Język kao
| Obszar |
wyspa Halmahera (Moluki Północne, Indonezja) | ||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
36 (2014) | ||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||
| Ethnologue | 8a umierający↗ | ||
| Kody języka | |||
| Kod ISO 639-3↗ | kax | ||
| IETF | kax | ||
| Glottolog | kaoo1238 | ||
| Ethnologue | kax | ||
| BPS | 0714 2 | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język kao (a. ka’u, kau)[1], także toiliko[2] – język zachodniopapuaski używany na wyspie Halmahera w archipelagu Moluków, w rejonie zatoki Kao w pobliżu ujścia rzeki Kao. Należy do grupy języków północnohalmaherskich[1].
Jego użytkownicy zamieszkują wieś o tej samej nazwie[3]. Jest krytycznie zagrożony wymarciem. Społeczność etniczna Kao liczy 1164 osób (czyli 80% ludności wsi Kao), lecz jedynie 36 osób ma jakąkolwiek znajomość tego języka (2014)[4]. Występuje w ograniczonym spektrum sfer życia. Głównym środkiem komunikacji (również w rodzinie i w tradycyjnych uroczystościach) stał się lokalny malajski[5]. W użyciu jest także narodowy język indonezyjski, który służy do kontaktów ponadregionalnych[6].
W publikacji z 2014 r. odnotowano, że językiem kao posługują się osoby w wieku 40 lat i starsze, przy czym odmiany, których używają osoby w wieku 40–49 lat, wykazują znaczne wpływy języka malajskiego (w zakresie struktury gramatycznej i słownictwa). Wśród najstarszej grupy wiekowej (50 lat i wyżej) zaobserwowano silną wielojęzyczność (znane są przynajmniej trzy inne języki: ternate, malajski wyspy Ternate i indonezyjski), natomiast osoby najmłodsze zwykle władają jedynie lokalnym malajskim i indonezyjskim[7].
W języku kao występuje szyk zdania SVO, który wykształcił się zapewne pod wpływem malajskiego. Odnotowano także rzadsze użycie systemu orientacji przestrzennej (wyrazów określających kierunek) i afiksów czasownikowych wskazujących na dopełnienie[8].
Społeczność ma pozytywny stosunek do swojego języka, lecz posługiwanie się nim nie uchodzi za wyznacznik przynależności etnicznej. Do zaniku kao przyczyniły się interakcje z innymi grupami etnicznymi oraz małżeństwa mieszane[9]. Ludność wsi Kao wyróżnia się przywiązaniem do islamu[10], który stanowi istotny element ich tożsamości[11].
Określenie „Towiliko”, czasem nieściśle utożsamiane z „Kao”, odnosi się do sąsiedniej grupy etnicznej i ich języka (również w zaniku)[12]; niekiedy Kao Islam włącza się pod pojęcie Toliliko/Towiliko[13]. Nazwa „Kao” określa społeczność i wieś Kao, większy obszar administracyjny (kecamatan Kao), a także zróżnicowany etnicznie (i językowo) region Halmahery (w najszerszym rozumieniu)[14]. Poza Towiliko i Kao Islam w obrębie regionu Kao zamieszkują też ludy Pagu, Modole i Tobelo Boeng[13].
Autorzy bazy danych Ethnologue (wyd. 17) umieścili go w grupie języków sahu, zaznaczając jednocześnie, że może być marginalnym dialektem języka pagu[1]. Taką też informację podano w publikacji Atlas bahasa tanah Maluku[2]. Publikacja Glottolog (4.6) łączy go bliżej z językiem pagu (aniżeli sahu), umieszczając oba języki w grupie paguickiej (Paguic)[15]. Według S.G. Wimbish (1991) podział na pagu i kao odpowiada różnicom religijnym i chodzi o języki wzajemnie zrozumiałe[16].
Nie wykształcił tradycji piśmienniczej[1]. Starania na rzecz dokumentacji języka kao i miejscowej kultury podjęli badacze związani z Indonezyjskim Instytutem Nauk[17].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Kao, [w:] Ethnologue: Languages of the World [online], wyd. 17, Dallas: SIL International, 2013–2014 [dostęp 2021-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-13] (ang.).
- ↑ a b Mark Taber (red.): Atlas bahasa tanah Maluku. Ambon: Pusat Pengkajian dan Pengembangan Maluku, Universitas Pattimura, 1996, s. 9–10. ISBN 978-979-8132-90-2. OCLC 40713056. [dostęp 2023-11-25]. (indonez.).
- ↑ Muslim 2014 ↓, s. 45.
- ↑ Muslim 2014 ↓, s. 48–49.
- ↑ Muslim 2014 ↓, s. 51–52.
- ↑ Muslim 2014 ↓, s. 54, 57.
- ↑ Muslim 2014 ↓, s. 49–50.
- ↑ Muslim 2014 ↓, s. 58–69.
- ↑ Muslim 2014 ↓, s. 53–54.
- ↑ Arybowo 2014 ↓, s. 32–33.
- ↑ Muslim 2014 ↓, s. 54.
- ↑ Muslim 2014 ↓, s. 56–57.
- ↑ a b Christopher R. Duncan, Violence and Vengeance: Religious Conflict and Its Aftermath in Eastern Indonesia, Ithaca: Cornell University Press, 2013, s. 42, 50, 203 (przyp. 26), DOI: 10.7591/cornell/9780801451584.001.0001, ISBN 978-0-8014-5158-4, ISBN 978-0-8014-7913-7, ISBN 978-0-8014-6910-7, OCLC 865508920, JSTOR: 10.7591/j.ctt32b65z [dostęp 2023-11-25] (ang.).
- ↑ Muslim 2014 ↓, s. 43–44, 57–58.
- ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Kao. Glottolog 4.6. [dostęp 2022-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-07)]. (ang.).
- ↑ Sandra Gay Wimbish: An Introduction to Pagu Through the Analysis of Narrative Discourse. University of Texas at Arlington, 1991, s. 6. OCLC 840019823. [dostęp 2022-09-29]. (ang.).
- ↑ Abdul Rachman Patji, Kata Pengantar, [w:] Endang Retnowati, M. ’Azzam Manan (red.), Identifikasi bahasa & kebudayaan etnik minoritas Kao, Jakarta: LIPI Press, 2014, s. ix–xi, ISBN 978-979-799-778-6, OCLC 904593663 [dostęp 2021-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-21] (indonez.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Sutamat Arybowo, Desa Kao: dahulu dan sekarang, [w:] Endang Retnowati, M. ’Azzam Manan (red.), Identifikasi bahasa & kebudayaan etnik minoritas Kao, Jakarta: LIPI Press, 2014, s. 9–42, ISBN 978-979-799-778-6, OCLC 904593663 [dostęp 2021-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-21] (indonez.).
- M. Umar Muslim, Bahasa Kao di desa Kao, [w:] Endang Retnowati, M. ’Azzam Manan (red.), Identifikasi bahasa & kebudayaan etnik minoritas Kao, Jakarta: LIPI Press, 2014, s. 43–72, ISBN 978-979-799-778-6, OCLC 904593663 [dostęp 2021-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-21] (indonez.).