Pruchnik

Szablon:POL miasto infobox Pruchnik (dawniej również Próchnik) – miasto w południowo-wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim, w powiecie jarosławskim, siedziba gminy Pruchnik.

Miasto leży nad rzeką Mleczką, na południowych krańcach powiatu jarosławskiego, przy drodze z Rzeszowa do Przemyśla. Miejscowość zabytkowa – charakterystyczne drewniane domy z podcieniami.

Okolica – tereny typowo rolnicze, krajobraz pagórkowaty, słabo zalesiony, od południa widoczne trochę wyższe, zalesione wzniesienia Pogórza Dynowskiego.

Miejscowość, leżąc z dala od głównych szlaków komunikacyjnych, zachowała sporo z charakteru XIX-wiecznych miasteczek galicyjskich, zarówno w wyglądzie domów, nazewnictwie ulic, jak i mentalności mieszkańców. Układ ulic z dużym rynkiem oraz nieformalny podział na Miasto, Pruchnik Dolny i Pruchnik Górny (dwa ostatnie określane jako Pruchnik Wieś).

W czwartki odbywa się targ.

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1436 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim.

Historia

Prawa miejskie ok. 1370, prywatna miejscowość kolejnych rodów szlacheckich i rycerskich, w XVII w. ok. 600 mieszkańców i kilka cechów rzemieślniczych. W późniejszych latach stopniowy spadek znaczenia ekonomicznego i w 1934 utrata praw miejskich. Niegdyś miasteczko było ważnym dla okolicy ośrodkiem handlu i rzemiosła.

Po walkach z okupacyjnymi wojskami niemieckimi miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie 27 lipca 1944.

W latach 1975–1998 leżał w województwie przemyskim.

Po 77 latach 1 stycznia 2011 r. Pruchnik odzyskał prawa miejskie.

Architektura

Rynek

Jeden z domów przy rynku

Domy w zabudowie przy rynku

Domy przy rynku

Centrum zachowało oryginalny układ przestrzenny ukształtowany zapewne jeszcze w czasach lokacji miasta, z rynkiem i wybiegającymi zeń kilkoma uliczkami. Z mocno przetrzebionej, typowej małomiasteczkowej zabudowy drewnianej zachowało się ok. 40 budynków w większości z charakterystycznymi podcieniami, będących niegdyś jednocześnie miejscem zamieszkiwania, warsztatem rzemieślniczym i punktem handlu. Część z nich została odnowiona. Najstarsze pochodzą z XVIII wieku.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Pruchnika w 2014 roku.

Religia

• Cmentarz żydowski w Pruchniku
• Cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej w Pruchniku
• Kościół św. Mikołaja Biskupa w Pruchniku
• Parafia św. Mikołaja Biskupa w Pruchniku
• Dekanat Pruchnik

Kultura

• Muzeum Parafialne w Pruchniku

Osoby związane z Pruchnikiem

Urodzeni w Pruchniku

• Stanisław Gryziecki – duchowny.
• Stanisław Osada – działacz i historyk polonijny.
• Bronisław Markiewicz – założyciel Zgromadzenia Świętego Michała Archanioła.
• Marek Papała – polski oficer policji, komendant główny policji.
• Antoni Niemczak – maratończyk.
• Edward Kieferling – malarz. Wielokrotnie odznaczany i nagradzany, min. Złotą odznaką ZPAP, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
• Kazimierz Maślankiewicz – polski geolog i mineralog, profesor. Twórca polskiej gemmologii.
• Zenon Jan Pudlowski – profesor i dyrektor Międzynarodowego Centrum Nauk Inżynieryjnych UNESCO.
• Maksymilian Rosenmann – doktor medycyny, lekarz pediatra, autor pierwszej fizjologicznej teorii fibrynolizy.
• Andrzej Bazanowski – twórca podkarpackiego systemu ochrony przeciwpożarowej.
• Jan Andrzej Próchnicki – biskup katolicki, mecenas i bibliofil.
• Zofia Hołub-Pacewiczowa – doktor geografii, etnografka, badaczka pasterstwa w Tatrach, narciarka.

Inni

• Stanisław Hołub – notariusz, działacz społeczny, honorowy obywatel Pruchnika z 1905
• Mieczysław Orłowicz – krajoznawca i popularyzator turystyki. Wychowywał się w Pruchniku.
• Włodzimierz Szembek – Sługa Boży, męczennik za wiarę, polski ksiądz katolicki. Wieloletni kapłan w Pruchniku.
• Konstantyn Birecki – ksiądz greckokatolicki w Paportnie, Chyrowie, Pruchniku, Korytnikach i Żurawicy.

Linki zewnętrzne

• Pruchnik 1.) mtko w pow. jarosławskim, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 70 .