Przejdź do zawartości

Helmut Berger

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Helmut Berger
Ilustracja
Helmut Berger (1972)
Imię i nazwisko

Helmut Steinberger

Data i miejsce urodzenia

29 maja 1944
Bad Ischl, Austria

Data i miejsce śmierci

18 maja 2023
Salzburg

Zawód

aktor

Współmałżonek

Francesca Guidato
(1994–2010; separacja)

Lata aktywności

1964–2019

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Helmut Berger ([ˈhɛlmuːt ˈbɛʁɡɐ]ⓘ), właściwie Helmut Steinberger[1]; ur. 29 maja 1944 w Bad Ischl, zm. 18 maja 2023 w Salzburgu[2]) – austriacki aktor i model. Grywał narcystyczne i seksualnie niejednoznaczne postacie. Był jedną z gwiazd europejskiego kina późnych lat 60. i 70., uważany jest za symbol seksu i ikonę popu tamtego okresu[3].

Stał się rozpoznawalny dzięki współpracy z Luchino Viscontim, zwłaszcza z roli króla Ludwika II Bawarskiego w Ludwiku (1973)[4], za którą otrzymał specjalną nagrodę Davida di Donatello, oraz z roli Martina von Essenbecka w Zmierzchu bogów (1969), za którą był nominowany do Złotego Globu dla najbardziej obiecującego aktora[5].

Helmut Berger (1973)

Wczesne lata

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Bad Ischl[6] w Austrii w rodzinie hotelarskiej jako syn Hedwig i Franza Steinbergerów[7][8][9]. Pierwsze lata życia spędził głównie z matką, podczas gdy ojciec był w niewoli rosyjskiej[10]. Ojciec powrócił do domu, gdy Helmut miał trzy lata. W 1952 mając osiem lat przystąpił do pierwszej komunii świętej[11]. Swoje dzieciństwo i młodość spędził w Salzburgu, gdzie uczęszczał do szkoły franciszkańskiej Feldkirk College w Feldkirch[12]. Chciał kontynuować naukę w Max Reinhardt Seminar, jednak rodzice się temu sprzeciwili. Dorabiał jako kelner w restauracji „In-Restaurant” przy King’s Road w Chelsea i jednocześnie pobierał lekcje w klasie aktorskiej, a wkrótce pojawił się w mniejszych teatrach[13].

W wieku osiemnastu lat przeprowadził się do Londynu, gdzie został odkryty przez fotografa dla reklamy i fotografii mody[14]. Po ukończeniu studiów na wydziale dramatycznym na University of Perugia w Perugii[15], przeniósł się do Rzymu.

Kariera

[edytuj | edytuj kod]

Współpraca z Luchino Viscontim

[edytuj | edytuj kod]

Karierę aktorską rozpoczął od statystowania we włoskich filmach, w tym Błędne gwiazdy Wielkiej Niedźwiedzicy (Vaghe stelle dell’Orsa), gdzie zauważył go Luchino Visconti[16]. U Viscontiego wystąpił po raz pierwszy w roli młodzieńca przy hotelu w noweli Czarownica spalona żywcem (La Strega bruciata viva) pochodzącej z filmu fabularnego Czarownice (Le streghe, 1967). Wielkie uznanie krytyki i widzów zdobył w przerażająco sugestywnie zagranej tragicznej i odrażającej zarazem kreacji Martina Von Essenbecka, infantylnego i sadystycznego młodzieńca-pedofila o niestabilnej osobowości i perwersyjnych upodobaniach seksualnych, który słaby charakter łączy ze skłonnością do okrucieństwa w dramacie Viscontiego Zmierzch bogów (La caduta degli dei, 1969)[17], za którą zdobył nominację do nagrody Złotego Globu. Do historii kina weszła scena gdy pod pseudonimem „Lola” naśladuje Marlenę Dietrich z filmu Błękitny anioł[18].

Kolejna jego rola biseksualnego Ludwika II, króla Bawarii w dramacie biograficznym Viscontiego Ludwik (Ludwig, 1973) została uhonorowana włoską nagrodą David di Donatello. Ostatnią rolą zagraną u Viscontiego była postać perwersyjnego i zepsutego, a jednocześnie subtelnego i wyrafinowanego Konrada w dramacie Portret rodzinny we wnętrzu (Gruppo di famiglia in un interno, 1974)[19][20].

Rozwój kariery

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszą swoją rolę ekranową zagrał w dramacie Rogera Vadima Rondo (La Ronde, 1964) z Jane Fondą. Pozował jako fotomodel dla różnych magazynów, w tym „Vogue” (w lipcu 1970) z Marisą Berenson)[21], „Ciné-Revue” (Belgia; 1973)[22].

Po tytułowej roli w dramacie biograficznym Viscontiego Ludwik (1973), stał się jednym z najbardziej wziętych aktorów europejskich[23]. Z licznych propozycji przyjął rolę playboya Ericha w dramacie Larry’ego Peerce’a Środa popielcowa (Ash Wednesday, 1973) z Elizabeth Taylor i Henry’ego Fondą, co ugruntowało pozycję Bergera w międzynarodowych produkcjach[24]. Wziął udział w sesji zdjęciowej Andy’ego Warhola (1973)[25] i Helmuta Newtona (1984)[26]. W erotycznym dramacie wojennym Tinto Brassa Salon Kitty (1976)[27] z Ingrid Thulin o ekskluzywnym domu publicznym w Berlinie Salon Kitty został obsadzony w roli ambitnego nazistowskiego komendanta SS Helmuta Wallenberga. Miał zagrać w dramacie Jerzego Skolimowskiego Stacja końcowa (1976) u boku Piotra Fronczewskiego[28], ale film został nieukończony.

Grał potem zazwyczaj w filmach klasy B, w tym w ekranizacji powieści Oscara Wilde’a Portret Doriana Graya (Il dio chiamato Dorian, 1970)[29] jako tytułowy bohater.

W sensacyjnym dramacie wojennym Veljko Bulajicia Wielki transport (Veliki transport, 1983) wystąpił w roli pułkownika Glassendorfa. Przez jedenaście odcinków opery mydlanej ABC Dynastia (1983–1984) grał rolę playboya pół krwi Austriaka i pół krwi Brazylijczyka Petera De Vilbisa, który wdaje się w romans z córką potężnego magnata naftowego Fallon Carrington (Pamela Sue Martin)[30]. W ostatniej odsłonie losów słynnej mafijnej rodziny Corleone – Ojciec chrzestny III (The Godfather: Part III, 1990) w reż. Francisa Forda Coppoli zagrał postać Fredericka Keinsziga, nazywanego „bankierem Boga”, głównego księgowego banku watykańskiego w Szwajcarii, który wraz z Don Licio Lucchesi i arcybiskupem Gildayem próbuje oszukać rodzinę Corleone. Później wystąpił w teledysku do piosenki Madonny „Erotica” (1992), a także pojawił się w książce Madonny Sex (1992)[31].

W dramacie Ludwig 1881 (1993) po raz drugi zagrał Ludwika II, króla Bawarii. Wziął udział w komedii Die 120 Tage von Bottrop (1997), będącej ekscentrycznym hołdem dla dni niemieckiej twórczości filmowej Rainera Wernera Fassbindera. Przez drugą połowę lat 90. koncentrował się głównie na produkcjach europejskich, grając w filmach reżyserowanych przez Christopha Schlingensiefa i Yvesa Boisseta. W 1997 Quentin Tarantino umieścił w swoim filmie Jackie Brown archiwalne materiały filmowe z dreszczowca policyjnego Wściekły pies (La belva col mitra, 1977), gdzie Berger wcielił się w postać pozbawionego skrupułów bandyty nazwiskiem Nanni Vitali, który po ucieczce z więzienia planuje wielki skok[32], i podziękował Bergerowi w napisach końcowych za jego występ.

W 2000 ukazała się jego autobiografia zatytułowana po prostu „Ja, autobiografia” (Ich, die Autobiografie)[33]. W 2012 Schwarzkopf & Schwarzkopf Verlag opublikował książkę o jego życiu pt. Helmut Berger - A Life in Pictures, zawierającą wiele niepublikowanych wcześniej zdjęć z jego życia i filmów oraz eseje w języku niemieckim, angielskim, włoskim i francuskim. Książka została dobrze przyjęta przez prasę.

W 2007 otrzymał honorową nagrodę specjalną Teddy na festiwalu filmowym w Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie. W dreszczowcu Iron Cross (2009) zagrał Shragera / Voglera, starzejącą się postać uważaną za starego dowódcę SS odpowiedzialnego za mordowanie Żydów podczas II wojny światowej. Wziął udział w teledysku Neny, zatytułowanym „Besser gehts nicht” (2013)[34], promującym jej album Du bist gut[35][36]. We francusko-belgijskim dramacie biograficznym Saint Laurent (2014) pojawił się jako Yves Saint Laurent w 1989.

Po kilku atakach zapalenia płuc Berger ogłosił rezygnację z aktorstwa w listopadzie 2019 i stwierdził, że pozostałe lata chce spędzić z dala od publiczności[37].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Berger jawnie mówił o swoich skłonnościach biseksualnych[38]. W marcu 1976 po śmierci Viscontiego Berger przeżył głęboki kryzys osobisty i finansowy. W pierwszą rocznicę śmierci Viscontiego, 17 marca 1977 uciekał się nawet do prób samobójczych[39], uzależnił się od narkotyków, a także miał problemy z nadużywaniem alkoholu[40].

Był częstym gościem wielu talk shows, gdzie udzielał wywiadów na tematy takie jak jego związek z Marisą Berenson (1973)[41], z którą rzekomo chciał się żenić[42], w lipcu 1970 byli razem na okładce magazynu „Vogue”[43]. Opowiadał o erotycznych przygodach z Biancą i Mickiem Jaggerem[44][45], aktorem Tabem Hunterem, Nathalie Delon, Elizabeth Taylor[46], Ursulą Andress (1975)[41], Jerry Hall[47], aktorką Marisa Mell (1976-78)[48], brazylijskim piosenkarzem i aktorem Edy Starem i innymi gwiazdami rocka lat 70. i 80. Do jego kochanków należał także Rudolf Nuriejew, o czym pisze w swojej autobiografii, i Miguel Bosé[49].

19 listopada 1994 poślubił włoską scenarzystkę Francescę Guidato, jednak doszło do separacji[50]. W 2004 Berger przeniósł się z Rzymu do Salzburga, gdzie zamieszkał z matką aż do jej śmierci w 2009. Zaprzeczył jednak o pogłoskach o trudnej sytuacji finansowej. Ogłosił także, że przestał zażywać narkotyki.

Od lipca do września 2015, przez zaledwie dziewięć tygodni, był w związku małżeńskim z o 37 lat młodszym projektantem Florianem Wessem[51][52], dopuszczając się bigamii i będąc wciąż w związku ze swoją żoną[53]. Ich małżeństwo zakończyło się publicznym skandalem, gdy ujawniono, iż Berger w filmie dokumentalnym Helmut Berger, Actor (2015) zarejestrował scenę masturbacji[54][55][56].

Śmierć

[edytuj | edytuj kod]

Zmarł 18 maja 2023 w Salzburgu w wieku 78 lat[57].

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]

Filmy

[edytuj | edytuj kod]

Filmy TV

[edytuj | edytuj kod]
  • 1993: Boomtown jako Richard Schwarzer
  • 1997: Teo jako Signor Mastrovito
  • 2005: Damals warst Du still jako Fabian Plessen

Seriale TV

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody i nominacje

[edytuj | edytuj kod]
Rok Nagroda Kategoria Film Rezultat
1969 Stowarzyszenie Nowojorskich Krytyków Filmowych Najlepszy aktor drugoplanowy Zmierzch bogów (1969) Nominacja
1970 Złoty Glob Najbardziej obiecujący nowy aktor Nominacja
1973 David di Donatello Nagroda specjalna Ludwig (1972) Wygrana
Niemiecka Nagroda Filmowa Najlepszy występ aktora pierwszoplanowego Nominacja
2007 57. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie Nagroda za całokształt twórczości – Wygrana
2016 Nagroda International Cinephile Society Najlepszy aktor drugoplanowy Saint Laurent (2014) Nominacja
2017 Festiwal Najlepszych Aktorów Filmowych Najlepsza obsada Timeless (2016) Wygrana

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Personalidade: Helmut Berger (Áustria). InterFilmes.com. [dostęp 2017-08-04]. (port.).
  2. ↑ Judyta Wanicka: Nie żyje Helmut Berger. Aktor ze „Zmierzchu bogów” i „Dynastii” zmarł w wieku 78 lat. MSN, 2023-05-18. [dostęp 2023-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-27)].
  3. ↑ Sascha Hilpert: Doku „Helmut Berger, meine Mutter und ich”. Rundfunk Berlin-Brandenburg, 2019-03-02. [dostęp 2023-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-27)]. (niem.).
  4. ↑ Helmut Berger. Rotten Tomatoes. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
  5. ↑ Helmut Berger Awards. AllMovie. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
  6. ↑ Helmut Berger. AlloCiné. [dostęp 2015-07-05]. (fr.).
  7. ↑ Profile: Helmut Berger. Geni, 24 maja 2018. [dostęp 2021-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-30)]. (ang.).
  8. ↑ Brenda Strohmaier, Das merkwürdige Phänomen Helmut Berger, „Die Welt”, 5 kwietnia 2010 [dostęp 2016-01-25] (niem.).
  9. ↑ Helmut Berger: Der schönste Mann der Welt wird 70, „Bild”, 29 maja 2014 [dostęp 2016-01-25] (niem.).
  10. ↑ Starprofil: Helmut Berger. Bunte.de. [dostęp 2015-07-05]. (niem.).
  11. ↑ Manuel Brug (2013-01-08), Ich bin ein Weltstar – und wer seid Ihr?, „Die Welt” [dostęp 2020-06-13] (niem.).
  12. ↑ Helmut Berger Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2020-03-29]. (ang.).
  13. ↑ Claudia von Duehren (2018-04-09): Helmut Berger: „Ich habe mich nie verbiegen lassen“. bz-berlin.de. [dostęp 2020-03-29]. (niem.).
  14. ↑ Alberto Del Grosso: Chi E’ Helmut Berger?. Positano News, 2012-09-16. [dostęp 2020-06-13]. (wł.).
  15. ↑ Sandra Brennan: Helmut Berger Biography. AllMovie. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
  16. ↑ Jacek Szczerba: Visconti mówił o nim, że „ucieleśnia perwersję”. Nie żyje Helmut Berger. „Gazeta Wyborcza”, 2023-05-19. [dostęp 2023-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-27)].
  17. ↑ Anna Tatarkiewicz. Twarze i maski. „Film”. nr 30 (130) (III), s. 17–19, 27 lipca 1975. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 
  18. ↑ Helmut Berger: Doesn’t Give a Fuck!!!. The Eye of Faith Vintage. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
  19. ↑ Rose-Maria Gropp (2014-05-29): Das Schöne ist nur des Schrecklichen Anfang. faz.net. [dostęp 2017-08-04]. (niem.).
  20. ↑ Jason Adams: Everything You Ever Need To Know About Life.... My New Plaid Pants, 29 maja 2018. [dostęp 2018-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-04)]. (ang.).
  21. ↑ Daisy Woodward: A Documentary Portrait of Visconti’s Greatest Muse. AnOther, 2016-06-22. [dostęp 2016-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (ang.).
  22. ↑ Reve Revue. Pulp International. [dostęp 2016-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (ang.).
  23. ↑ Kinorama: Helmut Berger. „Film”. nr 19 (I), s. 10, 10 czerwca 1973. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 
  24. ↑ People: Helmut Berger. Volksbühne Berlin. [dostęp 2021-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-01)]. (ang.).
  25. ↑ Helmut Berger - Andy Warhol. International Center of Photography. [dostęp 2017-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-02)]. (ang.).
  26. ↑ Helmut Berger Naked. Cumm. [dostęp 2017-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-02)]. (ang.).
  27. ↑ Robert Schar. Kartka z Rzymu: Martin, Ludwig, Konrad. „Film”. nr 19/1991 (2182) (XLVI), s. 16, 12 maja 1991. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 
  28. ↑ Co nowego? Na planie: „Stacja końcowa”. „Film”. nr 12 (164) (IV), s. 2, 21 marca 1976. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 
  29. ↑ Ken Anderson: Dorian Gray 1970. Le Cinema Dreams, 2013-03-08. [dostęp 2017-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-02)]. (ang.).
  30. ↑ Nostalgiczny Helmut Berger. „Film”. nr 5 (1857) (XL), s. 12–13, 3 lutego 1985. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 
  31. ↑ Helmut Berger, Austrian Star of 'The Damned' & '70s Sex Symbol, Dies at 78. ExtraTV. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).
  32. ↑ Gordiano Lupi: Marisa Mell, L’Eva kant del grande schermo. Giornalepop.it, 2017-02-23. [dostęp 2016-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (wł.).
  33. ↑ Ich - Helmut Berger. Holde Heuer. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
  34. ↑ Nena findet Helmut Berger ist toll. top.de. [dostęp 2015-07-05]. (niem.).
  35. ↑ Nena: Helmut Berger ist toll. Gala. [dostęp 2015-07-05]. (niem.).
  36. ↑ Helmut Berger an der Seite von Nena. VIP.de. [dostęp 2015-07-05]. (niem.).
  37. ↑ Helmut Berger beendet Karriere mit 75 Jahren. t-online.de. [dostęp 2023-05-28]. (niem.).
  38. ↑ Martina Ochs: „Ich habe alles erlebt”. Gala, 2012-11-06. [dostęp 2023-05-28]. (niem.).
  39. ↑ Dennis Cooper: Ich *. DC’s, 6 listopada 2018. [dostęp 2020-06-13]. (ang.).
  40. ↑ Europe of Cultures - Helmut Berger, regarding his career. Fresques interactives. [dostęp 2015-07-05]. (fr.).
  41. ↑ a b Helmut Berger Dating. FamousFix. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
  42. ↑ Marisa Berenson on Kubrick, modelling, and regrets: 'I wish Dali had painted me nude'. „The Daily Telegraph”. [dostęp 2016-07-31]. (ang.).
  43. ↑ Helmut Berger Magazines. famousfix.com. [dostęp 2015-07-05]. (niem.).
  44. ↑ Helmut Berger: Der schönste Mann der Welt wird 70. web.de. [dostęp 2016-01-25]. (niem.).
  45. ↑ „Botox Boy” verlässt Helmut Berger. n-tv.de. [dostęp 2017-08-04]. (niem.).
  46. ↑ Booze-Soaked Shoots, Hot Gay Sex, and Elizabeth Taylor's Poop Behind Scenes of Dunne's Infamous Film. The Daily Beast. [dostęp 2017-08-04]. (ang.).
  47. ↑ Botox-Boy verlässt Helmut Berger nach neun Wochen Ehe. Abendzeitung München. [dostęp 2017-08-04]. (niem.).
  48. ↑ When he looked at Bianca, Mick saw himself. The Baltimore Sun. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
  49. ↑ Miguel Bosé: El hijo del Capitán Trueno. Planeta, 2021, s. 371-394. ISBN 978-84-670-6424-7.
  50. ↑ Das merkwürdige Phänomen Helmut Berger. „Die Welt”. [dostęp 2015-07-05]. (niem.).
  51. ↑ So kaputt ist Helmut Berger. „Focus”. [dostęp 2017-08-04]. (niem.).
  52. ↑ Helmut Berger und Botox-Boy Florian Wess: Was für eine Liebe!?. Klatsch & Tratsch. [dostęp 2017-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-05)]. (niem.).
  53. ↑ Valerio Cappelli (2015-10-06): Berger nei guai per le nozze gay. La moglie: è bigamo, lo denuncio. corriere.it. [dostęp 2017-08-04]. (wł.).
  54. ↑ „Botox-Boy” verlässt Helmut Berger. „Stern”. [dostęp 2017-08-04]. (ang.).
  55. ↑ Florian Wess: Hochzeit mit Valencia Vintage (Florian Stöhr) und Helmut Berger. TVMovie.de. [dostęp 2017-08-04]. (niem.).
  56. ↑ Ekel-Doku: Helmut Berger masturbierend vor der Kamera. ok-magazin.de. [dostęp 2017-08-04]. (niem.).
  57. ↑ Schauspiellegende Helmut Berger ist tot. „Die Zeit”, 2019-03-02. [dostęp 2023-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-27)]. (niem.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Portret na życzenie: Helmut Berger. „Film”. nr 31 (1778) (XXXVIII), s. 22, 31 lipca 1983. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 
  • Helmut Berger. „Film”. nr 10 (2225) (XLVII), s. 23, 8 marca 1992. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Helmut_Berger&oldid=75688326”