu białostockiego w woj. białostockim^[3].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku kolonię zamieszkiwało 6188 osób, wśród których 6032 było wyznania rzymskokatolickiego, 146 prawosławnego, 1 ewangelickiego, 4 greckokatolickiego i 5 mojżeszowego. Jednocześnie 6146 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 34 białoruską i 8 rosyjską. Na terenie gminy było 970 budynków mieszkalnych^[6].

16 października 1933 gminę Obrubniki podzielono na 21 gromad: Borsukówka, Chraboły, Dobrzyniewo Duże, Dobrzyniewo Kościelne, Gniła, Jaworówka, Katrynka, Kobuzie, Kopisk, Kozińce, Krynice, Krzywe, Kulikówka, Letniki, Nowo-Aleksandrowo, Nowiny Kasjerskie, Nowiny-Zdroje, Nowosiołki, Obrubniki, Ogrodniki, Podleńce, Pogorzałki, Ponikła, Rybaki, Rybniki i Szaciły^[7].

II wojna światowa (1939–1944)

Podczas II wojny światowej gmina znajdowała się przejściowo poza administracją polską. Przejściowo, na początku 1944 roku, gminę Obrubniki zniesiono, tworząc z niej gminę Dobrzyniewo, którą jednak zniesiono w sierpniu 1944, przywracając gminę Obrubniki^[8].

PRL (1944–1954)

Po wojnie gmina należała do powieatu białostockiego w woj. białostockim^[9].

1 czerwca 1951 utworzono nową gromadę Bogdan z częsci gromady Letniki, a zniesiono gromadę Krzywe, włączając ją do gromady Dobrzyniewo Kościelne^[10].

W dniu 1 lipca 1952 roku gmina była podzielona na 26 gromad: Bogdan, Borsukówka, Chraboły, Dobrzyniewo Duże, Dobrzyniewo Kościelne, Gniła, Jaworówka, Katrynka, Kobuzie, Kopisk, Kozińce, Krynice, Kulikówka, Letniki, Nowo-Aleksandrowo, Nowiny Kasjerskie, Nowiny-Zdroje, Nowosiołki, Obrubniki, Ogrodniki, Podleńce, Pogorzałki, Ponikła, Rybaki, Rybniki i Szaciły^[11].

1 kwietnia 1954 roku część obszaru gminy Obrubniki (gromady Nowiny Kasjerskie i Nowiny Zdroje) przyłączono do gminy Kalinówka^[12].

Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[13].

Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin^[14].

Przypisy

↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; przed 1919 i w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
↑ ^a ^b Volosts and communes of 1890. - St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
↑ ^a ^b Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 16 .
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
↑ Jemielity W. (1993). Podziały administracyjne powiatów białostockiego i monieckiego w latach 1919-1990. "Studia Teologiczne", 11, 1993, s. 307-339.
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1951, nr 6, poz. 43
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[1] Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; przed 1919 i w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.

[volost-2] Volosts and communes of 1890. - St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).

[gus-3] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[4] Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.

[5] Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395

[:02-6] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 16 .

[7] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49

[8] Jemielity W. (1993). Podziały administracyjne powiatów białostockiego i monieckiego w latach 1919-1990. "Studia Teologiczne", 11, 1993, s. 307-339.

[9] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[10] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1951, nr 6, poz. 43

[11] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[12] Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15

[13] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[14] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Przynależność wojewódzka	Prusy: departament białostocki (1795–1807) Rosja: obwód białostocki (1807–42) gubernia grodzieńska (1842–1915) II RP: woj. białostockie (1919–39) ZSRR: obwód białostocki (1939–40) PRL: woj. białostockie (1945–75)
Gminy miejskie (1795–1975)	Białystok (do 1928 →) Choroszcz (do 1875 i od 1919) Czarna Białostocka (od 1962) Goniądz (do 1954 →) Gródek (do 1875) Jasionówka (do 1875) Knyszyn (do 1954 →) Starosielce (1919–54) Supraśl (1824–1875 i od 1919) Suraż (do 1919 i 1923–54 →) Trzcianne (do 1800) Wasilków (od 1919) Zabłudów (do 1875 i od 1919)
Miasteczka (1795–1934)	Choroszcz (1875–1919) Gródek (1875–1934) Janopol (1875–1915) Jasionówka (1875–1919) Supraśl (1875–1919) Trzcianne (1800–1934) Wasilków (← 1915–19) Zabłudów (1875–1919)
Osiedla (1954–72)	Czarna Wieś (1956–62)
Gminy wiejskie (1861–1954 i 1973–75)	Bacieczki (1944–54) Barszczewo (1944–54) Białostoczek (1861–1944) Choroszcz (1861–1944 i 1973–75) Czarna Wieś (← 1915–54) Czarna Białostocka (1973–75) Dobrzyniewo (Kościelne) (1944 i 1973–75) Dojlidy (1861–1954) Dolistowo (1915–44) Goniądz (1915–54 →) Gródek (1861–1954 i 1973–75) Jaświły (1861–1915 i 1944–54 →) Juchnowiec (Dolny) (1861–1954 i 1973–75) Kalinówka (1915–54 →) Krypno (1861–1954 →) Michałowo (1861–1954 i 1973–75) Obrubniki (1861–1944 i 1944–54) Przytulanka (1861–1915) Supraśl (1973–75) Suraż (1919–23) Szymki (1973–75) Trzcianne (1915–54 →) Tykocin (1973–75) Wasilków (1973–75) Zabłudów (1861–1954 i 1973–75) Zaścianki (1973–75) Zawyki (1861–1954)
Gromady (1954–72)	Barszczewo (1954–72) Biele (1954–59) Bobrowniki (1954–59) Bogdanki (1959–72) Czarna Wieś (1954–55) Czarna Wieś Kościelna (1954–72) Dobrzyniewo Duże (1954–59) Dobrzyniewo Kościelne (1959–72) Dobrzyniówka (1954–59) Dojlidy Górne (1959–71) Dorożki (1954–59) Fasty (1954–68) Folwarki Tylwickie (1954–71) Gnieciuki (1954–59) Grabówka (1954–71) Gródek (1954–72) Horodniany (1954 → i ← 1956–72) Jałówka (1954–71) Jeżewo (← 1958–72) Juchnowiec Dolny (1954–72) Jurowce (1954–61) Juszkowy Gród (1954–72) Kamionka (1954–59) Konowały (1954–72) Kozińce (1954–72) Koźliki (1954–59) Królowy Most (1954–72) Kuriany (1954–59) Lewickie (1954–59) Łopuchowo (← 1958–59) Michałowo (1954–72) Mostowlany (1954–59) Nowa Wola (1954–59) Nowe Aleksandrowo (1954–59) Ogrodniczki (1954–71) Olmonty (1954–59) Pogorzałki (1954–61) Rafałówka (1959–72) Rogowo (1954–59) Rudnia (1954–57) Rynki (1954 →) Rzędziany (← 1958–61) Saniki (← 1958–59) Simuny (1954–59) Studzianki (1954–61) Szymki (1954–72) Topolany (1954–59) Trypucie (1954 →) Turośl Dolna (1954 →) Turośl Kościelna (1954 →) Tykocin (← 1958–72) Uhowo (1954 →) Waliły-Stacja (1954–68) Wasilków (1961–72) Wiejki (1954–59) Zabłudów (1959–72) Załuki (1954–59) Zaścianki (1972) Zawady (1954 →) Zawyki (1954 →) Złotoria (← 1958–72) Zubki (1954–72) Zwierki (1954–59) Żuki (1954–59)