Jan Rogowski (cichociemny)
Jan Rogowski (ze zbiorów NAC) | |
porucznik artylerii | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1939–1944 |
Siły zbrojne | |
Jednostki |
50 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych, 3 Pułk Artylerii Lekkiej (3 DP), 1 Brygada Strzelców (PSZ), II Odcinek Wachlarza, Kedyw, Świętokrzyskie Zgrupowania AK |
Stanowiska |
dowódca plutonu artylerii, oficer ogniowy baterii, dowódca zgrupowania patroli, zastępca dowódcy II Odcinka Wachlarza, kierownik kieleckiej bazy Kedywu, oficer sztabu Zgrupowania „Ponurego”, dowódca plutonu |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
Jan Rogowski vel Jan Szulak vel Piotr Jaczyński vel Julian Koba vel Zbigniew Plecki vel Piotr Pomerski vel Stefan Zawidzki, pseud.: „Czarka”, „Kacz” (ur. 21 listopada 1913 w Warszawie, zm. 16 lutego 1944 w Radomiu) – porucznik artylerii Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, cichociemny.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W dzieciństwie mieszkał i uczył się w szkołach w Kamieńcu Podolskim, w Rumunii i Zakopanem i wreszcie w Warszawie, gdzie uczył się od 1924 roku w Gimnazjum Towarzystwa im. Jana Zamoyskiego. W 1926 roku przeniósł się do Korpusu Kadetów nr 3 w Rawiczu, gdzie w 1932 roku zdał maturę. Rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Wodnej Politechniki Warszawskiej, później (od 1936 roku) studiował na Wydziale Leśnym SGGW, jednak nie ukończył studiów.
W latach 1933–1934 uczył się w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. W latach 1935–1936 pracował (równolegle ze studiami) jako urzędnik narzędziowni w Fabryce Samochodów Państwowych Zakładów Inżynierii w Ursusie. Później, do wybuchu wojny administrował majątkiem Chinocze w powiecie sarneńskim, którego był współwłaścicielem. Aktywnie działał w Stronnictwie Narodowym i Obozie Wielkiej Polski.
We wrześniu 1939 roku służył jako dowódca plutonu artylerii w 50 pułku piechoty Strzelców Kresowych, a od 11 września w wydzielonym oddziale partyzanckim mjra Leona Fudakowskiego. 19 listopada 1939 roku przekroczył granicę polsko-węgierską. W styczniu 1940 roku dotarł do Francji, gdzie został przydzielony do 3 baterii 3 pułku artylerii lekkiej 3 Dywizji Piechoty na stanowisko oficera ogniowego. W czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie został przydzielony do 1 baterii 1 dywizjonu artylerii lekkiej 1 Brygady Strzelców.
Zgłosił się do służby w kraju. Po przeszkoleniu w dywersji został zaprzysiężony 28 listopada 1941 roku w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza. Zrzutu dokonano w nocy z 3 na 4 marca 1942 roku w ramach operacji „Collar” dowodzonej przez kpt. naw. Antoniego Voelnagla (zrzut na placówkę odbiorczą „Pole” 9 km na północny zachód od Wyszkowa). W marcu dostał przydział na II Odcinek Wachlarza na stanowisko dowódcy zgrupowania patroli i zastępcy dowódcy Jana Piwnika „Ponurego”. Dołączył do „Ponurego” w Równem w czerwcu 1942 roku. W lipcu obaj z „Ponurym” zostali aresztowani i osadzeni w więzieniu, skąd udało im się zbiec i dotrzeć we wrześniu do Warszawy. Po rozwiązaniu Wachlarza w marcu 1943 roku dostał przydział do Kedywu AK: kierował jego kielecką bazą z Warszawy. W czerwcu 1943 roku został oficerem sztabu Zgrupowania „Ponurego” i dowódcą 1 plutonu „warszawskiego” II Zgrupowania. We wrześniu 1943 roku ponownie objął kierownictwo bazy kieleckiej w Warszawie.
Uczestniczył w wielu akcjach dywersyjnych, uwolnieniowych i zaopatrzeniowych, m.in.:
- 1 stycznia 1943 roku został wyznaczony na zastępcę dowódcy grupy uderzeniowej na więzienie w Pińsku. W ramach akcji przeprowadzonej 18 stycznia odbito bez strat własnych więzionych oficerów „Wachlarza”,
- akcje przerzutowe żołnierzy, broni, wyposażenia i gotówki między Warszawą a Zgrupowaniem „Ponurego”,
- dwie akcje dywersyjne na pociągi niemieckie: w nocy z 2 na 3 lipca 1943 roku na pociąg między Suchedniowem i Łączną i w nocy z 12 na 13 lipca tego roku pod Łączną. W czasie tej akcji był ciężko ranny.
Gestapo aresztowało go 3 stycznia 1944 roku, w zasadzce na moście na Pilicy w Białobrzegach, gdy jechał ciężarówką z zaopatrzeniem zimowym dla Zgrupowania. Jechał razem z Andrzejem Orwid-Eljaszewiczem. Został wydany przez agenta Gestapo Jerzego Wojnowskiego „Motora”. Przewieziono go do siedziby Gestapo w Radomiu. W czasie przesłuchań, mimo tortur, nikogo nie wydał. 16 lutego został skazany na karę śmierci i tego samego dnia rozstrzelany.
Awanse
[edytuj | edytuj kod]- podporucznik – ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1936 roku
- porucznik – 4 marca 1942 roku.
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – nr 13633, rozkaz z 3 lutego 1943 roku, za akcję na więzienie w Pińsku
- Krzyż Walecznych.
Życie rodzinne
[edytuj | edytuj kod]Jan Rogowski był synem Bolesława i Julii z domu Lipkowskiej. Bolesław Rogowski był ziemianinem, właścicielem majątków: Hołykowa (powiat czehryński), Łomańczyce (powiat nowouszycki i Ojdapol pod Humaniem. Poległ jako oficer armii rosyjskiej na froncie w Besarabii w 1916 roku.
Jan miał brata Jerzego (1907–1995). Był praprawnukiem Benedykta Kołyszki (generała Tadeusza Kościuszki). Drugim mężem matki Rogowskiego był Wacław Podhorski, brat gen. Zygmunta Podhorskiego.
Nie założył rodziny.
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych – spadochroniarzy z Anglii i Włoch, poległych za niepodległość Polski. Wśród wymienionych 110 poległych cichociemnych jest Jan Rogowski.
3 maja 1993 roku w Białobrzegach przed kościołem parafialnym został odsłonięty i poświęcony pomnik: 8-tonowy głaz z marmurową tablicą, krzyżem, znakiem Polski Walczącej i hasłem „Tobie Ojczyzno” – przypomina o zatrzymaniu Jana Rogowskiego i Andrzeja Orwid-Eljaszewicza na moście w Białobrzegach.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Cezary Chlebowski: Wachlarz, Monografia wydzielonej organizacji dywersyjnej Armii Krajowej, wrzesień 1941 – marzec 1943. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1983. ISBN 83-211-0419-3.
- Cezary Chlebowski: Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie – reportaż historyczny. Wyd. 6, poprawione i rozszerzone. Warszawa: Tomasz Chlebowski, 1993. ISBN 83-85021-07-8.
- Dokumenty do dziejów Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, wstęp, wybór i oprac. Marek Jedynak, Kielce–Kraków 2014.
- Marek Jedynak, "Kapliczka na Wykusie. Wokół powstania Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury"-"Nurt", wyd. II uzupełnione, Kielce 2009.
- Marek Jedynak, "Robotowcy 1943. Monografia II Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK "Ponury", Końskie 2007.
- Marek Jedynak, Niezależni kombatanci w PRL. Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”–„Nurt” (1957–1989), Kielce–Kraków 2014.
- Marek Jedynak, Wojciech Königsberg, Szczepan Mróz, Pułkownik Jan Piwnik „Ponury”, Warszawa 2013.
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 1. Oleśnica: Firma „Kasperowicz – Meble”, 1994, s. 112–113. ISBN 83-902499-0-1.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984, s. 397. ISBN 83-211-0537-8.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, 1984, s. 54–55.
- Jędrzej Tucholski: Rogowski, Jan. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 31. Wrocław: 1988, s. 449.
- Profil Jana Rogowskiego na stronie Wielkiej genealogii Marka Minakowskiego. [dostęp 2014-01-19].
- Jan Rogowski – „Czarka” – skrót fragmentów książki „Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie”. [dostęp 2014-01-19].
- Jan M. Długosz. 70. rocznica brawurowej akcji polskiego podziemia. „Polityka.pl”, 2013-01-18. [dostęp 2014-01-19].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Cichociemni
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych
- Oficerowie Armii Krajowej
- Podporucznicy artylerii II Rzeczypospolitej
- Porucznicy artylerii Polskich Sił Zbrojnych
- Straceni przez rozstrzelanie
- Uczestnicy kampanii wrześniowej (strona polska)
- Urodzeni w 1913
- Zmarli w 1944
- Żołnierze Wachlarza
- Ludzie urodzeni w Warszawie