Elizabeth Taylor
![]() Elizabeth Taylor (lata 50.) | |
Imię i nazwisko |
Elizabeth Rosemond Taylor |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
27 lutego 1932 |
Data i miejsce śmierci |
23 marca 2011 |
Zawód |
aktorka, producentka filmowa, businesswoman, działaczka humanitarna |
Współmałżonek |
Conrad Hilton |
Lata aktywności |
1942−2003 |
Odznaczenia | |
![]() ![]() ![]() | |
![]() |
Elizabeth Rosemond Taylor (ur. 27 lutego 1932 w Hampstead, zm. 23 marca 2011 w Los Angeles) – amerykańska aktorka, producentka filmowa, businesswoman i działaczka humanitarna. Jedna z największych gwiazd Hollywood. Wyróżniona wieloma nagrodami, w tym dwoma Oscarami: w 1961 za rolę Glorii Wondrous (Butterfield 8) i w 1967 za rolę Marthy (Kto się boi Virginii Woolf?). American Film Institute umieścił ją na siódmym miejscu na liście największych aktorek wszech czasów (The 50 Greatest American Screen Legends)[1].




Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Dzieciństwo[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w Hampstead. Jej rodzice byli Amerykanami zamieszkałymi w Anglii. Jej starszy brat Howard urodził się w 1929. Ojciec aktorki, Francis Lenn Taylor (1897–1968) był handlarzem sztuki, a matka, Sara Sothern z domu Warmbrodt (1895–1994), aktorką. Elizabeth w wieku trzech lat zaczęła brać lekcje baletowe. Rok przed wybuchem II wojny światowej wróciła z rodzicami do Stanów Zjednoczonych.
- Genealogia
4. Francis Marion Taylor (1860−1946) |
||||||
2. Francis Lenn Taylor (1897−1968) |
||||||
5. Elisabeth Mary Rosemond (1869−1937) |
||||||
1. Elisabeth Rosemond Taylor (1932−2011) |
||||||
6. Samuel Sylvester Warmbrodt (1861−1948) |
||||||
3. Sara Viola Warmbrodt (1895−1994) |
||||||
7. Elisabeth Ann Wilson (1864−1932) |
||||||
Kariera[edytuj | edytuj kod]
Zadebiutowała jako aktorka w 1942 rolą w There's One Born Every Minute. Rok później zagrała w filmie Lassie, wróć!, który zapewnił jej międzynarodową popularność. Pierwszą wielką rolę otrzymała w melodramacie Miejsce pod słońcem. Szczytowy okres jej kariery przypadł na lata 50 i 60 XX w., kiedy to za udział w trzech kolejnych filmach była nominowana do Oscara, a w 1960 otrzymała nagrodę za rolę w filmie Butterfield 8. Jej najwybitniejsze kreacje to bohaterki filmów Kto się boi Virginii Woolf? i Poskromienie złośnicy (oba z 1966)[2]. Jej najsłynniejszą rolą była tytułowa Kleopatra z filmu Josepha L. Mankiewicza z 1963.
W latach 60. Andy Warhol stworzył serię portretów Taylor, które są jednymi z najbardziej znanych dzieł artysty[3].
W 2001 zagrała w filmie telewizyjnym Wieczny blask gwiazd[4].
Ostatnie lata i śmierć[edytuj | edytuj kod]
W listopadzie 2004 ujawniła, że miała niewydolność serca[5]. Ponadto chorowała onkologicznie − przeszła operacje usunięcia guza mózgu[6] i raka skóry[7]. Kilkukrotnie zmagała się też z zapaleniem płuc[8].
W 2005 opowiedziała się po stronie Michaela Jacksona w jego procesie w Kalifornii pod zarzutem seksualnego wykorzystania dziecka. Piosenkarz został uniewinniony.
W ostatnich latach życia preferowała spędzanie czasu w samotności. W 2009 przeszła operację zastawki serca. W lutym 2011 trafiła z objawami niewydolności serca na leczenie do szpitala w Los Angeles, gdzie 23 marca 2011 zmarła w otoczeniu rodziny, w wieku 79 lat[9]. Dwa dni po śmierci została pochowana na cmentarzu Forest Lawn w Glendale. Uroczystości pogrzebowe odbyły się zgodnie z obrządkiem żydowskim, prowadził je rabin Jerry Cutler.
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Była mężatką ośmiokrotnie, z czego siedem małżeństw zakończyło się rozwodem, a raz owdowiała, ponieważ jej mąż Michael Todd zginął w katastrofie lotniczej.
- 1950-51 – Conrad Hilton Jr.
- 1952-57 – Michael Wilding (dwoje dzieci: Michael i Christopher)
- 1957-58 – Michael Todd (córka Liza)
- 1959-64 – Eddie Fisher
- 1964-74 oraz 1975-76 – Richard Burton (adoptowana córka); rozpoczęli romans na planie Kleopatry, pozostając w związkach małżeńskich[10][11]
- 1976-82 – John Warner
- 1991-96 – Larry Fortensky
W kwietniu 1959 przeszła konwersję na judaizm i przyjęła imiona Elisheba Rachel[12].
Otwarcie wspierała społeczność gejowską[13]. W latach 80. zaczęła czynnie angażować się w pomoc osobom chorującym na AIDS[13].
W 1987 na aukcji zorganizowanej przez firmę Sotheby’s w Genewie zakupiła wysadzaną brylantami platynową broszkę, która należała do Wallis Simpson[14]. Pod koniec życia związana była z irlandzkim aktorem Colinem Farrellem[15].
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
Filmy fabularne[edytuj | edytuj kod]
- 1942: There's One Born Every Minute jako Gloria Twine
- 1943: Lassie, wróć! (Lassie Come Home) jako Priscilla
- 1944: Dziwne losy Jane Eyre (Jane Eyre) jako Helen Burns (niewymieniona w czołówce)
- 1944: The White Cliffs of Dover jako Betsy Kenney (lat 10)
- 1944: Wielka nagroda (National Velvet) jako Velvet Brown
- 1946: Odwaga Lassie (Courage of Lassie) jako Kathie Merrick
- 1947: Życie z ojcem (Life with Father) jako Mary
- 1947: Cynthia jako Cynthia Bishop
- 1948: Julia Misbehaves jako Susan Packett
- 1948: Randka z Judy (A Date with Judy) jako Carol Pringle
- 1949: Konspirator (Conspirator) jako Melinda Greyton
- 1949: Małe kobietki (Little Women) jako Amy March
- 1950: The Big Hangover jako Mary Belney
- 1950: Ojciec panny młodej (Father of the Bride) jako Kay Banks
- 1951: Miejsce pod słońcem (A Place in the Sun) jako Angela Vickers
- 1951: Quo vadis jako Chrześcijanka uwięziona na arenie (niewymieniona w czołówce)[potrzebny przypis]
- 1951: Kłopotliwy wnuczek (Father's Little Dividend) jako Kay Dunstan
- 1952: Love is Better Than Ever jako Anastacia Macaboy
- 1952: Ivanhoe jako Rebecca
- 1953: The Girl Who Had Everything jako Jean Latimer
- 1954: Piękny Brummel (Beau Brummell) jako lady Patricia
- 1954: Kiedy ostatni raz widziałem Paryż (The Last Time I Saw Paris) jako Helen Ellswirth / Wills
- 1954: Rapsodia (Rhapsody) jako Louise Durant
- 1954: Ścieżka słoni (Elephant Walk) jako Ruth Wiley
- 1956: Olbrzym (Giant) jako Leslie Lynnton Benedict
- 1957: W poszukiwaniu deszczowego drzewa (Raintree County) jako Susanna Drake
- 1958: Kotka na gorącym blaszanym dachu (Cat on a Hot Tin Roof) jako Maggie Pollitt
- 1959: Nagle, zeszłego lata (Suddenly, Last Summer) jako Catherine Holly
- 1960: Scent of Mystery jako Prawdziwa Sally Kennedy (niewymieniona w czołówce)
- 1960: Butterfield 8 jako Gloria Wondrous
- 1963: Kleopatra (Cleopatra) jako Kleopatra
- 1963: Z życia VIP-ów (The V.I.P.s) jako Frances Andros
- 1965: Brodziec (The Sandpiper) jako Laura Reynolds
- 1966: Kto się boi Virginii Woolf? (Who's Afraid of Virginia Woolf?) jako Martha
- 1967: W zwierciadle złotego oka (Reflections in a Golden Eye) jako Leonora Penderton
- 1967: Haiti – wyspa przeklęta (The Comedians) jako Martha Pineda
- 1967: Doktor Faust (Doctor Faustus) jako Helena Trojańska
- 1967: Poskromienie złośnicy (The Taming of the Shrew) jako Katharina
- 1968: Boom jako Flora 'Sissy' Goforth
- 1968: Tajna ceremonia (Secret Ceremony) jako Leonora
- 1969: Anna tysiąca dni (Anne of the Thousand Days) jako Kurtyzana (niewymieniony w czołówce)
- 1970: Jedyna gra w mieście (The Only Game in Town) jako Fran Walker
- 1972: X, y i zet (Zee and Co.) jako Zee Blakeley
- 1972: Hammersmith Is Out jako Jimmie Jean Jackson
- 1972: Pod mlecznym lasem (Under Milk Wood) jako Rosie Probert
- 1973: Jego rozwód, jej rozwód (Divorce His – Divorce Hers) jako Jane Reynolds
- 1973: Nocne widma (Night Watch) jako Ellen Wheeler
- 1973: Środa popielcowa (Ash Wednesday) jako Barbara Sawyer
- 1974: Identikit jako Lise
- 1976: Zwycięstwo nad Entebbe (Victory at Entebbe) jako Edra Vilnofsky
- 1976: Błękitny ptak (The Blue Bird) jako królowa Światła/Matka/Wiedźma
- 1977: Mała nocna muzyka (A Little Night Music) jako Desiree Armfeldt
- 1978: Return Engagement jako dr Emily Loomis
- 1979: Zimowe zabójstwa (The Winter Kills) jako Lola Comante (niewymieniona w czołówce)
- 1980: Pęknięte lustro (The Mirror Crack'd) jako Marina Rudd
- 1983: Między przyjaciółmi (Between Friends) jako Deborah Shapiro
- 1985: Malice in Wonderland jako Louella Parsons
- 1986: There Must Be a Pony jako Marguerite Sydney
- 1987: Poker Alice jako Alice Moffit
- 1988: Młody Toscanini (Il Giovane Toscanini) jako Nadina Bulichoff
- 1989: Słodki ptak młodości (Sweet Bird of Youth) jako Alexandra Del Lago
- 1994: Flintstonowie (The Flintstones) jako Pearl Slaghoople, teściowa Freda
- 2001: Wieczny blask gwiazd (These Old Broads) jako Beryl Mason
Seriale telewizyjne[edytuj | edytuj kod]
- 1981: Szpital miejski (General Hospital) jako Helena Cassadine
- 1983: Wszystkie moje dzieci (All My Children) jako członkini załogi w pałacu
- 1984: Hotel jako Katherine Cole
- 1985: Północ-Południe (North and South) jako Madam Conti
- 1992
- Simpsonowie The Simpsons jako Maggie Simpson (głos)
- Kapitan Planeta (Captain Planet and the Planeteers) jako matka Todda (głos)
- 1996: Pomoc domowa (The Nanny) jako ona sama
- 2003: God, the Devil and Bob jako Sarah (głos)
Produkcja[edytuj | edytuj kod]
- 1967
- Poskromienie złośnicy (The Taming of the Shrew, producent)
- Oz: The Tin Woodman's Dream (producent wykonawczy)
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Nagroda Akademii Filmowej
- Najlepsza aktorka pierwszoplanowa: 1967 Kto się boi Virginii Woolf?
- 1961 Butterfield 8
- 1993 Nagroda humanitarna im. Jeana Hersholta
- Złoty Glob
- Najlepsza aktorka w filmie dramatycznym: 1960: Nagle, zeszłego lata
- 1974 Henrietta Award: 1985 Nagroda im. Cecila B. DeMille’a
- Nagroda BAFTA
- Najlepsza aktorka brytyjska: 1967 Kto się boi Virginii Woolf?
- 1999 Academy Fellowship
- Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych 1998 Za całokształt twórczości
- Nagroda na MFF w Berlinie Najlepsza aktorka: 1972 Hammersmith Is Out
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ AFI's 100 YEARS...100 STARS. American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (ang.).
- ↑ Jan Słodowski, Andrzej Roman: Gwiazdy światowego kina. Leksykon. Warszawa: Editions Spotkania, 1992, s. 200. ISBN 83-85195-83-1.
- ↑ Andy Warhol and Liz Taylor | Christie's, www.christies.com [dostęp 2022-03-23] (ang.).
- ↑ Gressor i Cook 2005 ↓, s. 266.
- ↑ Meredith Melnick: Are You at Risk for Congestive Heart Failure?. Time, 2011-03-23. [dostęp 2020-12-07]. (ang.).
- ↑ A&E Television Networks: Elizabeth Taylor Biography. [dostęp 2011-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-20)]. (ang.).
- ↑ Sue Chan: Elizabeth Taylor Cured Of Skin Cancer. CBS News, 2002-09-13. [dostęp 2020-12-07]. (ang.).
- ↑ Elizabeth Taylor Hospitalized, ‘Seriously Ill’ With Pneumonia. Los Angeles Times, 1990-04-24. [dostęp 2020-12-07]. (ang.).
- ↑ Sheila Marikar: Hollywood Icon Elizabeth Taylor Dies at 79. abcnews.go.com, 2011-03-23. [dostęp 2011-03-23]. (ang.).
- ↑ Gressor i Cook 2005 ↓, s. 262.
- ↑ William J. Mann , Barbra Streisand. Cudowna dziewczyna, Wydawnictwo G+J Gruner+Jahr Polska, 2013, s. 212, ISBN 978-83-7778-486-0 .
- ↑ Jessica Ravitz: Exploring Elizabeth Taylor's Jewish conversion. religion.blogs.cnn.com, 2011-03-24. [dostęp 2011-03-25]. (ang.).
- ↑ a b Elton John , Miłość jest lekarstwem. O życiu, pomaganiu i stracie, William Jefferson Clinton (red.), Agata Moroz (tłum.), The Elton John AIDS Foundation, Wydawnictwo SQN, 2014, s. 57, ISBN 978-83-7924-156-9 .
- ↑ Anne Sebba , Ta kobieta. Wallis Simpson, Anna Sak (tłum.), Wydawnictwo „Znak”, 2012, s. 388, ISBN 978-83-240-1716-4 .
- ↑ https://g1.globo.com/pop-arte/cinema/noticia/2013/12/colin-farrell-diz-que-elizabeth-taylor-foi-sua-ultima-relacao-romantica.html
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Megan Gressor, Kerry Cook: Największe romanse wszech czasów. Bożenna Stokłosa (tłum.). Klub Dla Ciebie, 2005. ISBN 83-7404-194-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Elizabeth Taylor w bazie IMDb (ang.)
- Elizabeth Taylor w bazie Filmweb
- Elizabeth Taylor w bazie Notable Names Database (ang.)
- ISNI: 0000 0001 2124 4985
- VIAF: 24624716
- LCCN: n50009560
- GND: 118621092
- NDL: 00475989
- LIBRIS: 64jlp4fq0cwbmjj
- BnF: 12073680r
- SUDOC: 02902420X
- SBN: CFIV089868
- NLA: 35541033
- NKC: xx0033959
- BNE: XX1130457, XX1370242
- NTA: 069100411
- BIBSYS: 90544192
- CiNii: DA11762442
- Open Library: OL955609A
- PLWABN: 9810653785905606
- NUKAT: n96031461
- OBIN: 103682
- J9U: 987007310839905171
- CANTIC: a11572152
- LNB: 000268052
- BNA: 000055929
- CONOR: 21992291
- BNC: 000083595
- ΕΒΕ: 65376
- BLBNB: 000366599
- KRNLK: KAC2018J4049
- LIH: LNB:KuQ;=Bn
- WorldCat: lccn-n50009560
- Amerykańskie aktorki filmowe
- Amerykańskie aktorki dziecięce
- Amerykańscy producenci filmowi
- Amerykanie odznaczeni Orderem Sztuki i Literatury
- Brytyjczycy odznaczeni Orderem Sztuki i Literatury
- Kawalerowie Legii Honorowej
- Komandorzy Orderu Sztuki i Literatury
- Laureaci AFI Life Achievement Award
- Laureatki nagrody BAFTA dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej
- Laureaci nagrody BAFTA Fellowship
- Laureaci Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych za całokształt twórczości
- Laureaci Nagrody im. Cecila B. DeMille’a
- Laureaci Nagrody za działalność humanitarną im. Jeana Hersholta
- Laureatki Oscara dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej
- Laureatki Złotego Globu dla najlepszej aktorki w filmie dramatycznym
- Laureatki Srebrnego Niedźwiedzia dla najlepszej aktorki
- Odznaczeni Orderem Imperium Brytyjskiego
- Odznaczeni Prezydenckim Medalem Obywatelskim
- Ludzie urodzeni w Londynie
- Pochowani na Forest Lawn Memorial Park
- Urodzeni w 1932
- Zmarli w 2011
- Laureaci Kennedy Center Honors