Język pagu
| Obszar |
wyspa Halmahera (Moluki Północne, Indonezja) | ||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
3310 (2001) | ||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 7 wypierany↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | pgu | ||
| IETF | pgu | ||
| Glottolog | pagu1249 | ||
| Ethnologue | pgu | ||
| WALS | pag | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język pagu (lub pago)[1], także isam[2] – język zachodniopapuaski używany w prowincji Moluki Północne w Indonezji, należący do grupy języków północnohalmaherskich. Jego terytorium obejmuje tereny na południe od obszaru języka modole, na wyspie Halmahera[1].
Według danych z 2001 roku posługuje się nim 3310 osób[1]. Według publikacji Ethnologue (wyd. 13, 18) i Glottolog (4.6) dzieli się na trzy dialekty: pagu właściwy, isam, toliwiku (toliliko)[1][3][4].
Blisko spokrewniony etnolekt kao może być kolejnym dialektem tego samego języka[5][6]. Według S.G. Wimbish (1991) podział na pagu/isam i kao odpowiada różnicom religijnym, a nazwa „isam” odnosi się do wariantu, który uchodzi za pierwotną formę tego języka[7]. Według publikacji Atlas bahasa tanah Maluku „toiliko” to alternatywna nazwa języka kao[6]. S.G. Wimbish wyróżniła pięć dialektów pagu: nadbrzeżny, gayok, toliwang, kao, śródlądowy[7]. C.L. Voorhoeve (1988) utożsamia toliwang z toliwiku i tololiku[8].
Jest poważnie zagrożony wymarciem. Władają nim wyłącznie osoby dorosłe i nie jest już przyswajany przez dzieci[9][10]. W 2012 r. podano, że jego użycie ogranicza się do sfery domowej, wśród osób w wieku 50 lat i powyżej[11]. Służy jedynie jako język mówiony[12]. Społeczność Pagu posługuje się również lokalnym malajskim (dominująca lingua franca), a także językiem indonezyjskim (przede wszystkim w sytuacjach formalnych)[13]. Dominacja obu tych języków znacznie wpływa na jego żywotność[9]. Dodatkowo występują wpływy słownikowe okolicznych języków modole, tobelo[14] i galela[15], a także malajskiego (bądź indonezyjskiego)[15]. Ze względu na wieloetniczność regionu częste są małżeństwa mieszane, co też przyczynia się do osłabienia pozycji lokalnego języka[16].
Na pocz. XX w. społeczność Pagu zamieszkiwała cztery miejscowości (Lelesen, Gayok, Malifut i Wangeotak). Kolejne wsie zaczęły powstawać dopiero w latach 50.[17] We wsi Gayok, dość oddalonej od wybrzeża, język pagu zachował się w stosunkowo powszechnym użyciu[18]. Według nowszych danych (2020) osoby z grupy etnicznej Pagu zamieszkują trzynaście rozproszonych wsi na Halmaherze (kabupaten Halmahera Utara), wchodząc w kontakt z różnymi grupami ludności[19].
Pierwsze dane leksykalne nt. języka pagu opublikował A. Hueting w 1908 r., wyróżniając warianty „isam” i „tololiku”[20]. Późniejsze materiały pochodzą z 1916 r. – są to lista słownictwa[21] i zbiór tekstów (z tłumaczeniami)[22]. W II poł. XX w. pojawiły się kolejne prace autorstwa S.G. Wimbish[23][24]. Na pocz. XXI w. starania na rzecz dokumentacji i rewitalizacji języka podjęli badacze związani z Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia[25]. Dostępne materiały obejmują opis sytuacji językowej (Vitalitas bahasa Pagu, 2012)[26], słownik (Kamus Pagu-Indonesia-Inggris, 2014, 2023)[27][28] oraz opracowanie gramatyczne (A descriptive grammar of the Pagu language, 2018)[29].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Pagu, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01] (ang.).
- ↑ Perangin-Angin 2023a ↓, s. 1.
- ↑ Harald Hammarström i inni, Pagu [online], Glottolog 4.6, 2022 [dostęp 2022-08-24] [zarchiwizowane z adresu 2022-08-24].
- ↑ Barbara F. Grimes, Richard Saunders Pittman, Joseph Evans Grimes: Ethnologue: Languages of the World. Wyd. 13. Dallas, Texas: Summer Institute of Linguistics, 1996, s. 644. ISBN 978-1-55671-026-1. OCLC 36787271. (ang.).
- ↑ M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Kao, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-06-24] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-25] (ang.).
- ↑ a b Mark Taber (red.): Atlas bahasa tanah Maluku. Ambon: Pusat Pengkajian dan Pengembangan Maluku, Universitas Pattimura, 1996, s. 9. ISBN 978-979-8132-90-2. OCLC 40713056. [dostęp 2023-09-12]. (indonez.).
- ↑ a b Wimbish 1991 ↓, s. 6.
- ↑ Voorhoeve 1988 ↓, s. 190.
- ↑ a b Perangin-Angin i Dewi 2020 ↓, s. 178.
- ↑ Perangin Angin 2018 ↓, s. 23–24.
- ↑ Hisyam i in. 2012 ↓, s. 59.
- ↑ Perangin-Angin 2023b ↓, s. 201.
- ↑ Perangin Angin 2018 ↓, s. 17–24.
- ↑ Perangin-Angin i Dewi 2020 ↓, s. 187.
- ↑ a b Perangin-Angin 2023a ↓, s. 7.
- ↑ Hisyam i in. 2012 ↓, s. 52.
- ↑ Hisyam i in. 2012 ↓, s. 41.
- ↑ Hisyam i in. 2012 ↓, s. 57–58.
- ↑ Perangin-Angin i Dewi 2020 ↓, s. 175.
- ↑ Voorhoeve 1988 ↓, s. 189.
- ↑ G.J. Ellen. Woordenlijst van het Pagoe op Noord-Halmahera. „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde”. 72 (1), s. 65–102, 1916. DOI: 10.1163/22134379-90001693. ISSN 0006-2294. OCLC 27986732. [dostęp 2022-09-27]. (niderl.).
- ↑ G.J. Ellen. Verhalen en Fabelen in het Pagoe met Vertaling. „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde”. 72 (1), s. 141–195, 1916. DOI: 10.1163/22134379-90001695. ISSN 0006-2294. [dostęp 2022-09-27]. (niderl.).
- ↑ Wimbish 1991 ↓.
- ↑ Sandra G. Wimbish: Pagu Phonology. Jakarta: NUSA, 1992, seria: NUSA Monographs 34. OCLC 896345081. [dostęp 2022-09-27]. (ang.).
- ↑ Hisyam i in. 2012 ↓, s. 102.
- ↑ Hisyam i in. 2012 ↓.
- ↑ Dalan Peranginangin: Kamus Pagu-Indonesia-Inggris. Jakarta: Pusat Penelitian Kemasyarakatan dan Kebudayaan, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (PMB-LIPI), 2014. OCLC 940519221. [dostęp 2022-09-27]. (indonez.).
- ↑ Perangin-Angin 2023a ↓.
- ↑ Perangin Angin 2018 ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Muhamad Hisyam, Dwi Purwoko, Oesman, Dalan M. Perangin-angin: Vitalitas bahasa Pagu. Jakarta: Pusat Penelitian Kemasyarakatan dan Kebudayaan, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (PMB-LIPI), 2012. ISBN 978-602-221-209-6. OCLC 879572219. (indonez.).
- Sandra Gay Wimbish: An Introduction to Pagu Through the Analysis of Narrative Discourse. University of Texas at Arlington, 1991. OCLC 840019823. [dostęp 2022-09-27]. (ang.).
- Dalan Mehuli Perangin Angin: A descriptive grammar of the Pagu language. University of Hong Kong, 2018. DOI: 10.5353/th_991044040581403414. OCLC 1052553118. [dostęp 2022-09-27]. (ang.).
- Dalan M. Perangin-Angin, Novita Dewi. An ecolinguistic analysis of folksongs in endangered Pagu language. „SKASE Journal of Theoretical Linguistics”. 17 (5), s. 175–191, 2020. OCLC 8873621264. [dostęp 2022-08-05]. (ang.).
- Dalan Mehuli Perangin-Angin: Kamus Pagu-Indonesia-Inggris. Jakarta: Penerbit BRIN, 2023. DOI: 10.55981/brin.640. ISBN 978-623-8052-54-7. OCLC 1396561392. (indonez.).
- Dalan M. Perangin-Angin: Onomatopoeias and word formation of sound verbs in Pagu: A preliminary study. W: F.X. Sinungharjo (red.): Sastra dan Transformasi Digital. Yogyakarta: Sanata Dharma University Press, 2023, s. 198–212. ISBN 978-623-6103-99-9. [dostęp 2023-07-18]. (ang.).
- Clemens L. Voorhoeve: The languages of the North Halmaheran stock. W: Papers in New Guinea linguistics. No. 26. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1988, s. 181–209, seria: Pacific Linguistics A-76. DOI: 10.15144/PL-A76.181. ISBN 0-85883-370-0. OCLC 220535054. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Pagu. [w:] The Language Archive [on-line]. Max Planck Institute for Psycholinguistics, 2012–2014. [dostęp 2023-07-20]. (ang.).
- Film Masyarakat Pagu Budaya dan Bahasanya Maluku Utara. YouTube. [dostęp 2022-08-10]. (indonez.).
- David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Galela-Loloda, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 25, Dallas: SIL International, 2022 [dostęp 2022-09-27] (ang.).