Rycheza Lotaryńska

Rycheza Błogosławiona
	; Królowa Rycheza, rys. Jan Matejko
	Królowa Polski
Okres	od 25 grudnia 1025; do 21 marca 1063
Jako żona	Mieszka II Lamberta
Koronacja	1025
Poprzedniczka	Oda Miśnieńska (?)
Następczyni	Maria Dobroniega
	Dane biograficzne
Dynastia	Ezzonidzi
Data urodzenia	ok. 993
Data śmierci	21 marca 1063
Miejsce spoczynku	Kolegiata Mariacka na Schodach w Kolonii
Ojciec	Erenfried Ezo, palatyn lotaryński
Matka	Matylda, córka cesarza Ottona II
Mąż	Mieszko II Lambert
Dzieci	Kazimierz I Odnowiciel,; Gertruda Mieszkówna,; NN (córka)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Rycheza lotaryńska, niem. Richeza a. Richenza, także Ryksa, niem. Rixa, zw. Błogosławioną^[3]. (ur. ok. 993, zm. 21 marca 1063 w Brauweiler) – królowa Polski jako żona Mieszka II Lamberta.

Pierwsze lata życia i małżeństwo z Mieszkiem II

Była córką palatyna Lotaryngii Erenfrieda Ezzona i Matyldy, córki Ottona II, siostry Ottona III. Lata młodości spędziła najprawdopodobniej w klasztorze w Quedlinburgu (lub w Gandersheimie). Na mocy jednego z postanowień zjazdu w Merseburgu w 1013 roku została poślubiona przez Mieszka II Lamberta, co stanowić miało przypieczętowanie zawartego wówczas pokoju. Urodziła ona Mieszkowi syna Kazimierza zwanego Odnowicielem, który został później władcą Polski oraz dwie córki – Gertrudę i drugą, której imię nie jest znane.

Królowa Polski

W 1025 roku wraz z mężem została koronowana na królową Polski. Pod koniec 1031 roku, w związku z zaistniałą sytuacją polityczną (objęcie władzy przez Bezpryma i ucieczka Mieszka II do Czech na skutek przegranej wojny polsko-niemieckiej), zdecydowała się na wyjazd z Polski (z podobnych przyczyn kraj w 1037 opuścił jej syn Kazimierz). Udała się do Niemiec, zabierając insygnia królewskie i cały majątek. Wspomniane insygnia królewskie nigdy nie powróciły już do Polski. Możliwe, że Rycheza powróciła na krótko do Polski po śmierci Mieszka II w 1034 roku. Do końca życia używała tytułu królowej.

Wraz z synem Kazimierzem Odnowicielem dążyła do wzmocnienia władzy monarszej oraz do odbudowania osłabionego aparatu państwowego po powstaniu ludowym i buncie Miecława^[4].

Życie zakonne

W 1047 wstąpiła do klasztoru benedyktyńskiego w Brauweiler koło Kolonii, który był fundacją jej rodziców. Przebywała w nim do śmierci 21 marca 1063. Śmierć Rychezy odbiła się w Niemczech szerokim echem. Jej zgon utrwaliło co najmniej 5 nekrologów. Nekrolog brunwilerski zawiera następujące słowa (w tłumaczeniu polskim): "Zmarła najsławniejsza Rycheza królowa Polski, córka fundatorów, której pamięć obchodzi się uroczyście". Prawdopodobnie zdecydowała, że chce być pochowana w Brauweiler. Została jednak pochowana w Kolonii, w niezachowanej współcześnie kolegiacie Mariackiej na Schodach, której była dobrodziejką.

Pochówek

Po rozebraniu kościoła Panny Marii ad Gradus w 1817, jej szczątki zostały przeniesione do katedry kolońskiej. W katedrze przenoszono je w różne miejsca, lecz ostatecznie spoczęły w kaplicy chórowej, poświęconej św. Janowi Chrzcicielowi^[5]. W dniu 8 września 1959 r. dokonano otwarcia grobowca królowej. Ekspertyza medyczna wykazała, że Rycheza była osobą o wątłej posturze („die selige Rycheza war von kleiner zierlicher Gestalt”), okazało się również, że złamała kiedyś obojczyk, co, jak przypuszcza autor protokołu otwarcia grobowca, mogło być spowodowane upadkiem z konia.

Kult

W Niemczech jest uważana za osobę świątobliwą. Została uznana przez lud za błogosławioną i jest czczona jako błogosławiona Rycheza. Jej wspomnienie liturgiczne w kościele katolickim obchodzone jest 21 maja.

Rodzina

Małżeństwo i potomstwo

Rycheza z małżeństwa z Mieszkiem II (ur. 990, zm. 10 lub 11 maja 1034) miała troje dzieci:

Kazimierz I Odnowiciel (ur. 25 lipca 1016, zm. 28 listopada 1058) – książę Polski (1038–1058),
N. N., córka (ur. ?, zm. po 1052) – żona Beli I, króla Węgier (1060–1063), znana jako Rycheza lub Adelajda^[6],
Gertruda (ur. ok. 1025, zm. 4 stycznia 1108) – żona Izjasława I, wielkiego księcia kijowskiego (od 1054).

Możliwe, że córką Rychezy była również Agata^[7]^[8], żona angielskiego księcia Edwarda Wygnańca, której pochodzenie jest kwestią dyskusyjną.

Genealogia

Hermann Pusillus
ur. ?
zm. najwcześniej 996

Heylwig
ur. ?
zm. ?

Otton II
ur. 955
zm. 7 XII 983

Teofano
ur. 956
zm. 15 VI 991

Ezzon
ur. 955
zm. 21 V 1034

Matylda
ur. 979
zm. 4 XI 1025

	Mieszko II Lambert ur. 990 zm. 10 lub 11 V 1034 OO 1013	Rycheza Lotaryńska (ur. ok. 993, zm. 21 III 1063)



Gertruda ur. ok. 1025 zm. 4 I 1108	N.N., córka ur. ? zm. po 1052	Kazimierz I Odnowiciel ur. 25 VII 1016 zm. 28 XI 1058

Rycheza w kulturze

Rycheza Lotaryńska jest bohaterką powieści Jadwigi Żylińskiej Złota włócznia.

Przypisy

↑ J. Lechman: Relikwie królowej Rychezy, [w:] „Studia Lednickie”, Poznań 2002, R. 7, s. 352.
↑ A. Przeździecki; E. Rastawiecki: Wzory sztuki średniowiecznej i z epoki odrodzenia po koniec wieku XVII w dawnej Polsce, seria 2, Warszawa 1855-1858.
↑ Nie została oficjalnie beatyfikowana przez Kościół katolicki.
↑ Marek Urbański: Poczet królowych i żon władców Polskich, Warszawa 2006, s. 31–32
↑ Jasiński 1992 ↓, s. 116–117.
↑ K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław – Warszawa (1992).
↑ John P. Ravilious, "The Ancestry of Agatha, Mother of St. Margaret of Scotland", ''The Scottish Genealogist'', t. 56 (2009), s. 70-84.
↑ Michael Anne Guido and John P. Ravilious, "From Theophanu to St. Margaret of Scotland: A study of Agatha's ancestry", Foundations, t. 4 (2012), s. 81-121.

Bibliografia

K.K. Jasiński K.K., Rodowód pierwszych Piastów, Warszawa, Wrocław 1992, ISBN 83-85218-32-7 .
MichałM. Tomaszek MichałM., Klasztor i jego dobroczyńcy. Średniowieczna narracja o opactwie Brauweiler i rodzie królowej Rychezy, Kraków: Wydawnictwo Avalon, 2007, ISBN 978-83-60448-34-2, OCLC 189732948 .

Linki zewnętrzne

Rycheza - pierwsza królowa Polski (audycja Programu 2 Polskiego Radia z dnia 27 lipca 2010 r. - rozmowa Hanny Marii Gizy z dr. Jerzym Pysiakiem)

[1] J. Lechman: Relikwie królowej Rychezy, [w:] „Studia Lednickie”, Poznań 2002, R. 7, s. 352.

[2] A. Przeździecki; E. Rastawiecki: Wzory sztuki średniowiecznej i z epoki odrodzenia po koniec wieku XVII w dawnej Polsce, seria 2, Warszawa 1855-1858.

[3] Nie została oficjalnie beatyfikowana przez Kościół katolicki.

[4] Marek Urbański: Poczet królowych i żon władców Polskich, Warszawa 2006, s. 31–32

[CITEREFJasiński1992116–117-5] Jasiński 1992 ↓, s. 116–117.

[6] K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław – Warszawa (1992).

[7] John P. Ravilious, "The Ancestry of Agatha, Mother of St. Margaret of Scotland", ''The Scottish Genealogist'', t. 56 (2009), s. 70-84.

[8] Michael Anne Guido and John P. Ravilious, "From Theophanu to St. Margaret of Scotland: A study of Agatha's ancestry", Foundations, t. 4 (2012), s. 81-121.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Dynastia piastowska	Oda Miśnieńska 1025 Rycheza Lotaryńska 1025–1034 Wyszesława 1076–1079 Małgorzata Brandenburska 1295–1296 Ryksa Elżbieta 1303–1305 i tytularna królowa: 1306–1307 Wiola Elżbieta Cieszyńska 1305–1306 Anna Przemyślidka 1306 i 1307–1310 Elżbieta Przemyślidka 1310–1330 Beatrice de Bourbon 1334–1335 Jadwiga Kaliska 1320–1333 Aldona Anna Giedyminówna 1333–1339 Adelajda Heska 1341–1368 Jadwiga Żagańska 1363–1370
Dynastia andegaweńska	Elżbieta Bośniaczka 1370–1384 Jadwiga Andegaweńska 1384–1399
Dynastia jagiellońska	Anna Cylejska 1403–1416 Elżbieta Granowska 1417–1420 Zofia Holszańska 1424–1434 Elżbieta Rakuszanka 1454–1492 Helena Rurykowiczówna 1501–1506 Barbara Zápolya 1512–1515 Bona Sforza 1518–1557 Elżbieta Habsburżanka 1543–1545 Barbara Radziwiłłówna 1550–1551 Katarzyna Habsburżanka 1553–1572
Królowie elekcyjni	Anna Jagiellonka 1575–1586 (1596) Anna Habsburżanka 1592–1598 Konstancja Habsburżanka 1605–1631 Cecylia Renata Habsburżanka 1637–1644 Ludwika Maria Gonzaga 1646–1648 i 1649–1667 Eleonora Habsburżanka 1670–1673 Maria Kazimiera d’Arquien 1676–1696 Krystyna Eberhardyna Hohenzollernówna 1697–1727 Katarzyna Leszczyńska z Opalińskich 1705–1708 Maria Józefa Habsburżanka 1734–1757
Królestwo kongresowe Dynastia Romanowów	Elżbieta Aleksiejewna 1815–1825 Aleksandra Fiodorowna 1825–1831/1855 Maria Aleksandrowna 1841–1880 Maria Fiodorowna 1866–1928 Aleksandra Fiodorowna 1894–1917