Helmut Berger
 Helmut Berger (1972) | |
| Imię i nazwisko |
Helmut Steinberger |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
29 maja 1944 |
| Data i miejsce śmierci |
18 maja 2023 |
| Zawód |
aktor |
| Współmałżonek |
Francesca Guidato |
| Lata aktywności |
1964–2019 |
| Strona internetowa | |
Helmut Berger (ⓘ[ˈhɛlmuːt ˈbɛʁɡɐ]), właściwie Helmut Steinberger[1]; ur. 29 maja 1944 w Bad Ischl, zm. 18 maja 2023 w Salzburgu[2]) – austriacki aktor i model. Grywał narcystyczne i seksualnie niejednoznaczne postacie. Był jedną z gwiazd europejskiego kina późnych lat 60. i 70., uważany jest za symbol seksu i ikonę popu tamtego okresu[3].
Stał się rozpoznawalny dzięki współpracy z Luchino Viscontim, zwłaszcza z roli króla Ludwika II Bawarskiego w Ludwiku (1973)[4], za którą otrzymał specjalną nagrodę Davida di Donatello, oraz z roli Martina von Essenbecka w Zmierzchu bogów (1969), za którą był nominowany do Złotego Globu dla najbardziej obiecującego aktora[5].
Wczesne lata[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w Bad Ischl[6] w Austrii w rodzinie hotelarskiej jako syn Hedwig i Franza Steinbergerów[7][8][9]. Pierwsze lata życia spędził głównie z matką, podczas gdy ojciec był w niewoli rosyjskiej[10]. Ojciec powrócił do domu, gdy Helmut miał trzy lata. W 1952 mając osiem lat przystąpił do pierwszej komunii świętej[11]. Swoje dzieciństwo i młodość spędził w Salzburgu, gdzie uczęszczał do szkoły franciszkańskiej Feldkirk College w Feldkirch[12]. Chciał kontynuować naukę w Max Reinhardt Seminar, jednak rodzice się temu sprzeciwili. Dorabiał jako kelner w restauracji „In-Restaurant” przy King’s Road w Chelsea i jednocześnie pobierał lekcje w klasie aktorskiej, a wkrótce pojawił się w mniejszych teatrach[13].
W wieku osiemnastu lat przeprowadził się do Londynu, gdzie został odkryty przez fotografa dla reklamy i fotografii mody[14]. Po ukończeniu studiów na wydziale dramatycznym na University of Perugia w Perugii[15], przeniósł się do Rzymu.
Kariera[edytuj | edytuj kod]
Współpraca z Luchino Viscontim[edytuj | edytuj kod]
Karierę aktorską rozpoczął od statystowania we włoskich filmach, w tym Błędne gwiazdy Wielkiej Niedźwiedzicy (Vaghe stelle dell’Orsa), gdzie zauważył go Luchino Visconti[16]. U Viscontiego wystąpił po raz pierwszy w roli młodzieńca przy hotelu w noweli Czarownica spalona żywcem (La Strega bruciata viva) pochodzącej z filmu fabularnego Czarownice (Le streghe, 1967). Wielkie uznanie krytyki i widzów zdobył w przerażająco sugestywnie zagranej tragicznej i odrażającej zarazem kreacji Martina Von Essenbecka, infantylnego i sadystycznego młodzieńca-pedofila o niestabilnej osobowości i perwersyjnych upodobaniach seksualnych, który słaby charakter łączy ze skłonnością do okrucieństwa w dramacie Viscontiego Zmierzch bogów (La caduta degli dei, 1969), za którą zdobył nominację do nagrody Złotego Globu. Do historii kina weszła scena gdy pod pseudonimem „Lola” naśladuje Marlenę Dietrich z filmu Błękitny anioł[17].
Kolejna jego rola biseksualnego Ludwika II, króla Bawarii w dramacie biograficznym Viscontiego Ludwik (Ludwig, 1973) została uhonorowana włoską nagrodą David di Donatello. Ostatnią rolą zagraną u Viscontiego była postać perwersyjnego i zepsutego, a jednocześnie subtelnego i wyrafinowanego Konrada w dramacie Portret rodzinny we wnętrzu (Gruppo di famiglia in un interno, 1974)[18][19].
Rozwój kariery[edytuj | edytuj kod]
Pierwszą swoją rolę ekranową zagrał w dramacie Rogera Vadima Rondo (La Ronde, 1964) z Jane Fondą. Pozował jako fotomodel dla różnych magazynów, w tym „Vogue” (w lipcu 1970) z Marisą Berenson)[20], „Ciné-Revue” (Belgia; 1973)[21]. Rola playboya Ericha w dramacie Larry’ego Peerce’a Środa popielcowa (Ash Wednesday, 1973) z Elizabeth Taylor i Henry’ego Fondą ugruntowała pozycję Bergera w międzynarodowych produkcjach[22]. Wziął udział w sesji zdjęciowej Andy’ego Warhola (1973)[23] i Helmuta Newtona (1984)[24].
Grywał potem zazwyczaj w filmach klasy B, w tym w ekranizacji powieści Oscara Wilde’a Portret Doriana Graya (Il dio chiamato Dorian, 1970)[25] jako tytułowy bohater.
Przez jedenaście odcinków opery mydlanej ABC Dynastia (1983–1984) grał rolę playboya Petera De Vilbisa, który wdaje się w romans z córką potężnego magnata naftowego Fallon Carrington (Pamela Sue Martin)[26][27]. W ostatniej odsłonie losów słynnej mafijnej rodziny Corleone – Ojciec chrzestny III (The Godfather: Part III, 1990) w reż. Francisa Forda Coppoli zagrał postać Fredericka Keinsziga, nazywanego „bankierem Boga”, głównego księgowego banku watykańskiego w Szwajcarii, który wraz z Don Licio Lucchesi i arcybiskupem Gildayem próbuje oszukać rodzinę Corleone. Później wystąpił w teledysku do piosenki Madonny „Erotica” (1992), a także pojawił się w książce Madonny Sex (1992)[28].
W dramacie Ludwig 1881 (1993) po raz drugi zagrał Ludwika II, króla Bawarii. Wziął udział w komedii Die 120 Tage von Bottrop (1997), będącej ekscentrycznym hołdem dla dni niemieckiej twórczości filmowej Rainera Wernera Fassbindera. Przez drugą połowę lat 90. koncentrował się głównie na produkcjach europejskich, grając w filmach reżyserowanych przez Christopha Schlingensiefa i Yvesa Boisseta. W 1997 Quentin Tarantino umieścił w swoim filmie Jackie Brown archiwalne materiały filmowe z dreszczowca policyjnego Wściekły pies (La belva col mitra, 1977), gdzie Berger wcielił się w postać pozbawionego skrupułów bandyty nazwiskiem Nanni Vitali, który po ucieczce z więzienia planuje wielki skok[29], i podziękował Bergerowi w napisach końcowych za jego występ.
W 2000 ukazała się jego autobiografia zatytułowana po prostu „Ja, autobiografia” (Ich, die Autobiografie)[30]. W 2012 Schwarzkopf & Schwarzkopf Verlag opublikował książkę o jego życiu pt. Helmut Berger - A Life in Pictures, zawierającą wiele niepublikowanych wcześniej zdjęć z jego życia i filmów oraz eseje w języku niemieckim, angielskim, włoskim i francuskim. Książka została dobrze przyjęta przez prasę.
W 2007 otrzymał honorową nagrodę specjalną Teddy na festiwalu filmowym w Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie. W dreszczowcu Iron Cross (2009) zagrał Shragera / Voglera, starzejącą się postać uważaną za starego dowódcę SS odpowiedzialnego za mordowanie Żydów podczas II wojny światowej. Wziął udział w teledysku Neny, zatytułowanym „Besser gehts nicht” (2013)[31], promującym jej album Du bist gut[32][33]. We francusko-belgijskim dramacie biograficznym Saint Laurent (2014) pojawił się jako Yves Saint Laurent w 1989.
Po kilku atakach zapalenia płuc Berger ogłosił rezygnację z aktorstwa w listopadzie 2019 i stwierdził, że pozostałe lata chce spędzić z dala od publiczności[34].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Berger jawnie mówił o swoich skłonnościach biseksualnych[35]. W marcu 1976 po śmierci Viscontiego Berger przeżył głęboki kryzys osobisty i finansowy. W pierwszą rocznicę śmierci Viscontiego, 17 marca 1977 uciekał się nawet do prób samobójczych[36], uzależnił się od narkotyków, a także miał problemy z nadużywaniem alkoholu[37].
Był częstym gościem wielu talk shows, gdzie udzielał wywiadów na tematy takie jak jego związek z Marisą Berenson (1973)[38], z którą rzekomo chciał się żenić[39], w lipcu 1970 byli razem na okładce magazynu „Vogue”[40]. Opowiadał o erotycznych przygodach z Biancą i Mickiem Jaggerem[41][42], aktorem Tabem Hunterem, Nathalie Delon, Elizabeth Taylor[43], Ursulą Andress (1975)[38], Jerry Hall[44], aktorką Marisa Mell (1976-78)[45], brazylijskim piosenkarzem i aktorem Edy Starem i innymi gwiazdami rocka lat 70. i 80. Do jego kochanków należał także Rudolf Nuriejew, o czym pisze w swojej autobiografii, i Miguel Bosé[46].
19 listopada 1994 poślubił włoską scenarzystkę Francescę Guidato, jednak doszło do separacji[47]. W 2004 Berger przeniósł się z Rzymu do Salzburga, gdzie zamieszkał z matką aż do jej śmierci w 2009. Zaprzeczył jednak o pogłoskach o trudnej sytuacji finansowej. Ogłosił także, że przestał zażywać narkotyki.
Od lipca do września 2015, przez zaledwie dziewięć tygodni, był w związku małżeńskim z o 37 lat młodszym projektantem Florianem Wessem[48][49], dopuszczając się bigamii i będąc wciąż w związku ze swoją żoną[50]. Ich małżeństwo zakończyło się publicznym skandalem, gdy ujawniono, iż Berger w filmie dokumentalnym Helmut Berger, Actor (2015) zarejestrował scenę masturbacji[51][52][53].
Śmierć[edytuj | edytuj kod]
Zmarł 18 maja 2023 w Salzburgu w wieku 78 lat[54].
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
Filmy[edytuj | edytuj kod]
- 1967: Czarownice (Le streghe) jako młodzieniec w hotelu
Helmut Berger w Rzymie w 1974. - 1969: Zmierzch bogów (La caduta degli dei) jako Martin von Essenbeck
- 1983: Eroina jako Marco
- 1970: Ogród rodziny Finzi-Continich (Il giardino dei Finzi-Contini) jako Alberto
- 1970: Portret Doriana Graya (Dorian Gray) jako Dorian Gray
- 1971: Piękny potwór (Un beau monstre) jako Alain
- 1972: Ludwig jako Ludwik
- 1974: Portret rodzinny we wnętrzu (Gruppo di famiglia in un interno) jako Konrad Huebel
- 1975: Romantyczna Angielka (The Romantic Englishwoman) jako Thomas
- 1976: Salon Kitty jako Helmut Wallenberg
- 1977: Wściekły pies (La Belva col mitra) jako Nanni Vitali
- 1990: Ojciec chrzestny III (The Godfather: Part III) jako Frederick Keinszig
- 1993: Ludwik 1881 (Ludwig 1881) jako Ludwik II
- 1997: Die 120 Tage von Bottrop (Ultimo taglio)
- 1997: Jackie Brown jako Nanni Vitali
- 2003: Honey Baby jako Karl
- 2013: Paganini: Uczeń diabła (The Devil's Violinist) jako lord Burghersh
- 2014: Saint Laurent jako Yves Saint Laurent w 1989
Filmy TV[edytuj | edytuj kod]
- 1993: Boomtown jako Richard Schwarzer
- 1997: Teo jako Signor Mastrovito
- 2005: Damals warst Du still jako Fabian Plessen
Seriale TV[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Personalidade: Helmut Berger (Áustria). InterFilmes.com. [dostęp 2017-08-04]. (port.).
- ↑ Judyta Wanicka: Nie żyje Helmut Berger. Aktor ze „Zmierzchu bogów” i „Dynastii” zmarł w wieku 78 lat. MSN, 2023-05-18. [dostęp 2023-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-27)].
- ↑ Sascha Hilpert: Doku „Helmut Berger, meine Mutter und ich”. Rundfunk Berlin-Brandenburg, 2019-03-02. [dostęp 2023-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-27)]. (niem.).
- ↑ Helmut Berger. Rotten Tomatoes. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
- ↑ Helmut Berger Awards. AllMovie. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
- ↑ Helmut Berger. AlloCiné. [dostęp 2015-07-05]. (fr.).
- ↑ Profile: Helmut Berger. Geni, 24 maja 2018. [dostęp 2021-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-30)]. (ang.).
- ↑ Brenda Strohmaier: Das merkwürdige Phänomen Helmut Berger. „Die Welt”, 5 kwietnia 2010. [dostęp 2016-01-25]. (niem.).
- ↑ Helmut Berger: Der schönste Mann der Welt wird 70. „Bild”, 29 maja 2014. [dostęp 2016-01-25]. (niem.).
- ↑ Starprofil: Helmut Berger. Bunte.de. [dostęp 2015-07-05]. (niem.).
- ↑ Manuel Brug (2013-01-08): Ich bin ein Weltstar – und wer seid Ihr?. „Die Welt”. [dostęp 2020-06-13]. (niem.).
- ↑ Helmut Berger Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2020-03-29]. (ang.).
- ↑ Claudia von Duehren (2018-04-09): Helmut Berger: „Ich habe mich nie verbiegen lassen“. bz-berlin.de. [dostęp 2020-03-29]. (niem.).
- ↑ Alberto Del Grosso: Chi E’ Helmut Berger?. Positano News, 2012-09-16. [dostęp 2020-06-13]. (wł.).
- ↑ Sandra Brennan: Helmut Berger Biography. AllMovie. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
- ↑ Jacek Szczerba: Visconti mówił o nim, że „ucieleśnia perwersję”. Nie żyje Helmut Berger. „Gazeta Wyborcza”, 2023-05-19. [dostęp 2023-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-27)].
- ↑ Helmut Berger: Doesn’t Give a Fuck!!!. The Eye of Faith Vintage. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
- ↑ Rose-Maria Gropp (2014-05-29): Das Schöne ist nur des Schrecklichen Anfang. faz.net. [dostęp 2017-08-04]. (niem.).
- ↑ Jason Adams: Everything You Ever Need To Know About Life.... My New Plaid Pants, 29 maja 2018. [dostęp 2018-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-04)]. (ang.).
- ↑ Daisy Woodward: A Documentary Portrait of Visconti’s Greatest Muse. AnOther, 2016-06-22. [dostęp 2016-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (ang.).
- ↑ Reve Revue. Pulp International. [dostęp 2016-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (ang.).
- ↑ People: Helmut Berger. Volksbühne Berlin. [dostęp 2021-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-01)]. (ang.).
- ↑ Helmut Berger - Andy Warhol. International Center of Photography. [dostęp 2017-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-02)]. (ang.).
- ↑ Helmut Berger Naked. Cumm. [dostęp 2017-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-02)]. (ang.).
- ↑ Ken Anderson (2013-03-08): Dorian Gray 1970. Le Cinema Dreams. [dostęp 2017-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-02)]. (ang.).
- ↑ Helmut Berger (29 de Maio de 1944). Filmow. [dostęp 2017-08-04]. (port.).
- ↑ Helmut Berger. TV.com. [dostęp 2015-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-05)]. (ang.).
- ↑ Helmut Berger, Austrian Star of 'The Damned' & '70s Sex Symbol, Dies at 78. ExtraTV. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).
- ↑ Gordiano Lupi: Marisa Mell, L’Eva kant del grande schermo. Giornalepop.it, 2017-02-23. [dostęp 2016-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (wł.).
- ↑ Ich - Helmut Berger. Holde Heuer. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
- ↑ Nena findet Helmut Berger ist toll. top.de. [dostęp 2015-07-05]. (niem.).
- ↑ Nena: Helmut Berger ist toll. Gala. [dostęp 2015-07-05]. (niem.).
- ↑ Helmut Berger an der Seite von Nena. VIP.de. [dostęp 2015-07-05]. (niem.).
- ↑ Helmut Berger beendet Karriere mit 75 Jahren. t-online.de. [dostęp 2023-05-28]. (niem.).
- ↑ Martina Ochs: „Ich habe alles erlebt”. Gala, 2012-11-06. [dostęp 2023-05-28]. (niem.).
- ↑ Dennis Cooper: Ich *. DC’s, 6 listopada 2018. [dostęp 2020-06-13]. (ang.).
- ↑ Europe of Cultures - Helmut Berger, regarding his career. Fresques interactives. [dostęp 2015-07-05]. (fr.).
- ↑ a b Helmut Berger Dating. FamousFix. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
- ↑ Marisa Berenson on Kubrick, modelling, and regrets: 'I wish Dali had painted me nude'. „The Daily Telegraph”. [dostęp 2016-07-31]. (ang.).
- ↑ Helmut Berger Magazines. famousfix.com. [dostęp 2015-07-05]. (niem.).
- ↑ Helmut Berger: Der schönste Mann der Welt wird 70. web.de. [dostęp 2016-01-25]. (niem.).
- ↑ „Botox Boy” verlässt Helmut Berger. n-tv.de. [dostęp 2017-08-04]. (niem.).
- ↑ Booze-Soaked Shoots, Hot Gay Sex, and Elizabeth Taylor's Poop Behind Scenes of Dunne's Infamous Film. The Daily Beast. [dostęp 2017-08-04]. (ang.).
- ↑ Botox-Boy verlässt Helmut Berger nach neun Wochen Ehe. Abendzeitung München. [dostęp 2017-08-04]. (niem.).
- ↑ When he looked at Bianca, Mick saw himself. The Baltimore Sun. [dostęp 2015-07-05]. (ang.).
- ↑ Miguel Bosé: El hijo del Capitán Trueno. Planeta, 2021, s. 371-394. ISBN 978-84-670-6424-7.
- ↑ Das merkwürdige Phänomen Helmut Berger. „Die Welt”. [dostęp 2015-07-05]. (niem.).
- ↑ So kaputt ist Helmut Berger. „Focus”. [dostęp 2017-08-04]. (niem.).
- ↑ Helmut Berger und Botox-Boy Florian Wess: Was für eine Liebe!?. Klatsch & Tratsch. [dostęp 2017-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-05)]. (niem.).
- ↑ Valerio Cappelli (2015-10-06): Berger nei guai per le nozze gay. La moglie: è bigamo, lo denuncio. corriere.it. [dostęp 2017-08-04]. (wł.).
- ↑ „Botox-Boy” verlässt Helmut Berger. „Stern”. [dostęp 2017-08-04]. (ang.).
- ↑ Florian Wess: Hochzeit mit Valencia Vintage (Florian Stöhr) und Helmut Berger. TVMovie.de. [dostęp 2017-08-04]. (niem.).
- ↑ Ekel-Doku: Helmut Berger masturbierend vor der Kamera. ok-magazin.de. [dostęp 2017-08-04]. (niem.).
- ↑ Schauspiellegende Helmut Berger ist tot. „Die Zeit”, 2019-03-02. [dostęp 2023-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-27)]. (niem.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Helmut Bwrger, Holde Heuer: Ich, Die Autobiographie. Ullstein, 1998. ISBN 978-3-550-06969-7.
- Paola-Ludovika Coriando: Helmut Berger – Ein Leben in Bildern. Schwarzkopf & Schwarzkopf, 2012. ISBN 978-3-89602-872-3.
- Helmut Bwrger, Holde Heuer: Helmut Berger, autoportrait. Seguier, 2015. ISBN 978-2-84049-691-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Helmut Berger w bazie IMDb (ang.)
- Helmut Berger w bazie Filmweb
- Helmut Berger w bazie Notable Names Database (ang.)
- Helmut Berger w bazie Discogs.com (ang.)