Quentin Tarantino

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Quentin Tarantino
Ilustracja
Quentin Tarantino (2015)
Prawdziwe imię i nazwisko

Quentin Jerome Tarantino

Data i miejsce urodzenia

27 marca 1963
Knoxville

Zawód

reżyser, aktor, producent, scenarzysta

Współmałżonek

Daniella Pick (od 2018)

Odznaczenia
Oficer Orderu Sztuki i Literatury (Francja)
Podpis

Quentin Jerome Tarantino (ur. 27 marca 1963 w Knoxville) – amerykański reżyser, scenarzysta i aktor filmowy, sporadycznie także producent, jeden z głównych przedstawicieli postmodernizmu filmowego (obok Davida Lyncha oraz braci Coen). Jest członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk[1].

Karierę rozpoczął jako twórca scenariuszy do filmów Urodzeni mordercy i Prawdziwy romans. Sławę jako reżyser zdobył pastiszami dramatów gangsterskich (Wściekłe psy, Pulp Fiction – nagrodzony Złotą Palmą i Oscarem), charakterystycznymi ze względu na brutalność, rozbudowane dialogi i nawiązania do kultury masowej. Dalszy etap jego twórczości stanowią między innymi dramat Jackie Brown, dwuczęściowy film sensacyjny Kill Bill, komediodramat wojenny Bękarty wojny i western Django. W swoich filmach Tarantino eksponuje swą fascynację kinem, tworząc kolaże różnych stylów i gatunków.

Przewodniczył jury konkursu głównego na 57. MFF w Cannes (2004) oraz na 67. MFF w Wenecji (2010).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 27 marca 1963 roku w Knoxville w stanie Tennessee. Jego matka, Connie Tarantino, była pielęgniarką, natomiast jego ojciec, Tony Tarantino, muzykiem[2]. Rodzice rozstali się przed jego urodzeniem, po czym jego ojczymem został Curt Zastoupil[3]. Kiedy Quentin Tarantino miał dwa lata, przeprowadził się wraz z matką i ojczymem do miasta Torrance w Kalifornii[4]. Uczęszczał do szkoły średniej w dzielnicy Harbor City w Los Angeles, jednak porzucił ją w dziewiątym roku nauki, w wieku 16 lat. Po latach wspomina, że jedynym przedmiotem, który lubił, była historia[4][5].

Po porzuceniu dalszej nauki Tarantino, zafascynowany od dzieciństwa kinem, poszukiwał różnych zajęć. W wieku 16 lat pracował jako bileter w kinie pornograficznym, po czym został wyrzucony z pracy za kłamstwo co do wieku[6]. W wieku 22 lat zatrudnił się w wypożyczalni kaset wideo w Manhattan Beach California, co pozwoliło mu na „chłonięcie” kina różnych specjalności i miało znaczący wpływ na jego dalszą karierę[6]. W owej wypożyczalni Tarantino poznał – podobnie jak on zafascynowanego filmami – Rogera Avary’ego[3].

W 1985 roku Tarantino wraz z Craigiem Hamannem, którego poznał na kursach aktorskich, zaczął kręcić na taśmie szesnastomilimetrowej amatorski film zatytułowany My Best Friend’s Birthday. Nie został on jednak ukończony z powodu pożaru materiału filmowego oraz narastających trudności w produkcji[7].

Kariera[edytuj | edytuj kod]

Początek twórczości[edytuj | edytuj kod]

Tarantino często pracuje z Robertem Rodriguezem

Podczas pracy w wypożyczalni Tarantino opracował scenariusze dwóch filmów: Urodzeni mordercy i Prawdziwy romans. Pierwszy z nich sprzedał Oliverowi Stone’owi, a drugi Tony’emu Scottowi. W ten sposób Tarantino zebrał pieniądze potrzebne do stworzenia własnego filmu. W 1990 roku przeniósł się wraz z Avarym do wytwórni Cinetel Productions, gdzie zdołał podsunąć producentowi Lawrence’owi Benderowi pomysł na film pod tytułem Wściekłe psy[4]. Dzięki wsparciu finansowemu zafascynowanego scenariuszem aktora Harveya Keitela budżet filmu został zwiększony z 35 000 do 1 500 000 dolarów amerykańskich (równowartość około 2 480 000 dolarów amerykańskich w 2012 roku[8]). Wściekłe psy, które zostały opublikowane w 1992 roku i traktowały o szóstce gangsterów szukających zdrajcy po problematycznym skoku na sklep jubilerski, odniosły znaczący sukces, uzyskując pozytywne recenzje krytyków za wartką, acz kameralną akcję, czarny humor i sprawność warsztatu realizatorskiego[9][10][11]. W filmie dostrzegano wpływy różnych twórców, na przykład Stanleya Kubricka, Martina Scorsese czy Sergia Leone[11]. Tarantino otrzymał nagrodę Międzynarodowej Federacji Krytyków Filmowych (FIPRESCI) na festiwalu w Toronto. Podczas pobytu w Toronto Tarantino spotkał również niezależnego reżysera, Roberta Rodrigueza, z którym miał okazję później wielokrotnie współpracować[12].

Popularność Wściekłych psów pozwoliła Tarantino na zawarcie kontraktu z wytwórnią Miramax. Nowy film jego autorstwa otrzymał budżet 8 milionów dolarów (ponad 12,5 miliona dolarów według cen z roku 2012[8]). Tematyką Pulp Fiction, do którego Tarantino pisał scenariusz wraz z Rogerem Avarym, były trzy nowele gangsterskie inspirowane powieściami brukowymi, w których wystąpili między innymi Samuel L. Jackson i John Travolta. Również ten film został entuzjastycznie przyjęty przez krytyków, którzy zwracali uwagę na niezwykle staranne dialogi, znakomitą grę aktorską oraz nowatorski sposób opowiadania[13][14]. Wpływ Pulp Fiction był doniosły, jako że film ten stanowił dzieło o całkowicie zaburzonej chronologii akcji, swobodnie mieszające różne style XX wieku i produkty kultury masowej[7]. Właśnie z tego względu jury konkursu głównego na 47. MFF w Cannes przyznało filmowi Złotą Palmę – ku oburzeniu części publiczności, która za faworyta festiwalu uznawała Trzy kolory. Czerwony w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego[7]. Dzięki Pulp Fiction Tarantino otrzymał Złoty Glob za scenariusz i siedem nominacji do Nagrody Akademii Filmowej – Oscara; walkę o miano najlepszego filmu przegrał z filmem Forrest Gump w reżyserii Roberta Zemeckisa, ale ostatecznie otrzymał wraz z Avarym statuetkę za najlepszy scenariusz oryginalny[3].

Tarantino, uznany przez krytyków po sukcesie Pulp Fiction za twórcę innowacyjnego dla branży filmowej[5], umocnił współpracę z Rodriguezem (jednocześnie tu rozeszły się jego drogi z Rogerem Avarym). Zagrał epizodyczną rolę w jego dziele Desperado (1994), natomiast w 1995 roku wraz z nim oraz dwojgiem innych twórców niezależnych, Allison Anders i Alexandre’em Rockwellem, nakręcił kooperacyjny film Cztery pokoje. Quentinowi Tarantino do reżyserii przypadła, inspirowana serialem Alfred Hitchcock przedstawia, nowela Człowiek z Hollywood. Grał on w niej zepsutego hollywoodzkiego reżysera każącemu hotelarzowi (Tim Roth) obciąć palec swojemu koledze. Nowela Tarantino, jak również i cały film, została jednak negatywnie przyjęta przez krytyków ze względu na pozbawione humoru dialogi i potraktowana jako niewypał[15][16][17]. Status gwiazdy Tarantino mocno nadwyrężył również drugoplanową rolą w filmie Włącz się do gry (1995) w reżyserii Jacka Barana[18][19], a także występem w wyreżyserowanym przez Rodrigueza i negatywnie przyjętym przez krytyków horrorze Od zmierzchu do świtu, do którego napisał scenariusz[20].

Swoją zachwianą pozycję Tarantino próbował odbudować dramatem gangsterskim Jackie Brown na podstawie powieści Elmore’a Leonarda o stewardesie, która zostaje przyłapana na przemycie pieniędzy i narkotyków przez policjantów, próbujących wymusić na niej zeznania obciążające szefa. Film ten stanowił odniesienie do tradycji kina „blaxploitation” czyli filmów klasy B, których bohaterami byli czarnoskórzy mieszkańcy Stanów Zjednoczonych[20]. Główne role zagrali w nim znana z „blaxploitation” Pam Grier, Samuel L. Jackson i Robert De Niro. Film Jackie Brown został przeważnie pozytywnie przyjęty przez krytyków; wskazywano na większą dojrzałość opowiadanej historii[21], ale też na niedoskonałość techniczną i zbyt powolną akcję[22]. Jackson za swą rolę otrzymał Srebrnego Niedźwiedzia dla najlepszego aktora na 48. MFF w Berlinie.

Faza dojrzała[edytuj | edytuj kod]

Po Jackie Brown reżyser miał kilkuletnią przerwę od kręcenia filmów; poświęcił ją na pisanie scenariusza do dzieła osadzonego w realiach II wojny światowej. Ostatecznie jednak zdecydował się na stworzenie filmu sensacyjnego Kill Bill z Umą Thurman jako zawodową morderczynią, która po latach śpiączki budzi się z zamiarem dokonania zemsty na swoim szefie (David Carradine). Kill Bill ukazał się w dwóch częściach w 2003 i 2004 roku; pierwsza z nich, pełna brawurowej akcji, inspirowana była azjatyckim (głównie hongkońskim) kinem sensacyjnym[23]. Druga, bardziej stawiająca na dialogi, czerpała natomiast inspirację ze spaghetti westernów, głównie z dzieł Sergia Leone[24]. Film ten był chwalony za wirtuozerię i grę aktorską[23][25][26][27].

Quentin Tarantino i Diane Kruger podczas 82. ceremonii wręczenia Oscarów w 2010 roku

W 2005 roku Tarantino wziął udział w pracach nad filmem Sin City w reżyserii Rodrigueza oraz Franka Millera; wyreżyserował też odcinek serialu CSI: Kryminalne zagadki Las Vegas[28]. W 2007 roku Tarantino ponownie podjął współpracę z Rodriguezem, owocującą dylogią filmową Grindhouse, która nawiązywała do horrorów klasy B z lat 70. XX wieku. Tarantino nakręcił pierwszą jej część, Death Proof, traktującą o kaskaderze (Kurt Russell) zabijającym swe ofiary samochodem. Death Proof poniósł klęskę finansową, mimo że stanowił wyrafinowaną parodię taniego kina oraz został pokazany z sukcesem na festiwalu w Cannes[29]. Bardziej udany okazał się komediodramat wojenny Bękarty wojny (2009) na podstawie porzuconego przedtem scenariusza Tarantino, którego bohaterami byli amerykańscy żołnierze żydowskiego pochodzenia zrzuceni do Europy z zadaniem zorganizowania zamachu na Adolfa Hitlera. Bękarty wojny również odniosły sukces jako wyrafinowana parodia kina wojennego[30][31], aczkolwiek niektórzy krytycy uznali ten film za przegadany i zbyt brutalny[32]. Odgrywający rolę oficera SS Christoph Waltz otrzymał Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego.

W grudniu 2012 roku odbyła się premiera kolejnego filmu Tarantino, westernu Django, z nazwy inspirowanego filmem Sergia Corbucciego o tym samym tytule. Bohaterem Django jest czarnoskóry niewolnik (Jamie Foxx), który wraz z łowcą głów (Christoph Waltz) poszukuje swojej żony. Dzieło Tarantino zostało pozytywnie przyjęte przez prasę, która zauważała w nim naśladowanie stylistyką amerykańskich westernów z lat 50. XX wieku oraz podejmowanie problemu rasizmu[33][34][35]. Django został uhonorowany dwoma Złotymi Globami oraz dwoma Oscarami, w obu przypadkach dla Tarantino za scenariusz oraz dla Waltza za rolę drugoplanową[36][37][38].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

30 czerwca 2017 zaręczył się z izraelską piosenkarką Daniellą Pick[39]. Para pobrała się 28 listopada 2018 w Los Angeles[40]. W lutym 2020 urodził się ich syn – Leo[41].

Styl filmowy[edytuj | edytuj kod]

Zaliczany jest do twórców należących do postmodernizmu filmowego[42][43], charakteryzującego się drastyczną przemocą, deformacją rzeczywistości i licznymi nawiązaniami do kultury masowej. W filmach reżysera zawarte są komediowo i ironicznie potraktowana przemoc, ostentacyjne używanie rasistowskich wyrażeń przez niektórych bohaterów (na przykład wielokrotne użycie słowa nigger w Pulp Fiction), silnie akcentowana niezależność postaci kobiecych, a także swobodny kolaż różnych kultur i stylów[43]. Główną obsesję Tarantino stanowi fascynacja kinem i jego możliwościami kreowania własnej rzeczywistości, stąd jego filmy są pełne eskapizmu[7]. Quentin Tarantino jest scenarzystą wszystkich reżyserowanych przez siebie filmów; jedynym wyjątkiem jest Sin City: Miasto grzechu, gdzie gościnnie wyreżyserował jedną scenę.

Tarantino bierze na warsztat różnorodne filmy klasy B, wliczając w to spaghetti westerny, azjatyckie kino sensacyjne oraz niskobudżetowe horrory, zapożyczając i parodiując sceny w nich występujące (przykładowo we Wściekłych psach zawarł scenę obcinania ucha z filmu Django w reżyserii Sergia Corbucciego[44]). Również Kill Bill jest pełen nawiązań do różnorodnych filmów klasy B – od Głębokiej czerwieni Daria Argento do Gry śmierci z Bruce’em Lee[45]. Szczególne miejsce wśród jego klasyków zajmuje Sergio Leone, którego styl przenosił na kino sensacyjne (przykładem może być tu Kill Bill)[46] oraz wojenne (sceneria Bękartów wojny przypomina wioskę rodem z westernu Pewnego razu na Dzikim Zachodzie[47]). Silny wpływ na amerykańskiego reżysera wywarł również Jean-Luc Godard. W jego stylu Tarantino miesza chronologię fabularną, wydłuża akcję, prowadzi fabułę niezgodnie z oczekiwaniem widzów oraz stosuje mylące suspensy[48].

Charakterystyczne dla stylu Tarantino są również niedopowiedzenia oraz dbałość o rozbudowane dialogi i stronę estetyczną (szczególnie widoczną przy pierwszych jego filmach, które kręcił wraz z operatorem Andrzejem Sekułą)[7][43].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Na podstawie źródeł:[50][51]

Rok Tytuł Reżyser Scenarzysta Producent Aktor Rola Uwagi
1987 My Best Friend’s Birthday T T T T Clarence Pool film krótkometrażowy
1991 Reservoir Dogs: Sundance Institute 1991 June Film Lab[52] T T Mr. White film krótkometrażowy
1992 Wściekłe psy T T T Mr. Brown
1993 Prawdziwy romans T reż. Tony Scott
1994 Pulp Fiction T T T Jimmie Dimmick
Urodzeni mordercy T reż. Oliver Stone
Dwoje, czyli troje T Sid reż. Rory Kelly
Pokochać kogoś T Bartender reż. Alexandre Rockwell
1995 Cztery pokoje T T T Chester film nowelowy, Tarantino wyreżyserował nowelę Człowiek z Hollywood
Włącz się do gry T Johhny Destiny reż. Jack Baran
Desperado T Facet w barze reż. Robert Rodriguez
1996 Od zmierzchu do świtu T T Richard Gecko reż. Robert Rodriguez
Dziewczyna nr 6 T Reżyser reż. Spike Lee
1997 Jackie Brown T T adaptacja powieści Elmore’a Leonarda
2000 Mały Nicky T Deacon reż. Steven Brill
2003 Kill Bill T T
2004 Kill Bill II T T
2005 Sin City: Miasto grzechu T jako special guest director
2006 Hostel T reż. Eli Roth
2007 Grindhouse: Death Proof T T T T Warren
Grindhouse: Planet Terror T Gwałciciel reż. Robert Rodriguez
Sukiyaki Western Django T Ringo reż. Takashi Miike
Hostel II T reż. Eli Roth
2009 Bękarty wojny T T T Oskalpowany nazista /

Amerykański żołnierz

2012 Django T T T Pracownik kopalni
2015 Nienawistna ósemka T T T Narrator
2019 Pewnego razu... w Hollywood T T T T Reżyser reklamy papierosów (głosowe cameo)

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Fellows of the American Academy of Arts and Sciences. famousfix.com. [dostęp 2022-05-26]. (ang.).
  2. Quentin Tarantino Biography (1963-). Film Reference. [dostęp 2012-10-17]. (ang.).
  3. a b c Quentin Tarantino biography. Biography. [dostęp 2012-10-17]. (ang.).
  4. a b c Quentin Tarantino – Biography. Yahoo!. [dostęp 2012-10-17]. (ang.).
  5. a b Entertainer 3: Quentin Tarantino. Entertainment Weekly, 1994-12-30. [dostęp 2012-10-17]. (ang.).
  6. a b Quentin Tarantino on The Charlie Rose Show – Transcript. Industry Central, 1994-10-14. [dostęp 2012-10-17]. (ang.).
  7. a b c d e Tadeusz Sobolewski: Dziwoląg Tarantino. Wyborcza.pl, 2009-09-10. [dostęp 2012-10-17].
  8. a b Consumer Price Index (Estimate) 1800-. The Federal Reserve Bank of Minneapolis. [dostęp 2012-10-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-13)]. (ang.).
  9. Hal Hinson: Reservoir Dogs’ (R). Washington Post, 1992-10-24. [dostęp 2012-10-18]. (ang.).
  10. Owen Gleiberman: Reservoir Dogs (1992). Entertainment Weekly, 1992-10-30. [dostęp 2012-10-18]. (ang.).
  11. a b Todd McCarthy: Reservoir Dogs. Variety, 1993-01-26. [dostęp 2012-10-18]. (ang.).
  12. Maja Staniszewska. Więcej krwi, seksu i przemocy. „Gazeta Telewizyjna”, 19–25.10.2012. Agora SA. ISSN 1232-1702. 
  13. Todd McCarthy: Pulp Fiction. Variety, 1994-05-22. [dostęp 2012-10-18]. (ang.).
  14. Janet Maslin: Pulp Fiction (1994). The New York Times, 1994-09-23. [dostęp 2012-10-18]. (ang.).
  15. Emanuel Levy: Four Rooms. Variety, 1995-09-17. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  16. Jonathan Rosenbaum: Four Rooms. Chicago Reader. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  17. Hal Hinson: Four Rooms. Washington Post, 1995-12-25. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  18. Lisa Schwarzbaum: Movie Review: 'Destiny Turns On the Radio' (1995). Entertainment Weekly, 1995-05-12. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  19. Roger Ebert: Destiny Turns On The Radio. Chicago Sun-Times, 1995-04-28. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  20. a b Quentin Tarantino biography. Biography. s. 2. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  21. Roger Ebert: Jackie Brown. Chicago Sun-Times, 1997-12-24. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  22. Todd McCarthy: Jackie Brown. Variety, 1997-12-14. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  23. a b Todd McCarthy: Kill Bill Vol. 1. Variety, 2003-09-29. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  24. Todd McCarthy: Kill Bill Vol. 2. Variety, 2004-04-05. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  25. Roger Ebert: Kill Bill, Volume 1. Chicago Sun-Times, 2003-10-10. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  26. Roger Ebert: Kill Bill, Volume 2. Chicago Sun-Times, 2004-04-16. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  27. Michael O’Sullivan: Tarantino's 'Vol. 2': Moving In for the Kill. Washington Post, 2004-04-16. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  28. Quentin Tarantino biography. Biography. s. 3. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  29. Todd McCarthy: Death Proof. Variety, 2007-05-22. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  30. Roger Ebert: Inglourious Basterds. Chicago Sun-Times, 2009-08-19. [dostęp 2012-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-01)]. (ang.).
  31. Todd McCarthy: Inglourious Basterds. Variety, 2009-05-20. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  32. Manohla Dargis: Inglourious Basterds (2009). The New York Times, 2009-08-20. [dostęp 2012-10-20]. (ang.).
  33. Joe Morgenstern. Tarantino, Blessedly 'Unchained'. „The Wall Street Journal”, s. D8, 2012-12-28. (ang.). 
  34. A.O. Scott: The Black, the White and the Angry. The New York Times, 2012-12-24. [dostęp 2013-01-02]. (ang.).
  35. Ann Hornaday: Django Unchained. Washington Post, 2012-12-25. [dostęp 2013-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-01)]. (ang.).
  36. Marcin Pietrzyk: Szokujący werdykt Stowarzyszenia Prasy Zagranicznej. Filmweb. [dostęp 2013-01-14]. (pol.).
  37. Oscary 2013 – zwycięzcy i nominowani. Rp.pl, 2013-02-25. s. 1. [dostęp 2013-02-27].
  38. Oscary 2013 – zwycięzcy i nominowani. Rp.pl, 2013-02-25. s. 3. [dostęp 2013-02-27].
  39. Lizzie Smith: 'We are very excited!' Quentin Tarantino, 54, engaged to Israeli singer Daniella Pick, 33. dailymail.co.uk. [dostęp 2019-05-22]. (ang.).
  40. Clémence Michallon: Quentin Tarantino marries Daniella Pick in Los Angeles. independent.co.uk. [dostęp 2019-05-22]. (ang.).
  41. Quentin Tarantino becomes a father for the first time at 56. globalnews.ca. [dostęp 2020-04-19]. (ang.).
  42. Peter Weibel: The Allusive Eye. Illusion, Anti-Illusion, Allusion. Center of Art and Cinema in Karlsruhe, 2004. [dostęp 2012-10-21]. (ang.).
  43. a b c Jane Mills: Catch Me If You Can: The Tarantino Legacy. Brights Lights Film, kwiecień 2002. [dostęp 2012-10-21]. (ang.).
  44. Buzz McClain: Django (1966) review. AllMovie. [dostęp 2012-10-21]. (ang.).
  45. Robert Grigsby Wilson: Everything Is A Remix: KILL BILL. Vimeo, 2011-02-23. [dostęp 2011-09-25]. (ang.).
  46. Konrad J. Zarębski. Bękarty wojny. „Kino”. 10 (2009). Fundacja Kino. 
  47. Paweł Mossakowski. Bękarty wojny. „Gazeta Wyborcza”. 300, s. 10, 24.12.2010. Agora SA. ISSN 0860-908X. 
  48. Mirosław Przylipiak, Jerzy Szyłak: Kino najnowsze. Kraków: Znak, 1999, s. 32–37. ISBN 83-7006-687-9.
  49. EN 2004, C'EST LE RÉALISATEUR QUENTIN TARANTINO QUI FAIT SON ENTRÉE DANS L'ORDRE DES ARTS ET DES LET.... puretrend.com. [dostęp 2014-11-26]. (fr.).
  50. Quentin Tarantino. AllMovie. [dostęp 2013-05-28]. (ang.).
  51. Quentin Tarantino Complete Filmography. TCMDB. [dostęp 2013-05-28]. (ang.).
  52. Reservoir dogs – Demo movie (Tarantino) Sundance 1991. Video games RocknRoll 2016-02-04. [dostęp 2017-02-14].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]