Józef Ryszka (senator)

Józef Marek Ryszka
Józef Ryszka w 1935 roku
Data i miejsce urodzenia	18 grudnia 1893 Bestwina
Data i miejsce śmierci	14 listopada 1970 Sopot
Senator IV kadencji i Poseł na Sejm V kadencji (II RP)
Okres	od 1935 do 1939
Przynależność polityczna	OZN
Odznaczenia

major
Przebieg służby
Lata służby	1914–1923 i 1939–1946
Siły zbrojne	Legiony Polskie, Armii Polskiej we Francji, Wojsko Polskie II RP, III powstanie śląskie, Kampania wrześniowa, Wojsko Polskie we Francji (1939–1940), 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Józef Marek Ryszka (ur. 18 grudnia 1893 w Bestwinie, zm. 14 listopada 1970 w Sopocie) – polski ziemianin, żołnierz, major piechoty Wojska Polskiego, działacz rolniczy i społeczny, polityk, senator i poseł na Sejm w II RP.

Życiorys

Wykształcenie

W latach 1906–1914 uczył się w gimnazjum w Wadowicach (z przerwą w roku szkolnym 1911/1912). Od grudnia 1916 roku odbył dwumiesięczny kurs oficerski w Zegrzu i Warszawie (w armii niemieckiej). W październiku 1917 roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1918 roku odbył kurs broni automatycznej (kartaczownic) w armii francuskiej w Murmańsku.

Działalność niepodległościowa w latach 1909–1923

Od 1909 roku – będąc uczniem gimnazjum – należał do organizacji niepodległościowych „Promień” i „Zarzewie”. Od 1911 roku był skautem.

W 1914 roku wyruszył z drużyną skautową do Krakowa, gdzie 6 sierpnia tego roku wstąpił do właśnie tworzonych oddziałów polskich, z których później powstał 3 pułk piechoty Legionów, wchodzący w skład II Brygady Legionów Polskich. Służył w 12. kompanii tego pułku uczestnicząc w kampaniach: karpackiej, bukowińskiej, besarabskiej i wołyńskiej. 29 października 1914 roku był kontuzjowany w bitwie pod Mołotkowem. W grudniu 1916 roku awansował do stopnia chorążego.

Po kryzysie przysięgowym i po włączeniu II Brygady do Polskiego Korpusu Posiłkowego został przeniesiony do kompanii karabinów maszynowych. W grudniu 1917 roku awansował do stopnia podporucznika. Wraz z tym korpusem w okresie styczeń – luty 1918 roku walczył na froncie bukowińskim, w lutym tego roku uczestniczył w przebiciu się II Brygady pod wodzą Józefa Hallera pod Rarańczą przez front austriacki na Ukrainę. 11 maja 1918 roku walczył w bitwie pod Kaniowem, po której dostał się do niewoli niemieckiej. Uciekł z niej do Kijowa, skąd – po nawiązaniu kontaktu z Polską Organizacją Wojskową (12–30 maja 1918) – przedostał się do Murmańska. Tam brał udział w tworzeniu polskiego oddziału, który ochraniał oddziały francusko-brytyjskie.

W listopadzie 1918 roku został skierowany (przez Wielką Brytanię) do Francji, gdzie został dowódcą 14 pułku strzelców polskich w tworzonej Armii Polskiej we Francji. W grudniu 1918 roku został awansowany na porucznika.

Po przyjeździe Błękitnej Armii gen. Hallera do Polski wiosną 1919 roku, Ryszka walczył z nią na Ukrainie w 2 Pułku Instrukcyjnego Grenadierów – Woltyżerów, który później został przemianowany na 3 pułk strzelców podhalańskich. W kwietniu 1919 roku został awansowany na kapitana. Walczył w kampanii polsko-bolszewickiej w 1920 roku jako dowódca batalionu w tym pułku.

Po zakończeniu wojny na wschodzie wrócił ze swoim pułkiem na Śląsk Cieszyński, gdzie służył w czasie III powstania śląskiego jako oficer łącznikowy do Oświęcimia.

W 1922 roku komisja gen. Władysława Sikorskiego, w celu promocji oficerów z formacji frontowych za zasługi bojowe i organizacyjne, awansowała Ryszkę do stopnia majora.

Ryszka został przeniesiony do 3 pułku piechoty Legionów, a następnie do 3 pułku strzelców podhalańskich. W sierpniu 1923 roku wystąpił o przeniesienie do rezerwy.

Dwudziestolecie międzywojenne

Osiadł w Kniaziówce, gdzie zajął się majątkiem wniesionym przez żonę. Pracował jako prezes białostockiego Oddziału Wojewódzkiego Federacji Związku Obrońców Ojczyzny. Był członkiem Związku Legionistów Polskich i prezesem Zarządu Wojewódzkiego TOiKR (Towarzystwa Organizacji i Kółek Rolniczych), 30 grudnia 1935 roku wszedł w skład Rady Głównej Centralnego TOiKR. Działał w Sejmiku Powiatowym i Wydziale Powiatowym w Sokółce, był też czynny w Białostockiej Izbie Rolniczej.

W 1935 roku został senatorem IV kadencji (1935–1938) z województwa białostockiego. W senacie pracował w komisjach wojskowej i rolnej.

W 1930 roku został wybrany na posła V kadencji (1938–1939) z listy OZN w okręgu nr 44 (Suwałki). W Sejmie był zastępcą przewodniczącego komisji wojskowej oraz członkiem komisji zmiany ordynacji wyborczej.

II wojna światowa

We wrześniu 1939 roku zgłosił się w Dowództwie Okręgu Korpusu III w Grodnie. Do 23 września walczył z nacierającą Armią Czerwoną. Został internowany na Litwie, ale już na przełomie listopada i grudnia tego roku uciekł przez Szwecję do Francji. Wstąpił do tworzonego tam Wojska Polskiego, w którym pełnił służbę od 3 grudnia do 22 czerwca 1940 roku. Pod koniec tego okresu był dowódcą oddziału zapasowego w Partheney.

25 czerwca 1940 roku przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie od 22 sierpnia tego roku do 30 czerwca 1944 roku był oficerem sztabu Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Następnie został kwatermistrzem tej brygady. We wrześniu 1944 uległ wypadkowi w czasie przygotowywań do desantu brygady pod Arnhem. W brygadzie tej służył do 12 kwietnia 1945 roku, po czym został przeniesiony do Ośrodka Szkoleniowego Piechoty w Szkocji. Zakończył służbę 13 września 1946 roku.

Po wojnie

Do 1968 roku przebywał w Wielkiej Brytanii. Mieszkał w Londynie i pracował jako urzędnik w firmie polonijnej. W październiku 1968 roku wrócił do Polski, zamieszkał w Sopocie. Zmarł w 1970 roku.

Po śmierci został pochowany na miejscowym cmentarzu.

Awanse

• chorąży (grudzień 1916) – w 12. kompanii 3 pułku piechoty II Brygady Legionów Polskich
• podporucznik (grudzień 1917) – w Polskim Korpusie Posiłkowym
• porucznik (grudzień 1918) – w 14 pułku strzelców polskich w Armii Polskiej we Francji
• kapitan (kwiecień 1919) – w 2 Pułku Instrukcyjnym Grenadierów – Woltyżerów, później przemianowanym na 3 pułk strzelców podhalańskich
• major (1922) – przez komisję Władysława Sikorskiego.

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)
• Krzyż Niepodległości
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1937)
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie (po raz pierwszy w 1921)
• Krzyż Wojenny (Francja)
• War Medal (Wielka Brytania).

Życie prywatne

Był synem Franciszka, ziemianina, i Marii z domu Kraus.

Ożenił się w 1921 roku z Anną Wańkowicz, z którą miał 3 synów: Marka (1922–1973), Franciszka (1924–1998) i Tadeusza (ur. w 1929 roku).