Metylodichloroarsyna

Metylodichloroarsyna
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	dichloro(metylo)arsyna
	Inne nazwy i oznaczenia
	dichlorometyloarsyna (nazwa niejednoznaczna); dawniej: metylodwuchloroarsyna, metylodwuchloroarsina; methyl-dick, methyldick (Niemcy); MD (USA)
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	CH3AsCl2
Inne wzory	MeAsCl2
Masa molowa	160,86 g/mol
Wygląd	bezbarwna ciecz o owocowym zapachu
	Identyfikacja
Numer CAS	593-89-5
PubChem	61142
SMILES
	C[As](Cl)Cl
InChI
	InChI=1S/CH3AsCl2/c1-2(3)4/h1H3
	InChIKey
	VXRMBBLRHSRVDK-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Gęstość
	1,838 g/cm³ (20 °C); ciecz
	Rozpuszczalność w wodzie
	nierozpuszczalna
	w innych rozpuszczalnikach
	chlorek etylu, alkohole, eter dietylowy, benzen, aceton, cykloheksan
Temperatura topnienia	−42,5 °C; −55 °C
Temperatura wrzenia	132–133 °C
Niebezpieczeństwa
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Zwroty H	H331, H301, H410
Zwroty P	P261, P264, P270, P271, P273, P301+P310, P304+P340, P311, P321, P330, P391, P403+P233, P405, P501
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Toksyczny; (T)	Groźny dla; środowiska; (N)
Zwroty R	R23/25, R50/53
Zwroty S	S1/2, S20/21, S28, S45, S60, S61
Temperatura zapłonu	105 °C
Numer RTECS	CH4375000
	Podobne związki
Podobne związki	etylodichloroarsyna; fenylodichloroarsyna
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Metylodichloroarsyna (MD) – arsenoorganiczny związek chemiczny z grupy arsyn, duszący i parzący bojowy środek trujący zaliczany czasem do sternitów. Ma właściwości fizykochemiczne zbliżone do etylodichloroarsyny i nieco słabsze właściwości toksyczne^[1]. Jest środkiem nietrwałym i szybko działającym^[3].

Otrzymywanie

Metylodichloroarsynę otrzymuje się w procesie dwustopniowym. W pierwszej kolejności w reakcji chlorku metylu (MeCl) z magnezem w tetrahydrofuranie otrzymuje się związek Grignarda – chlorek metylomagnezu (MeMgCl). Do otrzymanego roztworu dodaje się heksanowy roztwór trichlorku arsenu. Mieszaninę poreakcyjną odparowuje się, aby usunąć rozpuszczalniki, a pozostałość poddaje się destylacji frakcyjnej^[8].

Metylodichloroarsyna powstaje także podczas rozkładu termicznego trichlorku kakodylu (Me₂AsCl₃) w temperaturze 40–50 °C oraz w wyniku reakcji kwasu kakodylowego (Me₂As(O)OH) z chlorowodorem. Można ją także otrzymać chlorując kwas metyloarsenowy dobrze schłodzonym trichlorkiem fosforu^[9].

Właściwości

Lotność [mg/m³]
74 440	20 °C^[2]
74 490	20 °C^[3]
Ciśnienie pary nasyconej [mmHg]
2,17	0 °C^[3]
7,76	20 °C^[3]

Metylodichloroarsyna jest cieczą o dużej lotności^[1]. Zbyt duża lotność powoduje jednak zbytnie rozproszenie się na polu walki, co utrudniało zastosowanie jej jako bojowego środka trującego^[10]. Metylodichloroarsyna łatwo rozkłada się pod wpływem wody, zasad, środków chlorujących i utleniających^[1]. W wodzie szybko ulega hydrolizie do tlenku metyloarsyny, będącego nielotnym, trującym i parzącym związkiem, oraz kwasu chlorowodorowego^[11]. Hydrolizę przyśpieszają alkalia^[5]. Pary wyczuwalne są przy stężeniu ok. 0,1 ppm^[12].

Produkt techniczny ma barwę od żółtej do brunatnej^[1]. Metylodichloroarsyna może być stosowana pod postacią par i aerozoli w pociskach artyleryjskich, minach, bombach lotniczych, a także poprzez opryskiwanie z samolotów^[11].

Metylodichloroarsynę można oznaczyć ilościowo, podobnie jak etylodichloroarsynę, poprzez ogrzewanie z wodą, a następnie zobojętnienie wytworzonego w ten sposób kwasu chlorowodorowego wobec lamusu i miareczkowanie roztworem jodu w obecności skrobi^[5]:

CH₃AsO + I₂ + 2H₂O → CH₃AsO(OH)₂ + 2HI

Odróżnienie metylo- i etylodichloroarsyny, ze względu na bardzo podobne właściwości i budowę, bywa trudne. Można to zrobić za pomocą roztworu azotanu rtęci. Metylodichloroarsyna daje z tym roztworem osad ciemnoszary, natomiast etylodichloroarsyna – biały, ciemniejący po chwili^[11].

Zagrożenia

Właściwości toksyczne metylodichloroarsyny są podobne do etylodichloroarsyny, jednak nieco słabsze^[1]. Kontakt z metylodichloroarsyną powoduje natychmiastowe podrażnienie oczu i nosa oraz oparzenia skóry. Pary podrażniają oczy i drogi oddechowe, a przy większych stężeniach lub dłuższej ekspozycji prowadzą do uszkodzeń płuc. Ciekła metylodichloroarsyna w kontakcie z oczami powoduje ich poważne uszkodzenia. Absorpcja zarówno par, jak i cieczy w odpowiedniej dawce prowadzi do zatrucia systemowego. Śmierć następuje w wyniku zatrucia krwi i uduszenia^[3]^[13].

Właściwości parzące tego środka trującego wynikają z obecności atomu chlorowca. Grupa metylowa ułatwia wnikanie związku do ciała człowieka. Arsen wraz z grupą metylową powodują zmiany w strukturze kości i w konsekwencji zniszczenie szpiku^[13].

LCt₅₀ 3000–5000 mg·min/m³^[3]^[13]
ICt₅₀ 25 mg·min/m³^[3]^[13]

Pierwsza pomoc

W przypadku skażenia skóry lub oczu należy przemywać je dużą ilością wody lub roztworem izotonicznym soli kuchennej; można stosować 0,5% roztwór podchlorynu. W przypadku inhalacji podawać czysty tlen o wilgotności 100%^[14]. Nie należy stosować ługów, które, mimo łatwego reagowania z etylodichloroarsyną, wytwarzają toksyczny i parzący tlenek etyloarsyny^[11].

Historia

Środek ten został wynaleziony w 1858 roku przez Adolfa Baeyera^[1]^[15]. Wojna okopowa, jaka prowadzona była w czasie I wojny światowej stworzyła zapotrzebowanie na krótko działającą i śmiertelną broń chemiczną. Pierwszym związkiem spełniającym ten warunek była metylodichloroarsyna, najprawdopodobniej stosowana przez Niemców w 1917 roku^[13], choć niekiedy wyklucza się jej użycie w czasie I wojny światowej^[11].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ JerzyJ. Mazur JerzyJ., metylodichloroarsyna, [w:] 1000 słów o chemii i broni chemicznej, ZygfrydZ. Witkiewicz (red.), Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987, s. 158, ISBN 83-11-07396-1, OCLC 19360683 .
↑ ^a ^b Methyl dichloroarsine. W: Chemical Warfare Agents. Toxicology and Treatment. Timothy C. Marrs, Robert L. Maynard, Frederick R. Sidell (red.). Wyd. 2. John Wiley & Sons, 2007, s. 689. ISBN 978-0-470-01359-5.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Blister Agents. W: Steven L. Hoenig: Compendium of Chemical Warfare Agents. Springer, 2007, s. 17–20. ISBN 978-0-387-34626-7.
↑ ^a ^b ^c ^d Methylarsine dichloride, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 491153 [dostęp 2011-02-26] (niem. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Metylodwuchloroarsyna i atylodwuchloroarsyna. W: Aleksandra Stachlewska-Wróblowa: Analiza skażeń chemicznych. Wyd. II poprawione. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985, s. 220.
↑ ^a ^b związki arsenu z wyjątkiem wymienionych w innym miejscu niniejszego załącznika, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-28] (ang.).
↑ Dichloro-methyl-arsine. Landolt-Börnstein Substance. [dostęp 2011-05-01]. (ang.).
↑ Preparations of blister agents. W: Jared Ledgard: A Laboratory History of Chemical Agents. 2006, s. 117–119. ISBN 978-0-615-13645-5. [dostęp 2011-02-26]. (ang.).
↑ A Text-Book of Inorganic Chemistry. J. Newton Friend (red.), Archibald Edwin Goddard (cz. 2). T. 11: Organometallic Compounds. Cz. 2: Derivatives of Arsenic. Londyn: Charles Griffin & Company, 1930, s. 21. [dostęp 2011-02-27]. (ang.).
↑ Związki arsenoorganiczne. W: Leszek Konopski: Historia broni chemicznej. Warszawa: Bellona, 2009, s. 53. ISBN 978-83-11-11643-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Etylodwuchloroarsyna i metylodwuchloroarsyna. W: Ministerstwo Obrony Narodowej: Bojowe środki chemiczne. Podręcznik. Wyd. 2. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1953, s. 52–53.
↑ Arsenic Agents C04-A. W: D. Hank Ellison: Handbook of Chemical and Biological Warfare Agents. Wyd. 2. CRC Press, s. 202. ISBN 978-0-8493-1434-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Robert A. Young, Cheryl Bast: Mustards and Vesicants. W: Handbook of Toxicology of Chemical Warfare Agents. Ramesh C. Gupta (red.). Wyd. 1. Elsevier, 2009, s. 114–115. ISBN 978-0-12-374484-5.
↑ Methyldichloroarsine. NorthShore University HealthSystem. [dostęp 2011-02-27]. (ang.).
↑ Adolf Baeyer. Ueber die Verbindungen des Arsens mit dem Methyle. „Justus Liebigs Annalen der Chemie”. 107 (3), s. 257–293, 1958. DOI: 10.1002/jlac.18581070302. [dostęp 2011-02-27]. (niem.).

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[Witkiewicz-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ JerzyJ. Mazur JerzyJ., metylodichloroarsyna, [w:] 1000 słów o chemii i broni chemicznej, ZygfrydZ. Witkiewicz (red.), Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987, s. 158, ISBN 83-11-07396-1, OCLC 19360683 .

[Marrs-2] Methyl dichloroarsine. W: Chemical Warfare Agents. Toxicology and Treatment. Timothy C. Marrs, Robert L. Maynard, Frederick R. Sidell (red.). Wyd. 2. John Wiley & Sons, 2007, s. 689. ISBN 978-0-470-01359-5.

[Hoenig-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Blister Agents. W: Steven L. Hoenig: Compendium of Chemical Warfare Agents. Springer, 2007, s. 17–20. ISBN 978-0-387-34626-7.

[GESTIS-4] Methylarsine dichloride, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 491153 [dostęp 2011-02-26] (niem. • ang.).

[Wróblowa-5] Metylodwuchloroarsyna i atylodwuchloroarsyna. W: Aleksandra Stachlewska-Wróblowa: Analiza skażeń chemicznych. Wyd. II poprawione. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985, s. 220.

[CLI-6] związki arsenu z wyjątkiem wymienionych w innym miejscu niniejszego załącznika, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-28] (ang.).

[Landolt-7] Dichloro-methyl-arsine. Landolt-Börnstein Substance. [dostęp 2011-05-01]. (ang.).

[Ledgard-8] Preparations of blister agents. W: Jared Ledgard: A Laboratory History of Chemical Agents. 2006, s. 117–119. ISBN 978-0-615-13645-5. [dostęp 2011-02-26]. (ang.).

[Text-Book-9] A Text-Book of Inorganic Chemistry. J. Newton Friend (red.), Archibald Edwin Goddard (cz. 2). T. 11: Organometallic Compounds. Cz. 2: Derivatives of Arsenic. Londyn: Charles Griffin & Company, 1930, s. 21. [dostęp 2011-02-27]. (ang.).

[Konopski-10] Związki arsenoorganiczne. W: Leszek Konopski: Historia broni chemicznej. Warszawa: Bellona, 2009, s. 53. ISBN 978-83-11-11643-6.

[MON-11] Etylodwuchloroarsyna i metylodwuchloroarsyna. W: Ministerstwo Obrony Narodowej: Bojowe środki chemiczne. Podręcznik. Wyd. 2. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1953, s. 52–53.

[Ellison-12] Arsenic Agents C04-A. W: D. Hank Ellison: Handbook of Chemical and Biological Warfare Agents. Wyd. 2. CRC Press, s. 202. ISBN 978-0-8493-1434-6.

[Gupta-13] Robert A. Young, Cheryl Bast: Mustards and Vesicants. W: Handbook of Toxicology of Chemical Warfare Agents. Ramesh C. Gupta (red.). Wyd. 1. Elsevier, 2009, s. 114–115. ISBN 978-0-12-374484-5.

[Healthresources-14] Methyldichloroarsine. NorthShore University HealthSystem. [dostęp 2011-02-27]. (ang.).

[Annalen-15] Adolf Baeyer. Ueber die Verbindungen des Arsens mit dem Methyle. „Justus Liebigs Annalen der Chemie”. 107 (3), s. 257–293, 1958. DOI: 10.1002/jlac.18581070302. [dostęp 2011-02-27]. (niem.).

[1]

[2]

[4]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]