Grocholub

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Grocholub
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

krapkowicki

Gmina

Walce

Liczba ludności (2022)

335[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-344[3]

Tablice rejestracyjne

OKR

SIMC

0504539

Położenie na mapie gminy Walce
Mapa konturowa gminy Walce, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Grocholub”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Grocholub”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Grocholub”
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego
Mapa konturowa powiatu krapkowickiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Grocholub”
Ziemia50°23′40″N 18°01′03″E/50,394444 18,017500[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Grocholub (dodatkowa nazwa w j. niem. Grocholub) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Walce. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej.

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Walce w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Wieś zajmuje 7,04 km², a mieszka w niej 7% mieszkańców gminy[4].

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Grocholub[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0504545 Swornica przysiółek

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod nazwą Grocholub, a także wymienia historyczne nazwy we fragmencie: "Grocholub (1228 Grocholuba, 1534 Grocholouw)"[7].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pieczęć Grocholubia (1722)

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1228 roku wydanym przez Kazimierza I opolskiego, gdzie zanotowana została w szeregu miejscowości założonych na prawie polskim iure polonico[8] w zlatynizowanej, staropolskiej formie „Groholuba”[9]. Dokument wystawiony został w związku z przekazaniem wsi dla zakonu norbertanek w Czarnowąsach[10].

W dokumencie wystawionym 22 sierpnia 1438 w Głogówku książęta Jan i Mikołaj zatwierdzili braciom Jakubowi i Maciejowi Stoklossenom, Janowi synowi Macieja, Janowi Lkoczka i Maciejowi Studiek – sołtysom w Grocholubiu posiadanie 4 łanów wolnego sołectwa w tejże wsi. Urbarz dóbr zamku w Głogówku z 1571 opisuje we wsi nowo wybudowany majątek ziemski specjalizujący się w hodowli owiec, nowy staw i tartak. W 1580 Valten von Winter z Głogówka sprzedał Christophowi Reichel dom z oborą, stodołą, ogrodem i karczmą w Grocholubiu. W 1602 hrabia Georg II von Oppersdorff pobierał należny czynsz z Grocholubia. Według urbarza głogóweckiego z 1635, we wsi mieszkało 17 rolników, sołtys i 15 zagrodników. Wówczas w Grocholubiu znajdowały się trzy stawy hodowlane[10].

Pieczęć Grocholubia (1932)

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[11]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[12]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu trzy lemiesze ułożone w skos obok siebie, a w otoku napis: Gemeindevorsteher in Grocholub / Kreis Neustadt O/Schl. (pol. Gmina Grocholub / Powiat Prudnicki, Górny Śląsk)[13]

W 1825 wieś liczyła 286 mieszkańców. Pierwsza szkoła we wsi została wzniesiona w 1842[10].

Pomnik poległych w I wojnie światowej

Według spisu Pruskiego Urzędu Statystycznego z 1 grudnia 1910 we wsi mieszkało 507 osób w tym 275 mężczyzn i 338 kobiet z czego 4 osoby były niemieckojęzyczne, a 502 - polskojęzyczne. Jedna osoba natomiast zadeklarowała dwujęzyczność[14]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Grocholub znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[15]. 27 lutego 1921 w Grocholubiu odbył się polski wiec, w którym uczestniczył m.in. Franciszek Strzoda[16].

W okresie międzywojennym na terenie majątku w Grocholubiu znajdowało się przedszkole wiejskie. We wsi działała również ochotnicza straż pożarna, orkiestra dęta, piekarnia, masarnia, warsztaty stolarskie, kowal, kołodzieje, warsztat krawiecki, sklep spożywczy i pszczelarze[10]. W latach 20. XX wieku w Grocholubiu powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej.

Podczas II wojny światowej, w lutym 1945 Grocholub znalazł się w pasie natarcia 13 Dywizji Piechoty Armii Czerwonej pod dowództwem Siergieja Aleksandrowa. Do wsi przybył sztab oddziału 100 Dywizji Strzelców Wehrmachtu, który ulokował się w zabudowaniach piekarza Jana Smykały. Eskorta żołnierzy niemieckich przyprowadziła do Grocholubia 13 czerwonoarmistów, wziętych do niewoli. Dowódca sztabu w Grocholubiu rozkazał ich rozstrzelać. Trzem z nich polecono wykopać groby dla siebie i reszty, jednak zostali oni zabici podczas próby ucieczki. Żołnierze radzieccy zostali rozstrzelani za stodołą Smykały. Następnego dnia miejscowi rolnicy Józef Pelka, Paweł Macha i sołtys Stanisław Fuchs otrzymali od Niemców zadanie pochowania czerwonoarmistów w byłej piaskowni po prawej stronie szosy w kierunku Mechnicy. Zwłoki zakopali Franciszek Kałuża i August Kurpiel. Po wojnie, na mocy decyzji Sądu Grodzkiego w Głogówku, w 1947 zwłoki żołnierzy radzieckich zostały ekshumowane i przeniesione na cmentarz wojenny Armii Czerwonej w Kędzierzynie[17].

Położenie na mapie powiatu prudnickiego w 1950 r.

Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[18]. Mieszkańcom Grocholubia, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa. 5 lipca 1945 dziewięć dzieci w wieku od 4 do 10 lat doprowadziły do eksplozji granatów ręcznych porzuconych w rowie przy drodze do Straduni. Wszystkie dzieci zginęły na miejscu[10].

W latach 1945–1950 Grocholub należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Walce[19], w latach 1954–1961 do gromady Brożec, a w latach 1961–1972 do gromady Walce. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku[20].

Do 1956 roku Grocholub należał do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Grocholub został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do nowo utworzonego krapkowickiego[21].

W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[22], kotlarz[23], krawiec[24]. W 1978 zlikwidowano szkołę w Grocholubiu[10].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

  • 1784 – 231
  • 1825 – 286[10]
  • 1855 – 475
  • 1887 – 540
  • 1910 – 507[25]
  • 1933 – 556[26]
  • 1939 – 553[26]
  • 1966 – 515[27]
  • 1998 – 450[28]
  • 2002 – 429[28]
  • 2009 – 374[28]
  • 2011 – 378[28]
  • 2015 – 376
  • 2016 – 374
  • 2017 – 373
  • 2018 – 366
  • 2019 – 364

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Grocholubiu chronione są[29][30]:

  • układ ruralistyczny wsi
  • kuźnia, ul. Opolska 15, XIX w., 1932
  • szkoła, ob. świetlica wiejska, ul. Opolska 19, 4. ćw. XIX w., lata 20. XX w.
  • budynek mieszkalny, ul. Opolska 47, 1873, lata 80. XX w.
  • kapliczka-dzwonnica koło domu ul. Opolska 33, pocz. XIX w., pocz. XX w z dzwonem z 1826
  • pomnik ofiar I wojny światowej, ul. Opolska, 1922

Instytucje[edytuj | edytuj kod]

We wsi działa OSP, sklep i Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna[31].

Religia[edytuj | edytuj kod]

Wieś przynależy do parafii rzymskokatolickiej w Walcach[32].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Grocholubiu[33].

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Remiza OSP Grocholub

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Grocholubiu działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Jednostka OSP została założona w 1921[34]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Grocholubiu było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[35].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[36].

Znane osoby związane z miejscowością[edytuj | edytuj kod]

Adolf Baron - (urodzony 13 kwietnia 1866r. w tej wsi, zmarł 17 stycznia 1934r. w Gogolinie) burmistrz Krapkowic w latach 1898-1932.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 38651
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 335 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Raport o stanie Gminy Walce - Urząd Gminy w Walcach [online], bip.walce.pl [dostęp 2020-07-06] (pol.).
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  7. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1076.
  8. ↑ Grünhagen 1857 ↓, s. 4.
  9. ↑ Grünhagen 1866 ↓, s. 145.
  10. ↑ a b c d e f g Historia Grocholubia, „Tygodnik Krapkowicki”, Joanna Bassek – redaktor naczelny, 19 (784), Krapkowice: Bastech, 14 maja 2013, s. 21, ISSN 1505-4861.
  11. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  12. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  13. ↑ 894 Grocholub (Grocholub) II [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 13 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  14. ↑ Praca zbiorowa 1912 ↓, s. 52.
  15. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 22.
  16. ↑ Wiadomości potoczne, „Gazeta Opolska”, Bronisław Koraszewski – redaktor naczelny, 51, Opole: Nakładem i drukiem wydawnictwa „Gazety Opolskiej”, 4 marca 1921, s. 3.
  17. ↑ Damian Tomczyk, Śląsk Opolski 1945 r. Zbrodnie wojenne Wehrmachtu popełnione na czerwonoarmistach, „Biuletyn Informacyjny Akowiec”, Danuta Schetyna – redaktor naczelny, 1 (48), Opole: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Opole, 2010, s. 8–9, ISSN 1506-9141.
  18. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  19. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  20. ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  21. ↑ Andrzej Dereń, Historia Powiatu Prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-04-17] (pol.).
  22. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 151.
  23. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 375.
  24. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 390.
  25. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
  26. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2024-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-13] (niem.).
  27. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 104.
  28. ↑ a b c d Wieś Grocholub w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-07-06], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  29. ↑ Ewidencja – Gmina Walce [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-08-17].
  30. ↑ ZABYTKI - Urząd Gminy w Walcach [online], www.walce.pl [dostęp 2020-04-05].
  31. ↑ Sołectwa Gminy Walce - Urząd Gminy w Walcach [online], www.walce.pl [dostęp 2020-07-06].
  32. ↑ Ogłoszenia parafialne | Walce [online], www.naszewalce.pl [dostęp 2020-07-06].
  33. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  34. ↑ Ochotnicze Straże Pożarne w Gminie Walce [online], walce.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).
  35. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 581.
  36. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Krapkowicach [online], krapkowice.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Breslau: Josef Max & COMP., 1866.
  • Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Erster Band. Urkunden des klosters Czarowanz. Breslau: Josef Max & COMP., 1857.
  • Felix Triest, Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117 (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
  • Praca zbiorowa: Gemeindelexicon für die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Opplen Auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910, Heft VI. Negierungsbezirk Oppeln.. Berlin: Königlich preußischen Statistifchen Landesamte, 1912.
  • O. Henryk Kałuża SVD ''Dzieje Parafii Brożec i Okolic'', Brożec - Nysa 2009, s. 173-174
  • Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949.
  • Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Walce
Wsie
Osada
Integralne
części wsi

Herb gminy Walce

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grocholub&oldid=73544933”