Józef Krzyczkowski (1892–1947)
| |
 pułkownik pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia |
19 marca 1892 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
24 października 1947 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja |
|
| Jednostki |
197 pułk piechoty |
| Stanowiska |
dowódca eskadry |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
       
| |
.svg){kind=small}
Józef Krzyczkowski (ur. 19 marca 1892 w Winnicy, zm. 24 października 1947 w Wielkiej Brytanii) – pułkownik pilot. Uczestnik I wojny światowej, żołnierz Wojska Polskiego walczący w wojnie polsko-ukraińskiej, wojnie polsko-bolszewickiej oraz II wojnie światowej, kawaler Orderu Virtuti Militari. Jeden z organizatorów lotnictwa wojskowego II Rzeczypospolitej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Wincentego i Julii. W Warszawie ukończył 6-klasową szkołę realną i w październiku 1913 roku został wcielony do armii carskiej. Otrzymał przydział do 197 pułku piechoty[1]. W kwietniu 1914 roku przeszedł do 18 korpuśnego oddziału lotniczego, gdzie służył jako mechanik. W czasie I wojny światowej walczył na froncie galicyjskim. W grudniu 1915 roku został skierowany na kurs pilotażu do moskiewskiej szkoły pilotów, a po jego ukończeniu walczył na froncie austriackim w składzie 2 gwardyjskiego oddziału lotniczego[2].
14 grudnia 1917 roku jako chorąży pilot rozpoczął służbę w 1 polskim oddziale awiacyjnym II Korpusu Polskiego w Rosji. 11 maja 1918 roku trafił do niewoli niemieckiej[3]. 15 listopada 1918 roku wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego i otrzymał przydział do polskiego lotnictwa wojskowego[4]. Jako były pilot armii carskiej miał problemy z opanowaniem pilotażu maszyn niemieckich, Komisja Kwalifikacyjna Lotnicza uznała, że konieczne jest jego dalsze szkolenie[5]. W grudniu 1918 roku wszedł w skład komisji opiniującej zakup samolotów na potrzeby polskiego lotnictwa, oceniał propozycję przedstawioną przez ostrowskiego fabrykanta Włodzimierza Wentzla[6]. 16 grudnia znalazł się w grupie 36 lotników, którzy jako pierwsi złożyli uroczyste ślubowanie na wierność Rzeczypospolitej na lotnisku mokotowskim[7]. Został przydzielony do 3 eskadry wywiadowczej i 24 stycznia 1919 roku został skierowany do walki na froncie polsko-ukraińskim[8]. W marcu 1919 roku został skierowany do oddziałów armii wielkopolskiej, brał udział w tworzeniu struktur wielkopolskiego lotnictwa[9].
Następnie brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Wyróżnił się podczas walk o Kijów. 19 kwietnia 1920 roku w samolocie Breguet XIV A2, z por. obs. Jerzym Tereszczenko, wykonał daleki lot rozpoznawczy nad Kijów. Załoga zrzuciła trzy bomby na kijowski dworzec, uszkadzając obrotnicę przed parowozownią, co doprowadziło do opóźnień w przegrupowaniu wojsk nieprzyjaciela[10]. 22 kwietnia wraz z obs. Stanisławem Ratomskim przeprowadził rozpoznanie na trasie Berdyczów–Żytomierz[11]. 4 i 5 maja, z por. obs. Aleksandrem Łaguną, wykonał dwa loty rozpoznawcze, które pozwoliły ustalić polskiemu dowództwu, że Armia Czerwona nie będzie bronić Kijowa[12]. 8 maja, również z obs. Stanisławem Ratomskim, ponownie przeprowadził rozpoznanie stanu walk o Kijów. Po wylądowaniu złożyli osobiście meldunek marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu[13].
19 maja, z por. Stanisławem Daszewskim, brał udział w nalocie na stację kolejową Dymirki, gdzie były zgromadzone transporty wojskowe i pociągi pancerne Armii Czerwonej. Ich samolot został uszkodzony ogniem obrony przeciwlotniczej, ale załoga zdołała powrócić na lotnisko[14]. 23 maja, również z por. Daszewskim, wykrył koncentrację wojsk nieprzyjaciela pod Rżyszczewem. Udało im się zaatakować wrogie oddziały oraz przekazać polskim wojskom meldunek o położeniu nieprzyjaciela[15]. 1 czerwca, z por. obs. Stanisławem Ratomskim, nawiązał łączność z odciętymi oddziałami 7 Dywizji Piechoty. W czasie ataku na oddziały bolszewickie ich samolot został uszkodzony i zmuszony do przymusowego lądowania. Pomimo zagrożenia ze strony nieprzyjaciela załodze udało się usunąć uszkodzenia silnika i wystartować[16].
Na przełomie maja i czerwca brał udział w lotach bojowych wspierających polskie oddziały broniące linii Dniepru. Wykonywał loty rozpoznawcze, szturmowe i bombowe oraz dostarczał meldunki sytuacyjne. Intensywność lotów bojowych i przemęczenie personelu latającego było tak wielkie, że Józef Krzyczkowski zasnął podczas jednego z lotów bojowych[17]. 2 sierpnia, w załodze z por. obs. Stanisławem Ratomskim, wykonywał lot, którego celem było rozpoznanie rejonu Beresteczka i Stanisławczyka i przekazanie meldunków sztabowi 2 Armii. Z powodu awarii silnika załoga lądowała przymusowo w okolicy Włodzimierza Wołyńskiego. Dzięki determinacji załogi, która zdobyła środek transportu w postaci chłopskiej furmanki, udało się przetransportować uszkodzony samolot na stację kolejową we Włodzimierzu. Tam przekonali dowódcę transportu, który miał za zadanie ewakuować stację kolejową, do opróżnienia kolejowej lory z ławek zabranych z dworcowej poczekalni i załadowania na nią samolotu[13].
28 listopada 1920 roku został mianowany dowódcą 10 eskadry wywiadowczej, a od 5 czerwca 1921 r. był dowódcą 18 eskadry wywiadowczej. 18 ew, pod jego dowództwem, brała udział w walkach na froncie północnym[18].
Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku. Jako doświadczony pilot brał udział w międzynarodowych konkursach lotniczych. W 1922 roku na samolocie Bréguet XIV zajął czwarte miejsce na Międzynarodowym Mityngu Lotniczym w Zurychu. W 1924 roku był jednym z sześciu polskich pilotów, którzy jako pierwsi wykonali przelot grupowy nad Alpami[19].
W 1924 roku zdał dowództwo 18 eskadry i został skierowany na kurs dowódców dywizjonów[20]. 1 marca 1925 roku objął stanowisko dowódcy dywizjonu myśliwskiego w 1 pułk lotniczym, a następnie, w listopadzie 1928 r. został przeniesiony do 4 pułku lotniczego w Toruniu na stanowisko komendanta parku lotniczego[21]. 31 marca 1930 roku objął stanowisko zastępcą dowódcy 5 pułku lotniczego w Lidzie[22], a na przełomie 1930 i 1931 r. został dowódcą pułkowego dywizjonu szkolnego[23]. 12 marca 1933 roku został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z 1 stycznia 1933 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych[24]. W kwietniu tego roku został przeniesiony do Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa na stanowisko kierownika działu doświadczalnego[25]. Na stopień pułkownika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa techniczna[26]. W 1939 roku pełnił służbę w Dowództwie Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisku szefa Kontroli Technicznej[27].
Po kampanii wrześniowej przedostał się do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do RAF, otrzymał numer służbowy P-1451[28]. Po zakończeniu II wojny światowej nie zdecydował się na powrót do Polski, pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii.
Zmarł 24 października 1947 roku w wyniku zapalenia nerek i problemów kardiologicznych. Został pochowany na cmentarzu w Chester[29].
Ordery i odznaczenia[1][30]
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari[31] nr 198
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1931)[32]
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie)[31][33]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie[26]: po raz pierwszy 24 maja 1929[34], po raz drugi 11 listopada 1934[35])
- Medal Niepodległości (23 grudnia 1933)[36]
- Polowa Odznaka Pilota nr 15 (11 listopada 1928)[37]
- Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii (Rumunia)[31]
- Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)
- francuska Odznaka Pilota
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Krzyczkowski Józef płk pil.. bequickorbedead.com. [dostęp 2020-01-24]. (pol.).
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 28.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 42.
- ↑ Krzyczkowski Józef. infolotnicze.pl. [dostęp 2020-01-24]. (pol.).
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 108.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 228.
- ↑ Mordawski 2009 ↓, s. 50.
- ↑ Mordawski 2009 ↓, s. 61.
- ↑ Mordawski 2009 ↓, s. 71.
- ↑ Mordawski 2009 ↓, s. 210.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 115.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 125.
- ↑ a b Mjr. pil. Stanisław Ratomski: Wspomnienia z pracy 3-ciej eskadry lotniczej. „Przegląd Lotniczy”. 3/1935, s. 98–108, marzec 1935. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej Państwa. OCLC 1036625413.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 61.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 133.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 146.
- ↑ Ppłk. pil. Tadeusz Prauss: Z lotów bojowych 3-ejeskadry. „Przegląd Lotniczy”. 12/1934, s. 538, grudzień 1934. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej Państwa. OCLC 1036625413.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 70.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 284.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 71.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 345.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 110.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 317.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 14 marca 1933 roku, s. 46.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 85.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 223.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 435.
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 317.
- ↑ Józef Krzyczkowski. niebieskaeskadra.pl. [dostęp 2020-01-24]. (pol.).
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 244.
- ↑ a b c Widoczne na zdjęciu u góry (w infoboksie).
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 345 „za zasługi na polu techniki lotniczej w wojsku”.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 223, wg autorów posiadał Krzyż Walecznych z trzema okuciami.
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 123, poz. 302 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”.
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 339 „za zasługi na polu organizacji Challenge'u w 1934 roku”.
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 6, poz. 12 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 435 „za loty bojowe nad nieprzyjacielem w czasie wojny 1918–1920”.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-09-07].
- Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Marian Romeyko (red.). Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
- Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Hubert Mordawski: Polskie lotnictwo wojskowe 1918–1920 : narodziny i walka. Poznań ; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie Oddział Publicat, 2009. ISBN 978-83-245-8844-2. OCLC 750811729.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Początki, organizacja, personel i sprzęt. T. I. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Ludzie urodzeni w Winnicy
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (trzykrotnie)
- Odznaczeni Polową Odznaką Pilota
- Piloci 3 Eskadry Wywiadowczej
- Piloci 10 Eskadry Wywiadowczej
- Piloci 18 Eskadry Wywiadowczej
- Polacy – oficerowie Imperium Rosyjskiego
- Polacy – żołnierze Armii Imperium Rosyjskiego w I wojnie światowej
- Polacy odznaczeni Orderem Korony Rumunii
- Pułkownicy lotnictwa II Rzeczypospolitej (grupa techniczna)
- Pułkownicy Polskich Sił Powietrznych
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)
- Uczestnicy wojny polsko-ukraińskiej (strona polska)
- Urodzeni w 1892
- Zmarli w 1947
- Żołnierze Carskich Sił Powietrznych
- Żołnierze Wojska Polskiego na emigracji w Wielkiej Brytanii po II wojnie światowej
- Odznaczeni dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)