Rozkochów (województwo opolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rozkochów
wieś
Ilustracja
Pałac w Rozkochowie
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

krapkowicki

Gmina

Walce

Liczba ludności (2019)

511

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-344[2]

Tablice rejestracyjne

OKR

SIMC

0504574

Położenie na mapie gminy Walce
Mapa konturowa gminy Walce, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Rozkochów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Rozkochów”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Rozkochów”
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego
Mapa konturowa powiatu krapkowickiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Rozkochów”
Ziemia50°22′05″N 17°56′39″E/50,368056 17,944167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Rozkochów (dodatkowa nazwa w j. niem. Rosnochau) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Walce. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest w Kotlinie Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Walce w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 530 osób[3].

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Rozkochów[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0504580 Olszyna część wsi

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

W alfabetycznym spisie miejscowości z terenu Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod polską nazwą Rosnochow oraz zgermanizowaną Rosnochau[6]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Rosnochau, a także polską Roźnochów we fragmencie: „Rosnochau (polnisch Roźnochów)”[7]. W historii wsi pojawia się też nazwa Rosswiede. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Rozkochów[8].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ślady pobytu człowieka na terenie obecnej wsi Rozkochów, potwierdzone badaniami archeologicznymi, sięgają epoki kamienia (6000–4500 lat p.n.e.). Przez obszar wsi prawdopodobnie przechodził „bursztynowy” szlak handlowy z Opola na Morawy[9].

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w dokumencie spisanym w opactwie cystersów w Rudach Raciborskich, w którym jako świadek przyrzeczonych praw występuje sołtys wsi Johannes Schulze von Roscochowe. Dwa następne dokumenty z 1290 dotyczą rezygnacji opactwa cystersów w Kazimierzu z połowy dziesięciny ze wsi Zabierzów, Rozkochów i Walce na rzecz biskupa wrocławskiego. Według dokumentu z 1305, połowa dziesięciny przypisana była biskupowi wrocławskiemu, a połowa proboszczowi z Twardawy. Istnienie parafii w Rozkochowie potwierdza dokument klasztorny z 10 marca 1330. W czasie rejzy husytów na Śląsk, w marcu 1428 Rozkochów wraz z okolicznymi wsiami został splądrowany i zniszczony przez husytów. Wzmianka na temat świętopietrza pochodzi z 1447[10]. Pod koniec XV wieku zakon norbertanek w Czarnowąsach stracił prawa do wsi. W 1496 właścicielem majątku został Jan Rozkochowski[9].

W 1568 Sebastian Stolcz pan na Naczęsławicach sprzedał majątki ziemskie w Rozkochowie i Ćwierciach Hansowi von Redern. Wówczas w Rozkochowie istniał zamek lub pałac, który był siedzibą rodziny von Redern. W 1610 jako pan na Rozkochowie występuje Hannz Wolff von Redern, a w 1632 majątek odziedziczył Carl Moritz Graf Redern. W czasie wojny trzydziestoletniej w 1643 do Rozkochowa wtargnęły wojska szwedzkie. Szwedzi splądrowali wieś, a mieszkańcy przeszli na protestantyzm. Po 1653 duchowni protestanccy zostali wydaleni. Jako właściciel majątku w Rozkochowie w 1664 występuje Georg von Kaldenbronn-Stachowa. W 1679 w Rozkochowie działała szkoła katolicka, a właścicielem majątku był baron Pückler[10].

Pieczęć Rozkochowa (1897)

Rodzina von Pückler wzniosła w 1734 obecny pałac w Rozkochowie[10]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[11]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[12]. W 1804 zanotowano w Rozkochowie istnienie kościoła, folwarku, 27 rolników, 17 zagrodników, 5 chałupników, 1 młyn (wiatrak) oraz jedną rodzinę szlachecką. W 1817 drewniany kościół został rozebrany, a w jego miejscu wybudowano obecny kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Majątek ziemski w 1818 kupił zarządca Antoni Winkler, który w 1825 sprzedał go hrabiemu Karolowi Filipowi Harrachowi. Gospodarstwo w Rozkochowie zajmowało się produkcją traw nasiennych oraz hodowlą zarodową owiec[10]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu konia w biegu skierowanego w prawo, a w otoku napis: ROSNOCHAU GEM. SIEGEL / KR. NEUSTADT O/S. (pol. Gmina Rozkochów / Powiat Prudnicki, Górny Śląsk)[13].

Po śmierci żony hrabiego Harrach, w 1853 sprzedano majątek wraz z pałacem i folwarkiem Brzeziną, Ćwierciami i Zwiastowicami hrabiemu Ernestowi von Seherr-Thoss. W 1890 w Rozkochowie mieszkało 805 katolików i 22 protestantów. We wsi znajdowała się trzyklasowa szkoła podstawowa, do której uczęszczali również uczniowie z Ćwierci i Nowych Kotkowic. Funkcjonowała też gorzelnia[14]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 422 mieszkańców Rozkochowa 25 posługiwało się językiem niemieckim, 390 językiem polskim, a 7 było dwujęzycznych[15].

Pomnik upamiętniający mieszkańców Rozkochowa poległych w I i II wojnie światowej

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Rozkochów znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[16]. Do głosowania uprawnionych było w Rozkochowie 407 osób, z czego 305, ok. 74,9%, stanowili mieszkańcy (w tym 299, ok. 73,4% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 396 głosów (ok. 97,3% uprawnionych), w tym 396 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 375 osób (ok. 94,7%), a za Polską 21 osób (5,3%)[17]. W 1925 w Rozkochowie powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany w 1991 o tablice z nazwiskami poległych w II wojnie światowej)[18]. W 1925 Rozkochów liczył 781 mieszkańców, a w 1939 – 859. Funkcjonowała siedmioklasowa szkoła z trzema nauczycielami. Znajdowały się tu m.in. piekarnie, sklepy spożywcze, rzeźnia, masarnia[14].

W 1937 na polach między Nowymi Kotkowicami i Rozkochowem zbudowano lotnisko Rossweide (Rosnachau Flugplatz). Służyło za lotnisko ćwiczeniowe w związku z planowaną agresją na Polskę[19]. W okresie II wojny światowej, 17 grudnia 1944 podczas amerykańskiego nalotu kościół w Rozkochowei został trafiony bombą. Większa część kościoła wraz z wieżą uległa zburzeniu[14]. Od stycznia 1945 lotnisko Rossweide służyło do transportowania rannych żołnierzy znad Odry w głąb III Rzeszy[20].

Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[21]. Mieszkańcom Rozkochowa, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

Położenie na mapie powiatu prudnickiego w 1950 r.

W latach 1945–1950 Rozkochów należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Walce[22], a w latach 1954–1972 do gromady Walce. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku[23].

Do 1956 roku Rozkochów należał do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Rozkochów został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do nowo utworzonego krapkowickiego[24].

Majątek ziemski w Rozkochowie został znacjonalizowany i stał się siedzibą państwowego gospodarstwa rolnego[14] z gorzelnią. PGR w Rozkochowie był częścią Zespołu Hodowli Zarodowej w Kujawach, od 1956 z siedzibą w Głogówku, przemianowanego dwa lata później na Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej Głogówek[25]. W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[26], dwóch piekarzy[27]. W 1970 we wsi zbudowano bloki mieszkalne[14]. W 2004 Rozkochów przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[28].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół pw. św. Katarzyny

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[29]:

  • kościół par. pw. św. Katarzyny, z XVIII w., 1947 r.
  • zespół pałacowy, z XVIII-XIX w.:

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Rozkochowie chronione są ponadto[30][31]:

  • budynek mieszkalno-gospodarczy w zespole pałacowo-folwarcznym, ul. Głogowska 15, koniec XIX w.
  • budynek gospodarczy w zespole pałacowo-folwarcznym, ul. Głogowska, początek XIX w./początek XX w.
  • szkoła, ob. przedszkole, ul. Wiejska 28, lata 20. XX w.
  • plebania, ul. Wiejska 36, ok. 1930/lata 70. XX w.
  • budynek mieszkalny, ul. Wiejska 64, XIX w./1928
  • kapliczka koło domu ul. Wiejska 7, 1913
  • kapliczka koło domu ul. Wiejska 9, pocz. XX w.
  • kapliczka koło domu ul. Wiejska 31, pocz. XX w.
  • cmentarz

Pomniki i obiekty upamiętniające[edytuj | edytuj kod]

  • Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik w Rozkochowie powstały w 1925 jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. W 1991 dostawiono do niego dwie tablice z nazwiskami mężczyzn, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Monument wieńczy granitowy krzyż o rysunku nawiązującym do Krzyża Żelaznego, brak inskrypcji. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za nieprawidłowy[18].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Sołectwo zajmuje 15,4% powierzchni gminy Walce tj. 10,69 km². Wieś zamieszkuje też 10% mieszkańców gminy.

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

  • 1784 – 269
  • 1817 – 715 (liczba parafian w wiosce)
  • 1910 – 422[15]
  • 1925 – 781[14]
  • 1933 – 834[32]
  • 1939 – 858[32]
  • 1941 – 831
  • 1966 – 770[33]
  • 1998 – 711[34]
  • 2002 – 618[34]
  • 2009 – 564[34]
  • 2011 – 530[34]
  • 2018 – 512
  • 2019 – 511[35]

Instytucje[edytuj | edytuj kod]

We wsi działa m.in. OSP, przedszkole, biblioteka, piekarnia/cukiernia i stacja uzdatniania wody[36].

Religia[edytuj | edytuj kod]

W Rozkochowie znajduje się katolicki kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej, który jest siedzibą parafii św. Katarzyny Aleksandryjskiej (dekanat Głogówek)[37].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Rozkochowie[38].

12 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Rozkochów prowadziła trasa „Szlakiem Pielgrzyma”[39].

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Remiza OSP Rozkochów

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Rozkochowie działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Jednostka OSP została założona w 1932[40]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Rozkochowie było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[41].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[42].

Ludzie związani z Rozkochowem[edytuj | edytuj kod]

  • Stanisław Szozda (1950–2013) – kolarz szosowy, wicemistrz olimpijski, zamieszkały w Rozkochowie

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 116968
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1085 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2023-08-09].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. ↑ Knie 1830 ↓, s. 642.
  7. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1081.
  8. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
  9. ↑ a b Historia [online], walce.pl [dostęp 2023-08-14] (pol.).
  10. ↑ a b c d Historia Rozkochowa Część I, „Tygodnik Krapkowicki”, Joanna Bassek – redaktor naczelny, 14 (779), Krapkowice: Bastech, 9 kwietnia 2013, s. 23, ISSN 1505-4861.
  11. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  12. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  13. ↑ 996 Rosnochau (Rozkochów) [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  14. ↑ a b c d e f Historia Rozkochowa Część II, „Tygodnik Krapkowicki”, Joanna Bassek – redaktor naczelny, 15 (780), Krapkowice: Bastech, 16 kwietnia 2013, s. 23, ISSN 1505-4861.
  15. ↑ a b Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 75.
  16. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  17. ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2023-08-10]. (niem.).
  18. ↑ a b Pomniki upamiętniające żołnierzy niemieckich, którzy zginęli w II wojnie światowej podlegające kontroli komisji wojewody opolskiego (29.10.2002 r., 5 i 12.11.2002 r.), „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 6 (636), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 5 lutego 2003, s. 12, ISSN 1231-904X.
  19. ↑ Krzysztof Strauchmann, Historia lotniska koło Nowych Kotkowic. Regiopedia, Opolskie, encyklopedia regionów [online], web.archive.org, 28 maja 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-05-28].
  20. ↑ Dragomir Rudy, Działania zbrojne w okolicach Głogówka w marcu 1945 r. [online], Prudnik24, 19 stycznia 2014 [dostęp 2023-08-10] (pol.).
  21. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  22. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  23. ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  24. ↑ Andrzej Dereń, Historia Powiatu Prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-04-17] (pol.).
  25. ↑ Andrzej Dereń, Nieznany epizod z życia Stanisława Szozdy [online], Teraz Prudnik!, 15 września 2023 [dostęp 2023-09-20] (pol.).
  26. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 151.
  27. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 405.
  28. ↑ Walce [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 11 sierpnia 2020 [dostęp 2023-08-10] (pol.).
  29. ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A). Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2022-12-31].
  30. ↑ Ewidencja – Gmina Walce [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-08-16].
  31. ↑ ZABYTKI – Urząd Gminy w Walcach [online], www.walce.pl [dostęp 2020-07-05].
  32. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2024-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-13] (niem.).
  33. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 104.
  34. ↑ a b c d Wieś Rozkochów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-07-05], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  35. ↑ Raport o stanie Gminy Walce – Urząd Gminy w Walcach [online], bip.walce.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
  36. ↑ Zarchiwizowana kopia [online], wikwalce.pl [dostęp 2020-07-05] [zarchiwizowane z adresu 2020-07-05].
  37. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-01] (pol.).
  38. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  39. ↑ Trasy rowerowe VI ETTR w Prudniku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (1019), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 lipca 2010, s. 20–21, ISSN 1231-904X.
  40. ↑ Ochotnicze Straże Pożarne w Gminie Walce [online], walce.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).
  41. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 581.
  42. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Krapkowicach [online], krapkowice.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Gmina Walce
Wsie
Osada
Integralne
części wsi

Herb gminy Walce

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rozkochów_(województwo_opolskie)&oldid=73544601”