Józef Kret

Józef Kret

Józef Kret z żoną Zofią
Data i miejsce urodzenia	3 marca 1895 Staromieście
Data i miejsce śmierci	10 sierpnia 1982 Naprawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz Rakowicki
Zawód, zajęcie	nauczyciel
Edukacja	Uniwersytet Jagielloński
Odznaczenia

Józef Kret (ur. 3 marca 1895 w Staromieściu, zm. 10 sierpnia 1982 w Naprawie) – polski pedagog, nauczyciel, działacz harcerski i twórca uniwersytetów ludowych.

Życiorys

Urodził się 3 marca 1895 w Staromieściu. Pochodził z ubogiej rodziny chłopskiej. W Rzeszowie w latach 1907–1914 uczęszczał do gimnazjum, gdzie uwidoczniła się jego pasja społecznikowska. Tu w 1911 zetknął się z ruchem skautowym, a rok później zorganizował w Staromieściu pierwsze koło młodzieży wiejskiej i amatorski zespół teatralny, który cieszył się dużym powodzeniem. W czasie I wojny światowej wcielony do armii austriackiej, dostał się do niewoli rosyjskiej. Zwolniony z niej w 1918, wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie zajmował się sprawami oświaty. W 1920 zdał eksternistycznie maturę i podjął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po ich ukończeniu od 1924 był nauczycielem w Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie, jednocześnie pracując jako wykładowca w Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1933 przeprowadził się na Górny Śląsk, gdzie rozpoczął pracę w Wydziale Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach jako instruktor dydaktyczny. Tu również poznał pisarza Gustawa Morcinka, pod wpływem którego rozpoczął swą działalność pisarską i publicystyczną.

Wcześnie zetknął się z ruchem harcerskim, działając społecznie w krakowskiej Komendzie Chorągwi ZHP. Był inicjatorem powołania wydziału drużyn wiejskich w Głównej Kwaterze Harcerzy ZHP. W 1933 wziął udział w harcerskim Jamboree w Gödöllő na Węgrzech. Bardzo intensywnie współpracował z harcerstwem polskim na emigracji. W 1936 z ramienia Kwatery Głównej prowadził kursy dla organizatorów pracy harcerskiej wśród Polonii w USA. Podczas pracy na Górnym Śląsku na dorocznym balu harcerskim Józef Kret poznał Zofię Hoszowską-Hoskę (1908–1983), która wkrótce została jego żoną. Małżeństwo miało jedną córkę, Barbarę (ur. 1938), która później osiedliła się w Szwajcarii.

W trakcie swej pracy zawodowej i społecznej zetknął się również z instytucją uniwersytetów ludowych. Po nawiązaniu współpracy z ich twórcą w odrodzonej Polsce, Ignacym Solarzem rozpoczął propagować tę formę działalności pedagogicznej. W 1937 zorganizował uniwersytet ludowy w Górkach Wielkich (w 1938 przeniesiony do sąsiedniego Nierodzimia) na Śląsku Cieszyńskim.

Na stopień porucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 32. lokatą w korpusie oficerów taborowych.

Kampanię wrześniową w 1939 odbył jako oficer rezerwy. Po ucieczce z niewoli osiadł w rodzinnym Staromieściu, gdzie wraz z żoną organizował tajne nauczanie i redagował lokalny podziemny Biuletyn Informacyjny. Od 1940 organizował na terenie Małopolski Szare Szeregi. Schwytany 2 maja 1941 przez Gestapo, został osadzony w więzieniu w rzeszowskim Zamku, a następnie w więzieniu na Montelupich w Krakowie. 12 sierpnia 1941 przewieziono go do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. 28 października 1944 został przewieziony do obozu w Litomierzycach, skąd został uwolniony 8 maja 1945.

Po zakończeniu wojny reaktywował Uniwersytet Ludowy w Nierodzimiu, przekształcony w 1948 w Szkołę Pracy Społecznej, którą kierował do 1952. Następnie, do 1958 był nauczycielem Liceum Pedagogicznego w Cieszynie. Jednocześnie w latach 1946–1949 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Skoczowie. W lutym 1946 był członkiem Tymczasowej Naczelnej Rady Harcerskiej. Od 1947 był członkiem Stronnictwa Ludowego (od 1949: Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego).

Po przejściu na emeryturę przez kilka miesięcy prowadził placówkę Uniwersytetu Ludowego w Iłowej (w powiecie żagańskim), po czym przyjął propozycję pracy w Muzeum Martyrologii w Oświęcimiu, w dziale naukowo-oświatowym. Następnie przez kilka miesięcy pracował jako zastępca dyrektora w Uniwersytecie Ludowym w Wierzchosławicach koło Tarnowa, a w lipcu 1959 roku kierował kursem pedagogicznym pod Warszawą. We wrześniu 1958 państwo Kretowie osiedlili się w Krzeszowicach. Zofia podjęła pracę w Liceum Pedagogicznym w Cieszynie, a Józef w 1959 na prośbę władz Związku Młodzieży Wiejskiej założył uniwersytet ludowy w Rudzińcu koło Gliwic i tam przebywał do 1962. Po wyjeździe z Rudzińca Józef Kret przebywał kilka lat w Krzeszowicach, ucząc jeszcze w tamtejszym Liceum Pedagogicznym, po czym przeniósł się wraz z żoną do Krakowa. Tu poświęcił się pracy społecznej w kręgach harcerskich, pisaniu wspomnień i publicystyce. Po kilku latach, ze względu na zły stan zdrowia Józefa, rodzina przeniosła się do niewielkiego domu w Naprawie w Beskidzie Wyspowym, na stoku Lubonia Małego. Tu Józef Kret zmarł w roku 1982. Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Srebrny Krzyż Zasługi,
• Śląski Krzyż Powstańczy,
• Krzyż Armii Krajowej,
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Odznaka Zasłużonego Nauczyciela PRL
• Odznaka Grunwaldzka,
• Złota odznaka „Za pracę społeczną dla m. Krakowa”
• Złoty Krzyż „Za Zasługi dla ZHP”,
• Officier de la Croix du Mërite (Fëdëration des Combattants Alliës en Europe).

Upamiętnienie

Imię Józefa Kreta nosi Hufiec ZHP w Jastrzębiu-Zdroju oraz Szkoła Podstawowa numer 6 w Ustroniu-Nierodzimiu.

Bibliografia

• Golec Józef, Bojda Stefania: Słownik biograficzny ziemi Cieszyńskiej t. 1, Cieszyn 1993, s. 162–163.
• Heska-Kwaśniewicz Krystyna: Józef Kret (1895–1982). Opowieść o harcerskiej wierności, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 1997.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
• Bogdan Snoch: Górnośląski Leksykon Biograficzny. Suplement do wydania drugiego. Katowice: Muzeum Śląskie, 2006, s. 63. ISBN 83-60353-11-5.