Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Poczajowie
| sobór monasterski | |||||||||||||||||||||||
.jpg) Sobór Zaśnięcia Matki Bożej | |||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||||||
| Eparchia | |||||||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
15/28 sierpnia | ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||||||||||||||||||||
 50°00′22,6″N 25°30′26,0″E/50,006278 25,507222
| |||||||||||||||||||||||
Sobór Zaśnięcia Matki Bożej (ukr. Свято-Успенський собор у Почаєві) – prawosławny sobór w Poczajowie, największa cerkiew wschodnich kresów dawnej Rzeczypospolitej, zbudowana w latach 1771–1783 na polecenie Mikołaja Bazylego Potockiego przez śląskiego architekta Jana Gotfryda Hoffmana[1], ukończona w 1785 według wskazówek Piotra Polejowskiego ze Lwowa. Okazała świątynia o potężnej, spiętrzonej bryle zewnętrznym wyglądem przypomina założenia klasztorne Austrii lub Niemiec, ponieważ poczajowscy bazylianie, dla których była wznoszona, dążyli do zbliżenia z kulturą Zachodu.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Z woli fundatora, magnata Mikołaja Bazylego Potockiego lwowianin Maciej Polejowski objął pracę przy „fabryce poczajowskiej”. Przebywając przejazdem w Buczaczu w październiku 1780 otrzymał on list od wojewodzica bełskiego polecający dla OO. Bazylianów z nakazem objęcia zwierzchnictwa nad budową cerkwi. Zakonnicy nie byli przychylni Polejowskiemu, następnego dnia odsunęli go od pracy przy „fabryce” za krytykę, zdaniem Polejowskiego, źle wzniesionego filaru w nowej cerkwi[2]. Maciej Polejowski powrócił do Poczajowa jako prefekt „fabryki” cerkwi w 1790[3].
8 września 1791 cudowny obraz Matki Boskiej został uroczyście umieszczony w nowym ikonostasie[4].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Cerkiew Uspieńska stoi nad pieczarą, w której według tradycji miała ukazać się Matka Boska (w cerkwi znajduje się kamień z odbitym śladem jej stopy)[1]. W innej z pieczar znajduje się cerkiew Pieczarna, ze szczątkami św. Hioba, wielkiego autorytetu prawosławia. Obok jest pieczara, w której święty medytował. Jeszcze niżej jest cerkiew św. Antoniego.
Cerkiew jest trójnawową bazyliką, z fasadą flankowaną dwiema wieżami i kopułą na ogromnym tamburze. Wystrój wnętrza jest utrzymany w stylu rokokowym. Uwagę zwraca XIX-wieczny, bogato zdobiony eklektyczny ikonostas (wcześniejszy rokokowy wykonany przez warsztat Macieja Polejowskiego[5] usunięto w XIX wieku), w którym znajduje się cudowna ikona Matki Boskiej Poczajowskiej.
W pewnej odległości od cerkwi wznosi się 65-metrowa dzwonnica z połowy XIX w.[6]
Sobór Zaśnięcia Matki Bożej stanowi część kompleksu klasztornego pod nazwą ławra Poczajowska.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Górska 2005 ↓, s. 152.
- ↑ Dworzak, s. 102.
- ↑ Dworzak, s. 108.
- ↑ Dworzak, s. 108 (przyp.).
- ↑ Dworzak, s. 101-114.
- ↑ Marta Dvorák: Ławra Poczajowska. Pod złotą kopułą. [dostęp 2012-12-30].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ryszard Brykowski. Powroty (2). „Spotkania z zabytkami”. Nr 2 (54), s. 19, 1991. Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Ośrodek Dokumentacji Zabytków. ISSN 0137-222X.
- Aleksandra Górska: Kresy. Przewodnik. Kraków: Wydawnictwo Kluszczyński, 2005, s. 152. ISBN 83-7447-006-2.
- Agata Dworzak. „Nie może mi Wielebny Monaster zadać, aby robota niebyła doskonała”. Kilka uwag na temat sporu Macieja Polejowskiego z bazylianami poczajowskimi. „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 75, 2013, ss. 101–114. ISSN 0006-3967.