Nadrenia-Palatynat

Nadrenia-Palatynat Rheinland-Pfalz
— kraj związkowy —
Herb Flaga
Państwo	Niemcy
Stolica	Moguncja
Kod ISO 3166-2	DE-RP
Premier	Malu Dreyer (SPD)
Powierzchnia	19 853,36 km²
Populacja (31 grudnia 2020) • liczba ludności	4 098 391
• gęstość	206 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba miast na prawach powiatu	12
Liczba powiatów	24
Liczba gmin	2258
Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba przedstawicieli w Bundesracie	4
Położenie na mapie Niemiec
Strona internetowa
Portal Niemcy

Nadrenia-Palatynat (niem. Rheinland-Pfalz, w skrócie RP lub RLP) – kraj związkowy w południowo-zachodnich Niemczech. Utworzony został 30 sierpnia 1946. Stolicą kraju związkowego jest Moguncja.

Graniczy z krajami związkowymi: Nadrenia Północna-Westfalia, Hesja, Saara, Badenia-Wirtembergia oraz na zachodzie z Belgią, Francją i Luksemburgiem.

Geografia

Ważniejsze miasta

• Moguncja (Mainz)
• Bingen am Rhein
• Kaiserslautern
• Koblencja (Koblenz)
• Ludwigshafen am Rhein
• Neustadt an der Weinstraße
• Oppenheim
• Trewir (Trier)
• Spira (Speyer)
• Wormacja (Worms)
• Zweibrücken
• Pirmasens

Jeziora

• Laacher See

Podział administracyjny

24 powiaty, 12 miast wydzielonych, 163 gmin związkowych (niem. Verbandsgemeinde), 2258 gmin.

24 powiaty:
Ahrweiler (AW) Powiat Altenkirchen (AK) Alzey-Worms (AZ) Bad Dürkheim (DÜW) Bad Kreuznach (KH) Bernkastel-Wittlich (WIL) Birkenfeld (BIR) Cochem-Zell (COC) Donnersberg (KIB) Eifelkreis Bitburg-Prüm (BIT) Germersheim (GER) Kaiserslautern (KL)	Kusel (KUS) Mainz-Bingen (MZ) Mayen-Koblenz (MYK) Neuwied (NR) Rhein-Hunsrück (SIM) Rhein-Lahn (EMS) Rhein-Pfalz (RP) Südliche Weinstraße (SÜW) Südwestpfalz (PS) Trier-Saarburg (TR) Vulkaneifel (DAU) Westerwald (WW)

Miasta na prawach powiatu:
Frankenthal (Pfalz) (FT) Kaiserslautern (KL) Koblencja (KO) Landau in der Pfalz (LD) Ludwigshafen am Rhein (LU) Moguncja (MZ)	Neustadt an der Weinstraße (NW) Pirmasens (PS) Spira (SP) Trewir (TR) Wormacja (WO) Zweibrücken (ZW)

Historia

Rzymska Porta Nigra z II wieku w Trewirze

W starożytności sięgały tu granice Cesarstwa Rzymskiego. Moguncja, Wormacja, Spira, Trewir i Koblencja były miastami rzymskimi. Po upadku cesarstwa, obszar został częścią państwa frankijskiego. Po jego rozpadzie sięgały tu Lotaryngia (zachód) i Frankonia (wschód), a od 959 Lotaryngia dzieliła się na Górną Lotaryngię (obejmującą współczesne zachodnie ziemie Nadrenii-Palatynatu, Saarę i francuską Lotaryngię) oraz Dolną Lotaryngię (północno-zachodnie skrawki regionu). Z biegiem czasu rozdrobnienie polityczne w regionie się pogłębiło, istniał tu szereg hrabstw, biskupstw i wolnych miast (m.in. Wormacja, Moguncja i Spira). Głównymi krajami regionu w późnym średniowieczu były Palatynat Reński, Elektorat Moguncji, Elektorat Trewiru i Hrabstwo Nassau. Sięgały tu także wschodnie granice Luksemburga (obejmowały m.in. miasta Bitburg i Schleiden).

W czasach nowożytnych sięgało tu także panowanie Francji, a nawet Szwecji (poprzez Palatynat Dwóch Mostów). W latach 1714–1719 księciem z upoważnienia w Palatynacie Dwóch Mostów był król Polski Stanisław Leszczyński, a w latach 1768–1801 ostatnim elektorem Trewiru był królewicz polski Klemens Wacław Wettyn. Na przełomie XVIII/XIX wieku ziemie na lewym brzegu Renu zostały opanowane przez Francję, natomiast prawobrzeżne Nassau w 1806 zostało przekształcone w księstwo. W 1815 Francja utraciła swe zdobycze wraz z wcześniejszymi posiadłościami (np. miastem Landau). Na kongresie wiedeńskim podjęto decyzję o podziale tego terytorium pomiędzy Prusy (Nadrenia), Bawarię (Palatynat Reński) i Hesję (Moguncja). Prusy zajęły także dotychczasowe wschodnie ziemie Luksemburga (II rozbiór Luksemburga). W 1871 region w całości znalazł się w granicach Niemiec.

Po II wojnie światowej region był częścią francuskiej strefy okupacyjnej, a niewielki obszar przy granicy z Luksemburgiem stanowił luksemburską strefę okupacyjną (miasta Bitburg i Saarburg). Kraj związkowy został sformowany 30 sierpnia 1946 r. zarządzeniem francuskiego rządu wojskowego z krainy Palatynat oraz części Nadrenii i Hesji-Nassau. Powstanie nowego kraju związkowego zostało zatwierdzone podczas referendum 18 maja 1947 roku.

W połowie lipca 2021 roku ten region i Nadrenia-Północna Westfalia zostały dotknięte przez powódź. Wg danych na 16 lipca 2021 w wyniku przejścia fali powodziowej w tym kraju zginęło ponad 60 osób.

Atrakcje turystyczne

Deutsches Eck w Koblencji – na pierwszym planie rzeka Mozela, z tyłu na prawym brzegu twierdza Ehrenbreitstein

• Zabytki z czasów Starożytnego Rzymu w Trewirze: Porta Nigra, Most rzymski, Termy Cesarskie, Kolumna w Igel
• Deutsches Eck (pol. Niemiecki Róg) – miejsce spływu Mozeli do Renu.

Ciekawostki

• W Zweibrücken znajduje się rezydencja Tschifflik wzniesiona przez króla Polski Stanisława Leszczyńskiego w latach 1715–1716.
• Jednym z głównych zabytków Koblencji jest Pałac Elektorski, wzniesiony przez królewicza polskiego Klemensa Wacława Wettyna w latach 1777–1793. Szczyt fasady zdobi kartusz z łączonym herbem biskupim królewicza oraz I Rzeczypospolitej. Ten sam herb zdobi także Pałac Walderdorff w Trewirze.

Bibliografia

• Strona internetowa Nadrenii-Palatynatu (niem.)
• Informacje statystyczne (niem.)