47°07′N 37°33′E/47,116667 37,550000Mariupol
 Mariupol (2022) | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Prawa miejskie |
1778 | ||||
| Zarządzający |
Wadym Bojczenko↗ | ||||
| Powierzchnia |
244[1] km² | ||||
| Wysokość |
65 m n.p.m. | ||||
| Populacja (1.01.2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380-629 | ||||
| Kod pocztowy |
87500–87590 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
AH, КН / 05 | ||||
Położenie na mapie obwodu donieckiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 47°07′N 37°33′E/47,116667 37,550000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Ukraina
| |||||
Mariupol (w latach 1948–1989 Żdanow, ukr. Маріуполь, ros. Mариуполь) – miasto we wschodniej części Ukrainy, w obwodzie donieckim, położone nad Morzem Azowskim, nad Zatoką Taganroską, u ujścia Kalmiusu; port morski. Na początku 2021 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą ponad 431 tys., Mariupol zajmował dziesiąte miejsce wśród najludniejszych ukraińskich miast[2]. Od marca 2022 Miasto-bohater Ukrainy[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
_1.jpg)
Miasto zostało założone w 1778 r. pod nazwą Pawłowsk, na miejscu ufortyfikowanego posterunku Kozaków zaporoskich z XVI wieku. W 1789 r. otrzymało prawa miejskie (jest najstarszym miastem w obwodzie donieckim).
Nazwa Mariupol pojawiła się w 1780 r., na cześć Marii Fiodorowny, żony późniejszego cara Rosji Pawła I.
Od końca XVIII wieku stał się znacznym ośrodkiem targowym, w 1809 r. otwarto port, a w 1882 wybudowano linię kolejową łączącą Mariupol z Donieckiem, co umożliwiło eksportowanie przez Mariupol donieckiego węgla. W latach 1886–1889 wybudowano nowy Mariupolski port handlowy, który stał się najważniejszym pod względem przeładunku towarów portem Imperium Rosyjskiego na południu po Odessie. Od końca XIX wieku rozwój przemysłu metalurgicznego.
W latach 1941–1943 okupacja niemiecka miasta.
W latach 1948–1989 Mariupol nosił nazwę Żdanow[4], na cześć radzieckiego działacza partyjnego Andrieja Żdanowa, który się tam urodził.
Wojna rosyjsko-ukraińska[edytuj | edytuj kod]
24 stycznia 2015 na dzielnicę mieszkalną miasta spadły pociski z wyrzutni rakietowej typu Grad zabijając 30 osób cywilnych i raniąc prawie 100. Wydarzenie to było częścią ofensywy prowadzonej przez prorosyjskich rebeliantów w ramach wojny we wschodniej Ukrainie. Władze ukraińskie oraz OBWE potwierdziły, że ataku pociskami dokonano z terenów kontrolowanych przez władze samozwańczej Donieckiej Republiki Ludowej. Atak spotkał się z oburzeniem i słowami potępienia ze strony UE, NATO, OBWE i Stanów Zjednoczonych. Ponadto prezydent Ukrainy Petro Poroszenko uznał owo zdarzenie za zbrodnię podlegającą Międzynarodowemu Trybunałowi Karnemu w Hadze[5][6]. Służba Bezpieczeństwa Ukrainy ujawniła do publicznej wiadomości swoje dane, wg których miasto zostało ostrzelane z systemów rakietowych Grad i moździerzy Tulipan, dostarczonych przez rosyjskich żołnierzy z baz wojskowych Południowego Okręgu Federacji Rosyjskiej, a rozkaz w tej sprawie wydał oficer rosyjski, który dowodził specjalnie utworzonym batalionem[7].
Od lutego do maja 2022 roku miasto było oblegane przez rosyjskie siły zbrojne w związku z inwazją Rosji na Ukrainę i zostało w znacznym stopniu zniszczone. Działania te doprowadziły także do licznych ofiar wśród ludności cywilnej wobec niedotrzymania przez Rosjan warunków zawieszenia broni i utworzenia korytarzy humanitarnych[8]. Zastępca mera Mariupola Serhij Orlen 17 marca 2022 roku stwierdził, że „80-90 procent miasta zostało zbombardowane. Nie ma ani jednego budynku bez uszkodzeń. Wszystkie są zniszczone lub uszkodzone”[9]. W końcu marca 2022 r. w mieście nie było dostępu do bieżącej wody, prądu czy jedzenia. Eksperci międzynarodowi określali tę sytuację mianem katastrofy humanitarnej[10].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według danych z 2002 roku 48,7% mieszkańców stanowili Ukraińcy, 44,4% Rosjanie, a 4,3% Grecy, przy czym jednocześnie aż 89,64% mieszkańców jako języka ojczystego używało języka rosyjskiego, a tylko 9,92% ukraińskiego, zaś greckiego 0,20%. Według greckich źródeł Mariupol to największe na Ukrainie skupisko rosyjskojęzycznej diaspory greckiej. Ostrożność, dziedziczona po prześladowaniach okresu ZSRR, powstrzymuje część Greków przed deklaracją narodowości innej niż dwie główne[a][11][12][13]. W roku 2014 wicepremier Grecji, Ewangelos Wenizelos, swą oficjalną wizytę w Kijowie poprzedził spotkaniem z diasporą Mariupola[14].
Historyczny skład narodowościowy miasta na podstawie oficjalnych danych rosyjskich, radzieckich i ukraińskich:
- 1897[15]
- 1939[16]
- 2002[17]
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, chemiczny, materiałów budowlanych, spożywczy, stoczniowy oraz hutniczy[4].
W mieście znajdują się 2 duże kombinaty metalurgiczne: Mariupolski Kombinat Metalurgiczny imienia Illicza(ukr.) i „Azowstal”.
Oświata[edytuj | edytuj kod]
W Mariupolu znajdują się 3 szkoły wyższe: Mariupolski Uniwersytet Humanistyczny, Nadazowski Państwowy Uniwersytet Techniczny oraz Azowski Instytut Transportu Morskiego.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ O ile dla Rosjan i Ukraińców, Mariupol szczególnie był i pozostaje związany z Donieckiem, dla jego greckiej społeczności istotne były zawsze związki z Krymem.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Адміністративно-територіальний устрій (ukr.). Маріупольська міська рада. [dostęp 2017-09-03].
- ↑ a b Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України» на 1 січня 2021 року, ukrstat.gov.ua [dostęp 2022-01-16] (ukr.).
- ↑ Kharkiv, Chernihiv, Mariupol, Kherson, Hostomel, Volnovakha awarded title of hero cities, www.ukrinform.net [dostęp 2022-03-07] (ang.).
- ↑ a b Mariupol, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-07-25].
- ↑ Opracowanie Onet.pl na podstawie: PAP, IAR: Ukraina: dziesiątki rannych po ostrzale Mariupola. wiadomosci.onet.pl, 2015-01-25. [dostęp 2015-01-26].
- ↑ Krwawe ataki na Mariupol. Tusk: polityka ustępstw zachęca agresora do większych aktów przemocy. www.tvn24.pl, 2015-01-24. [dostęp 2015-01-26].
- ↑ Służba Bezpieczeństwa Ukrainy: Mariupol został ostrzelany na rozkaz oficera rosyjskiego. www.tvn24.pl, 2015-01-26. [dostęp 2015-01-26].
- ↑ Dramatyczna sytuacja w Mariupolu. Brakuje jedzenia dla dzieci. www.interia.pl, 2022-03-11. [dostęp 2022-03-11].
- ↑ Wstrząsający bilans. 80-90 proc. budynków w Mariupolu zniszczonych, www.tvp.info, 17 marca 2022 [dostęp 2022-03-20] (pol.).
- ↑ Polsat News, Ukraina u progu największej katastrofy humanitarnej od czasów II WŚ, polsatnews.pl [dostęp 2022-03-27] (pol.).
- ↑ Artykuł z 9 lutego 2014 w ogólnogreckim dzienniku Kathimerini, jeden z wielu podobnych publikacji w greckich mediach, przytacza historyczne i współczesne dane o liczebności diaspory. I tak, w roku 1928, tj. nim na język grecki spadły rosyjskie totalne represje, w okręgu Mariupola działało 39 greckich szkół, w tym 6 średnich, ze 159 nauczycielami. Szkolnictwo, wszelka nauka greckiego (także w domu) i posiadanie greckich książek zostały następnie zakazane, Greków objęto masową deportacją, powróciła jedynie cześć. Według danych z ukraińskiego spisu powszechnego. w 2001 r., czyli już po głównej fali emigracji diaspory do Grecji, w całej Ukrainie jeszcze 93 tysiące osób deklarowało grecką narodowość, z czego większość w okręgu Mariupola. Zdaniem greckich organizacji, ponad 1/3 greckiej społeczności nie odważyła się jeszcze wtedy zadeklarować narodowości innej, niż dwie główne, paraliżowana dziedziczonym strachem. Grecy uważają, że Ukrainę, w tym głównie okręg Mariupola i Krym, zamieszkuje jeszcze 150 tysięcy rosyjskojęzycznych Greków. Zrzeszają się w 103 związkach kulturalno-oświatowych, konsulat grecki i diasporę Mariupola odwiedził w 2014 r. wicepremier Grecji Ewangelos Wenizelos, namawiając Greków-autochtonów do poparcia państwowości Ukrainy.
- ↑ Grecy Ukrainy w oku cyklonu, podobna publikacja z 20 lutego 2014, cytująca m.in. źródła o 27 wiekach nieprzerwanego pobytu w tych stronach greckiego żywiołu i przywołująca cyfrę aktualnie 105 greckich związków na Ukrainie. Mariupol przedstawiany jest jako centrum greckiej, około 150 tysięcznej społeczności.
- ↑ W okresie wczesnego ZSRR większa część Greków tych terenów zamieszkiwała wsie i używała zbliżonego do języków starożytnych dialektu pontyjskiego, nie nowożytnego greckiego, co ułatwiło także legitymizowało następnie ich przymusową rusyfikację językową. Źródło: artykuł historyka, specjalisty tematyki Greków w Rosji i językoznawcy Vlasisa Agtzidisa.
- ↑ Relacja we wiadomościach Mega.tv (gr.).
- ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей, demoscope.ru [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей, demoscope.ru [dostęp 2017-11-25].
- ↑ WebCite query result, www.webcitation.org [dostęp 2017-11-25] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Mariupol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 122.
