Język maybrat
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
25 tys. (1987) | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 5 rozwojowy↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | ayz | ||
| IETF | ayz | ||
| Glottolog | maib1239 | ||
| Ethnologue | ayz | ||
| WALS | may | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język maybrat (maibrat, majbrat)[a], także brat lub ayamaru[1] – język papuaski używany w prowincji Papua Zachodnia w Indonezji, w centralnej części półwyspu Ptasia Głowa[1][2]. Według danych z 1987 roku posługuje się nim 25 tys. osób (w tym 5 tys. użytkowników dialektu karon dori)[1][3]. Jego użytkownicy zamieszkują kecamatany Ayfat, Ayamaru, Aytinyo, Kebar i Sausapor[4].
Nie udowodniono jego pokrewieństwa z żadnym innym językiem, toteż G. Holton i M. Klamer (2018) oraz H. Hammarström (2018) klasyfikują go jako izolat[5][6]. Pod względem leksykalnym nie jest szczególnie bliski innym językom regionu[1][7]. Pomimo dużych różnic słownikowych języki centralnej Ptasiej Głowy dzielą wiele wspólnych cech strukturalnych[5].
D.A.L. Flassy (2002) łączy go z językiem abun (karon/madik) oraz językami zachodniej Ptasiej Głowy, tworząc rodzinę języków toror[5]. Podobną propozycję wysunął S. Wichmann (2013)[8]. C.L. Voorhoeve (1975, 1987) zaliczył wszystkie te języki do fyli zachodniopapuaskiej[9][10]. Autorzy analizy leksykostatystycznej z 1987 r. (K. Berry i Ch. Berry) uznali maybrat i abun za odosobnionych przedstawicieli tej fyli[11]. Na możliwość pokrewieństwa z językami zachodniej Ptasiej Głowy wskazuje ograniczony zasób cech (pewne elementy leksyki, formy zaimków, formy rozróżniające płeć i niektóre przyimki czasownikowe)[8][12]. M. Ross (2005), w swojej próbnej klasyfikacji opartej na analizie form zaimków, zalicza go do języków zachodniopapuaskich[13].
Termin „ayamaru” to nazwa grupy etnicznej (Ayamaru)[1], a zarazem określenie jednego z dialektów (in. maymaru)[14]. Dialekt karon dori (używany przez grupę etniczną Karon lub Karon Dori, na północ od Ayamaru) bywa postrzegany jako odrębny język[3][15][16]. Jego alternatywna nazwa to „mare”[17]. Nazwa „karon” jest niejednoznaczna, gdyż odnosi się również do ludu i języka Abun[18][19]. Określenie to zostało nadane przez lud Biak i ma negatywne zabarwienie, ale mimo to pozostaje w lokalnym użyciu[20].
Istnieje sześć dialektów (wyróżnianych również przez samą społeczność): mayhapeh, mayasmaun, karon, maymare, maymaru i mayte. Ich użytkownicy określają się jako rae ro Maybrat („ludność mowy brat”, „ludność używająca maybrat”)[21][22]. Pod koniec XX wieku prawie wszystkie osoby były dwujęzyczne, z wyłączeniem starszego pokolenia[23]. Pod wpływem działalności misjonarzy i edukacji rozpowszechnił się lokalny malajski, a następnie język indonezyjski[24].
Sporządzono opis jego gramatyki (A grammar of Maybrat, 2007)[25] oraz słownik (Aam ro Mai Brat, 1989)[26]. Jest zapisywany alfabetem łacińskim[1].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Występują różne formy tej nazwy: maybrat, mai brat, maibrat, majbrat, mey brat (Ethnologue). Sami użytkownicy preferują zapis „maybrat” (Dol 2007 ↓, przyp. 18, s. 6). Cząstka mai oznacza „dźwięk” lub „język” (Dol 2007 ↓, s. 6, 301). Brat to nazwa wzgórza w pobliżu wsi Semetu (Elmberg 1955 ↓, s. 8).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Mai Brat, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-05-22] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-24] (ang.).
- ↑ Howard 2006 ↓, s. 182.
- ↑ a b M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Karon Dori, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-05-22] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-24] (ang.).
- ↑ Dol 2007 ↓, s. 7.
- ↑ a b c Holton i Klamer 2018 ↓, s. 582.
- ↑ Hammarström 2018 ↓, s. 288.
- ↑ Berry i Berry 1999 ↓, s. 7.
- ↑ a b Wichmann 2013 ↓, s. 339–341.
- ↑ Voorhoeve 1975 ↓.
- ↑ Voorhoeve 1987 ↓, s. 717.
- ↑ Berry i Berry 1987 ↓, s. 35–36.
- ↑ Reesink 2005 ↓, s. 187.
- ↑ Ross 2005 ↓, s. 56–57.
- ↑ Dol 2007 ↓, s. 5.
- ↑ Howard 2006 ↓, s. 182, 184.
- ↑ Voorhoeve 1975 ↓, s. 721.
- ↑ Berry i Berry 1999 ↓, s. 1.
- ↑ M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Abun, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01] (ang.).
- ↑ Howard 2006 ↓, s. 184.
- ↑ Berry i Berry 1999 ↓, s. 2–3.
- ↑ Jelle Miedema, Ger Reesink: One Head, Many Faces: New Perspectives on the Bird’s Head Peninsula of New Guinea. Leiden: KITLV Press, 2004, s. 32, seria: Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 219. DOI: 10.1163/9789004454385. ISBN 978-90-67-18229-4. ISBN 978-90-04-45438-5. OCLC 1312159896. [dostęp 2022-08-15]. (ang.).
- ↑ Dol 2007 ↓, s. 6, 8–9.
- ↑ Dol 2007 ↓, s. 7, 11.
- ↑ Dol 2007 ↓, s. 7, 47.
- ↑ Dol 2007 ↓.
- ↑ August Kafiar, Daniel C. Ajamiseba, Peter J. Silzer: Aam ro Mai Brat. Perbendaharaan kata Bahasa Mai Brat. Mai Brat vocabulary. Jayapura: Cenderawasih University & Summer Institute of Linguistics, 1989, seria: Publikasi khusus bahasa-bahasa daerah B-3. [dostęp 2023-05-01].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Christine Berry, Keith Berry: A description of Abun: a west Papuan language of Irian Jaya. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 1999, seria: Pacific Linguistics B-115. DOI: 10.15144/PL-B115. ISBN 0-85883-482-0. OCLC 38834381. [dostęp 2023-04-30]. (ang.).
- Keith Berry, Christine Berry: A Survey of Some West Papuan Phylum Languages. W: Peter J. Silzer, Joyce K. Sterner (red.): Workpapers in Indonesian Languages and Cultures. T. 4. Summer Institute of Linguistics, 1987, s. 25–80. OCLC 896388316. [dostęp 2023-05-01]. (ang.).
- Philomena Hedwig Dol: A grammar of Maybrat: A language of the Bird’s Head Peninsula, Papua province, Indonesia. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2007, seria: Pacific Linguistics 586. ISBN 978-0-85883-573-3. OCLC 173080241. [dostęp 2023-05-01]. (ang.).
- John-Erik Elmberg. Field notes on the Mejbrat people in the Ajamaru District of the Bird’s Head (Vogelkop), Western New Guinea. „Ethnos”. 20 (1), s. 1–102, 1955. DOI: 10.1080/00141844.1955.9980787. ISSN 0014-1844. OCLC 4647655882. (ang.).
- Harald Hammarström: Language isolates in the New Guinea region. W: Lyle Campbell (red.): Language Isolates. Abingdon–New York: Routledge, 2018, s. 287–322, seria: Routledge Language Family Series. DOI: 10.4324/9781315750026-11. ISBN 978-1-315-75002-6. OCLC 1000447105. (ang.).
- Gary Holton, Marian Klamer: The Papuan languages of East Nusantara and the Bird’s Head. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 569–640, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-005. ISBN 978-3-11-029525-2. OCLC 1041880153. [dostęp 2023-04-30]. (ang.).
- Michael C. Howard: Bark-cloth in Western New Guinea. W: Michael C. Howard (red.): Bark-cloth in Southeast Asia. Bangkok: White Lotus Press, 2006, s. 169–218, seria: Studies in the Material Cultures of Southeast Asia 10. ISBN 974-480-096-8. OCLC 166254124. (ang.).
- Ger Reesink: West Papuan languages: roots and development. W: Andrew Pawley, Robert Attenborough, Robin Hide, Jack Golson (red.): Papuan pasts: Cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2005, s. 185–218, seria: Pacific Linguistics 572. ISBN 0-85883-562-2. OCLC 67292782. [dostęp 2023-05-01]. (ang.).
- Malcolm Ross: Pronouns as a preliminary diagnostic for grouping Papuan languages. W: Andrew Pawley, Robert Attenborough, Robin Hide, Jack Golson (red.): Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2005, s. 15–66, seria: Pacific Linguistics 572. ISBN 0-85883-562-2. OCLC 67292782. [dostęp 2024-01-04]. (ang.).
- Clemens L. Voorhoeve: West Papuan Phylum languages on the mainland of New Guinea: Bird’s Head (Vogelkop) Peninsula. W: Stephen A. Wurm (red.): New Guinea area languages and language study, Vol. 1, Papuan languages and the New Guinea linguistic scene. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1975, s. 717–728, seria: Pacific Linguistics C-38. DOI: 10.15144/PL-C38.717. ISBN 978-0-85883-131-5. OCLC 2565788. (ang.).
- Clemens L. Voorhoeve: Worming one’s way through New Guinea: The chase of the peripatetic pronouns. W: Donald L. Laycock, Werner Winter (red.): A world of language: papers presented to Professor S.A. Wurm on his 65th birthday. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1987, s. 709–727, seria: Pacific Linguistics C-100. ISBN 0-85883-357-3. OCLC 17669962. [dostęp 2023-02-11]. (ang.).
- Søren Wichmann: A classification of Papuan languages. W: Harald Hammarström, Wilco van den Heuvel (red.): History, contact and classification of Papuan languages. Port Moresby: Linguistic Society of Papua New Guinea, 2013, s. 313–386, seria: Language and Linguistics in Melanesia, Special Issue 2012. (ang.).