47°07′N 37°33′E/47,116667 37,550000Mariupol
| |||||
| |||||
| |||||
| Państwo |  Ukraina
| ||||
| Obwód | doniecki | ||||
| Prawa miejskie | 1778 | ||||
| Burmistrz | Bojczenko Vadim | ||||
| Powierzchnia | 244[1] km² | ||||
| Populacja (1.01.2020) • liczba ludności • gęstość |
436 569[2] 1789,2 os./km² | ||||
| Nr kierunkowy | +380-629 | ||||
| Kod pocztowy | 87500–87590 | ||||
| Tablice rejestracyjne | AH, КН / 05 | ||||
Położenie na mapie obwodu donieckiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 47°07′N 37°33′E/47,116667 37,550000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Ukraina
| |||||
Mariupol (w latach 1948–1989 Żdanow, ukr. Маріуполь, ros. Mариуполь) – miasto na wschodniej Ukrainie, w obwodzie donieckim, położone nad Morzem Azowskim, nad Zatoką Taganroską, u ujścia Kalmiusu; ośrodek przemysłowy, port morski. Na początku 2020 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą ponad 435 tys., Mariupol zajmował dziesiąte miejsce wśród najludniejszych ukraińskich miast[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miasto zostało założone w 1778 pod nazwą Pawłowsk, na miejscu ufortyfikowanego posterunku Kozaków zaporoskich z XVI wieku. W 1789 otrzymało prawa miejskie (jest najstarszym miastem w obwodzie donieckim). Nazwa Mariupol pojawiła się w 1780, na cześć Marii Fiedorowny, żony późniejszego cara Rosji Pawła I.
Od końca XVIII wieku stał się znacznym ośrodkiem targowym, w 1809 otwarto port, a w 1882 wybudowano linię kolejową łączącą Mariupol z Donieckiem, co umożliwiło eksportowanie przez Mariupol donieckiego węgla. W latach 1886–1889 wybudowano nowy Mariupolski port handlowy, który stał się najważniejszym pod względem przeładunku towarów portem Imperium Rosyjskiego na południu po Odessie. Od końca XIX rozwój przemysłu metalurgicznego. W okresie bezpośrednio po I wojnie światowej w Mariupolu funkcjonowała polska placówka o charakterze konsularnym. 1941–1943 okupacja niemiecka miasta.
W latach 1948–1989 Mariupol nosił nazwę Żdanow na cześć radzieckiego działacza partyjnego Andrieja Żdanowa, który się tam urodził.
W Mariupolu znajdują się 3 szkoły wyższe: Mariupolski Uniwersytet Humanistyczny, Nadazowski Państwowy Uniwersytet Techniczny oraz Azowski Instytut Transportu Morskiego.
W mieście znajdują się 2 duże kombinaty metalurgiczne: Mariupolski Kombinat Metalurgiczny imienia Ilicza i „Azowstal”.
Według danych z 2002 roku 48,7% mieszkańców stanowili Ukraińcy, 44,4% Rosjanie, a 4,3% Grecy, przy czym jednocześnie aż 89,64% mieszkańców jako języka ojczystego używało języka rosyjskiego, a tylko 9,92% ukraińskiego, zaś greckiego 0,20%. Według greckich źródeł Mariupol to największe na Ukrainie skupisko rosyjskojęzycznej diaspory greckiej. Ostrożność, dziedziczona po prześladowaniach okresu ZSRR, powstrzymuje część Greków przed deklaracją narodowości innej niż dwie główne[a][3][4][5]. W roku 2014 wicepremier Grecji, Ewangelos Wenizelos, swą oficjalną wizytę w Kijowie poprzedził spotkaniem z diasporą Mariupola[6].
24 stycznia 2015 na dzielnicę mieszkalną miasta spadły pociski z wyrzutni rakietowej typu Grad zabijając 30 osób cywilnych i raniąc prawie 100. Wydarzenie to było częścią ofensywy prowadzonej przez prorosyjskich rebeliantów w ramach wojny we wschodniej Ukrainie. Władze ukraińskie oraz OBWE potwierdziły, że ataku pociskami dokonano z terenów kontrolowanych przez władze samozwańczej Donieckiej Republiki Ludowej. Atak spotkał się z oburzeniem i słowami potępienia ze strony UE, NATO, OBWE i USA. Ponadto prezydent Ukrainy Petro Poroszenko uznał owo zdarzenie za zbrodnię podlegającą Trybunałowi w Hadze[7][8]. Służba Bezpieczeństwa Ukrainy ujawniła do publicznej wiadomości swoje dane, wg których miasto zostało ostrzelane z systemów rakietowych Grad i moździerzy Tulipan, dostarczonych przez rosyjskich żołnierzy z baz wojskowych Południowego Okręgu Federacji Rosyjskiej, a rozkaz w tej sprawie wydał oficer rosyjski, który dowodził specjalnie utworzonym batalionem[9].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Historyczny skład narodowościowy miasta na podstawie oficjalnych danych rosyjskich, radzieckich i ukraińskich:
- 1897[10]
- 1939[11]
- 2002[12]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ O ile dla Rosjan i Ukraińców, Mariupol szczególnie był i pozostaje związany z Donieckiem, dla jego greckiej społeczności istotne były zawsze związki z Krymem.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Адміністративно-територіальний устрій (ukr.). Маріупольська міська рада. [dostęp 2017-09-03].
- ↑ a b Ukraine: Provinces and Major Cities - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information, www.citypopulation.de [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Artykuł z 9 lutego 2014 w ogólnogreckim dzienniku Kathimerini, jeden z wielu podobnych publikacji w greckich mediach, przytacza historyczne i współczesne dane o liczebności diaspory. I tak, w roku 1928, tj. nim na język grecki spadły rosyjskie totalne represje, w okręgu Mariupola działało 39 greckich szkół, w tym 6 średnich, ze 159 nauczycielami. Szkolnictwo, wszelka nauka greckiego (także w domu) i posiadanie greckich książek zostały następnie zakazane, Greków objęto masową deportacją, powróciła jedynie cześć. Według danych z ukraińskiego spisu powszechnego. w 2001 r., czyli już po głównej fali emigracji diaspory do Grecji, w całej Ukrainie jeszcze 93 tysiące osób deklarowało grecką narodowość, z czego większość w okręgu Mariupola. Zdaniem greckich organizacji, ponad 1/3 greckiej społeczności nie odważyła się jeszcze wtedy zadeklarować narodowości innej, niż dwie główne, paraliżowana dziedziczonym strachem. Grecy uważają, że Ukrainę, w tym głównie okręg Mariupola i Krym, zamieszkuje jeszcze 150 tysięcy rosyjskojęzycznych Greków. Zrzeszają się w 103 związkach kulturalno-oświatowych, konsulat grecki i diasporę Mariupola odwiedził w 2014 r. wicepremier Grecji Ewangelos Wenizelos, namawiając Greków-autochtonów do poparcia państwowości Ukrainy.
- ↑ Grecy Ukrainy w oku cyklonu, podobna publikacja z 20 lutego 2014, cytująca m.in. źródła o 27 wiekach nieprzerwanego pobytu w tych stronach greckiego żywiołu i przywołująca cyfrę aktualnie 105 greckich związków na Ukrainie. Mariupol przedstawiany jest jako centrum greckiej, około 150 tysięcznej społeczności.
- ↑ W okresie wczesnego ZSRR większa część Greków tych terenów zamieszkiwała wsie i używała zbliżonego do języków starożytnych dialektu pontyjskiego, nie nowożytnego greckiego, co ułatwiło także legitymizowało następnie ich przymusową rusyfikację językową. Źródło: artykuł historyka, specjalisty tematyki Greków w Rosji i językoznawcy Vlasisa Agtzidisa.
- ↑ Relacja we wiadomościach Mega.tv (gr.).
- ↑ Opracowanie Onet.pl na podstawie: PAP, IAR: Ukraina: dziesiątki rannych po ostrzale Mariupola. wiadomosci.onet.pl, 2015-01-25. [dostęp 2015-01-26].
- ↑ Krwawe ataki na Mariupol. Tusk: polityka ustępstw zachęca agresora do większych aktów przemocy. www.tvn24.pl, 2015-01-24. [dostęp 2015-01-26].
- ↑ Służba Bezpieczeństwa Ukrainy: Mariupol został ostrzelany na rozkaz oficera rosyjskiego. www.tvn24.pl, 2015-01-26. [dostęp 2015-01-26].
- ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей, demoscope.ru [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей, demoscope.ru [dostęp 2017-11-25].
- ↑ WebCite query result, www.webcitation.org [dostęp 2017-11-25] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Mariupol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 122.
| ||||||||
