Olszanica (województwo podkarpackie)
49°28′39″N 22°26′35″E/49,477500 22,443056| wieś | |
 Pałac w Olszanicy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
1200[2] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-722[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RLS |
| SIMC |
0358262[4] |
Położenie na mapie gminy Olszanica  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu leskiego  | |
| 49°28′39″N 22°26′35″E/49,477500 22,443056[1]
| |
.jpg)
Olszanica – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, siedziba gminy Olszanica[4][5].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Olszanica. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.
Wieś leży w dolinach potoków Wańkówka i Stary Potok, które łącząc się dają początek Olszanki prawego dopływu Sanu. Przez miejscowość przechodzi droga krajowa nr 84 i linia kolejowa nr 108 Stróże – Krościenko z przystankiem Olszanica.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0358279 | Dział | część wsi |
| 0358285 | Pod Magurą | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1376 roku Olszanica była, jak i Myczkowce prywatną wsią szlachecką i stanowiła własność Oleśki (Olescho). Wymieniana w 1436 roku jako miejscowość założona w sobieńskich dobrach Kmitów na prawie wołoskim. Nazwa wsi ma pochodzenie topograficzne, wywodzi się od słowa olsza, olszyna i oznaczała teren porośnięty olchami. Fakt ten potwierdzają źródła: 1441 Olschanycze, 1443 Kmitowie mieli dwór obronny.
W 1436 roku Jan Goligyan w imieniu żony Małgorzaty wystąpił do sądu grodzkiego w Sanoku przeciw Mikołajowi Kmicie – kasztelanowi przemyskiemu, który zajął gwałtem dobra ojczyste Małgorzaty Goligyan, przypadłe jej po bracie zm. Janie Kmicie i jego dzieciach z Bachórza, tj. Zamek Sobień z wsiami doń należącymi Olszanica, Myczkowce, Rajskie i Izdebki oraz inne. Spór ten trwał do 1441 roku, aż gdy doszło do ugody między Małgorzatą żoną Przedpełka Mościca z Wielkiego Koźmina a jej stryjem Mikołajem Kmitą z Wiśnicza, kasztelanem przemyskim.
Potem właścicielami Olszanicy byli Tarłowie, Mniszchowie, Jordanowie, Jasieńscy. W 1580 roku w podziale majątku po Barbarze z Herburtów Kmitowej dobra sobieńskie z Olszanicą przeszły w ręce Stadnickich, a potem Tarłów. Gdy Jerzy Mniszech ożenił się z Jadwigą Tarło (córką Mikołaja Tarło – sekretarza królewskiego i Jadwigi Stadnickiej) i otrzymał w spadku m.in. Olszanicę Potok, Dębowiec, Sambor, Laszki Murowane, Chyrów i Bąkowice.
W pocz. XVII wieku była to własność Mniszchów i istniał tu zamek murowany, w którym przebywała Maryna Mniszchówna – późniejsza carowa. W 1663 roku rejestr podatkowy wymienia jako właściciela wsi starostę sanockiego (1661) Jerzego Jana Wandalina Mniszcha. Potem przejęli Olszanicę na własność Jordanowie. W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Olszanicy byli Bronisław i Krystyna hr. Stadniccy[6].
W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie leskim województwa lwowskiego. Od września 1939 do 1941 była pod okupacją sowiecką. Od 1941 do sierpnia 1944 wieś była siedzibą okupacyjnego hitlerowskiego urzędu gminy w powiecie sanockim. 9 maja 1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zaatakowali miejscową stację kolejową, którą od zniszczenia uratował przyjazd pociągu pancernego. Łącznie w latach 1945–1946 w walce z UPA zginęło lub zostało skrytobójczo zamordowanych 25 Polaków i 1 Ukrainiec, w tym tak cywile, jak i żołnierze WOP oraz funkcjonariusze MO i Straży Ochrony Kolei. W 1946 banderowcy spalili większość gospodarstw po Ukraińcach przesiedlonych do ZSRR[7].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Murowana cerkiew, pw. Zaśnięcia Matki Bożej z 1923 roku (projekt Bronisław Wiktor), która służy obecnie jako kościół rzymskokatolickiej Parafii Matki Bożej Pocieszenia. Obok cerkwi na parawanowej dzwonnicy można podziwiać dzwon z 1630 roku. Cerkiew sąsiaduje z zespołem pałacowo-parkowym, na który składają się: pałacyk z 1905 (wybudował go Antoni Juściński[8][9][10][11]), zabudowania gospodarcze, oficyna i kuźnia, most z II poł. XIX w. Godne zwiedzenia są również kapliczki przydrożne z XIX w.
Osoby związane z Olszanicą
[edytuj | edytuj kod]- Józef Gryf Ciepielowski (24 VI 1897) – porucznik piechoty, powstaniec styczniowy z 1863, walczył pod Radziwiłłowem, zm. we Lwowie.
- Edward Csató – (15 grudnia 1920 – 27 kwietnia 1968), ur. w Olszanicy krytyk i historyk teatru.
- Włodzimierz Dołęga-Dziakiewicz – pułkownik inżynier saperów Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
- Halina Żurowska – kurierka i łączniczka AK i WiN-u, porucznik.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 92517
- ↑ Raport o stanie gminy za rok 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 10 [dostęp 2021-11-26].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 847 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 150.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 395, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Historia. palacbiesa.pl. [dostęp 2016-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-17)].
- ↑ Historia i opis. atlasrezydencji.pl. [dostęp 2016-07-08].
- ↑ Opis. ogrody.podkarpackie.travel. [dostęp 2016-07-08].
- ↑ Olszanica: Pałacyk Jordanów. bieszczady.land. [dostęp 2016-07-08].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Olszanica 2.) wś powiat liski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 498.
