Powstania śląskie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Swd (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
12 358 edycji
drobne redakcyjne
m MalarzBOT: WPCHECK#64: poprawiam link tożsamy z tekstem linka
Linia 13: Linia 13:
* [[I powstanie śląskie]] – od [[16 sierpnia]] do [[24 sierpnia]] [[1919]] r.
* [[I powstanie śląskie]] – od [[16 sierpnia]] do [[24 sierpnia]] [[1919]] r.
* [[II powstanie śląskie]] – od [[19 sierpnia|19/20 sierpnia]] do [[25 sierpnia]] [[1920]] r.
* [[II powstanie śląskie]] – od [[19 sierpnia|19/20 sierpnia]] do [[25 sierpnia]] [[1920]] r.
* [[III powstanie śląskie]] – od [[2 maja|2/]][[3 maja]] (już po [[plebiscyt na Górnym Śląsku|plebiscycie]]) do [[5 lipca]] [[1921]] r.
* [[III powstanie śląskie]] – od [[2 maja|2/]][[3 maja]] (już po [[Plebiscyt na Górnym Śląsku|plebiscycie]]) do [[5 lipca]] [[1921]] r.


== I powstanie śląskie ==
== I powstanie śląskie ==
{{Osobny artykuł|I powstanie śląskie}}
{{Osobny artykuł|I powstanie śląskie}}
I powstanie pod wodzą [[Alfons Zgrzebniok|Alfonsa Zgrzebnioka]] wybuchło samorzutnie [[16 sierpnia]] [[1919]] r. w związku z aresztowaniem śląskich przywódców [[Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska|Polskiej Organizacji Wojskowej]] i niezadowoleniem ludności polskiej z [[terror]]u i represji niemieckich, których przejawem była m.in. [[masakra w Mysłowicach]]. Powstanie objęło głównie powiaty pszczyńskie i rybnicki oraz część okręgu przemysłowego. Powstanie stłumione zostało przez Niemców do [[24 sierpnia|24 sierpnia]] [[1919]] r. [[Rada Ministrów w Polsce|Rząd Polski]], który był zaangażowany militarnie w [[wojna polsko-bolszewicka|wojnę polsko-bolszewicką]], nie mógł wesprzeć powstania. Jedynym celem, jaki osiągnięto, było zmuszenie władz niemieckich do ogłoszenia [[amnestia|amnestii]], zaś na obszarze plebiscytowym wciąż panowały siejące terror bojówki.
I powstanie pod wodzą [[Alfons Zgrzebniok|Alfonsa Zgrzebnioka]] wybuchło samorzutnie [[16 sierpnia]] [[1919]] r. w związku z aresztowaniem śląskich przywódców [[Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska|Polskiej Organizacji Wojskowej]] i niezadowoleniem ludności polskiej z [[terror]]u i represji niemieckich, których przejawem była m.in. [[masakra w Mysłowicach]]. Powstanie objęło głównie powiaty pszczyńskie i rybnicki oraz część okręgu przemysłowego. Powstanie stłumione zostało przez Niemców do [[24 sierpnia]] [[1919]] r. [[Rada Ministrów w Polsce|Rząd Polski]], który był zaangażowany militarnie w [[Wojna polsko-bolszewicka|wojnę polsko-bolszewicką]], nie mógł wesprzeć powstania. Jedynym celem, jaki osiągnięto, było zmuszenie władz niemieckich do ogłoszenia [[Amnestia|amnestii]], zaś na obszarze plebiscytowym wciąż panowały siejące terror bojówki.


== II powstanie śląskie ==
== II powstanie śląskie ==
Linia 23: Linia 23:
II powstanie pod wodzą [[Alfons Zgrzebniok|Alfonsa Zgrzebnioka]] wymierzone było w niemiecką dominację we władzach administracyjnych prowincji i zapewnienia bezpieczeństwa ludności polskojęzycznej. Wybuchło po licznych aktach terroru ze strony niemieckiej. Powstanie objęło swym zasięgiem cały obszar okręgu przemysłowego oraz część powiatu rybnickiego.
II powstanie pod wodzą [[Alfons Zgrzebniok|Alfonsa Zgrzebnioka]] wymierzone było w niemiecką dominację we władzach administracyjnych prowincji i zapewnienia bezpieczeństwa ludności polskojęzycznej. Wybuchło po licznych aktach terroru ze strony niemieckiej. Powstanie objęło swym zasięgiem cały obszar okręgu przemysłowego oraz część powiatu rybnickiego.


Komisja Międzysojusznicza zażądała wstrzymania walk, lecz Zgrzebniokowi udało się uzyskać dostęp [[Polacy|Polaków]] do tymczasowej administracji, likwidację znienawidzonej przez Polaków niemieckiej policji Sipo oraz udział w nowych organach bezpieczeństwa. W ten sposób cele powstania zostały osiągnięte, zaś Polacy uzyskali znacznie lepsze warunki do kampanii przed [[plebiscyt na Górnym Śląsku|plebiscytem]].
Komisja Międzysojusznicza zażądała wstrzymania walk, lecz Zgrzebniokowi udało się uzyskać dostęp [[Polacy|Polaków]] do tymczasowej administracji, likwidację znienawidzonej przez Polaków niemieckiej policji Sipo oraz udział w nowych organach bezpieczeństwa. W ten sposób cele powstania zostały osiągnięte, zaś Polacy uzyskali znacznie lepsze warunki do kampanii przed [[Plebiscyt na Górnym Śląsku|plebiscytem]].


== III powstanie śląskie ==
== III powstanie śląskie ==
Linia 110: Linia 110:
* [[Kazimierz Popiołek]], ''Historia Śląska – od pradziejów do 1945 roku'', Wyd. Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1984 r.
* [[Kazimierz Popiołek]], ''Historia Śląska – od pradziejów do 1945 roku'', Wyd. Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1984 r.
* [[Henryk Zieliński (historyk)|Henryk Zieliński]], ''Pozycja Polski na arenie międzynarodowej'' '''w:''' ''Historia Polski'', T. IV, cz. 1, Wyd. PAN, Warszawa 1984 r.
* [[Henryk Zieliński (historyk)|Henryk Zieliński]], ''Pozycja Polski na arenie międzynarodowej'' '''w:''' ''Historia Polski'', T. IV, cz. 1, Wyd. PAN, Warszawa 1984 r.
* [[Henryk Zieliński (historyk)|Henryk Zieliński]], ''Rola [[powstanie wielkopolskie|powstania wielkopolskiego]] oraz powstań śląskich w walce o zjednoczenie ziem zachodnich z Polską ([[1918]]–[[1921]])'', w: ''Droga przez Półwiecze'', Wyd. PIW, Warszawa 1969 r.
* [[Henryk Zieliński (historyk)|Henryk Zieliński]], ''Rola [[Powstanie wielkopolskie|powstania wielkopolskiego]] oraz powstań śląskich w walce o zjednoczenie ziem zachodnich z Polską ([[1918]]–[[1921]])'', w: ''Droga przez Półwiecze'', Wyd. PIW, Warszawa 1969 r.


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==

Wersja z 15:34, 12 gru 2019

Zasięg powstań śląskich
Polski plakat propagandowy
Powstańczy samochód pancerny „Korfanty”
Odezwa w 15. rocznicę wybuchu 3. powstania śląskiego 1936 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Poznaniu).
Powstańcy śląscy
Oddział powstańczy
Powstańcy śląscy w okopach
Wojsko polskie na czele z gen. Szeptyckim wkracza do Katowic – 22 czerwca 1922
Tablica upamiętniająca przyłączenie Śląska do Polski
Sztandar 4 Pułku Powstańców Śląskich
Odznaka na czapkę Oddziałów Szturmowych w powstaniach śląskich

Powstania śląskie – trzy konflikty zbrojne na Górnym Śląsku, które miały miejsce w latach 1919–1921 między ludnością polską i niemiecką[1]. Odbyły się one w okresie formowania się Państwa Polskiego po zakończeniu I wojny światowej.

I powstanie śląskie

 Osobny artykuł: I powstanie śląskie.

I powstanie pod wodzą Alfonsa Zgrzebnioka wybuchło samorzutnie 16 sierpnia 1919 r. w związku z aresztowaniem śląskich przywódców Polskiej Organizacji Wojskowej i niezadowoleniem ludności polskiej z terroru i represji niemieckich, których przejawem była m.in. masakra w Mysłowicach. Powstanie objęło głównie powiaty pszczyńskie i rybnicki oraz część okręgu przemysłowego. Powstanie stłumione zostało przez Niemców do 24 sierpnia 1919 r. Rząd Polski, który był zaangażowany militarnie w wojnę polsko-bolszewicką, nie mógł wesprzeć powstania. Jedynym celem, jaki osiągnięto, było zmuszenie władz niemieckich do ogłoszenia amnestii, zaś na obszarze plebiscytowym wciąż panowały siejące terror bojówki.

II powstanie śląskie

 Osobny artykuł: II powstanie śląskie.

II powstanie pod wodzą Alfonsa Zgrzebnioka wymierzone było w niemiecką dominację we władzach administracyjnych prowincji i zapewnienia bezpieczeństwa ludności polskojęzycznej. Wybuchło po licznych aktach terroru ze strony niemieckiej. Powstanie objęło swym zasięgiem cały obszar okręgu przemysłowego oraz część powiatu rybnickiego.

Komisja Międzysojusznicza zażądała wstrzymania walk, lecz Zgrzebniokowi udało się uzyskać dostęp Polaków do tymczasowej administracji, likwidację znienawidzonej przez Polaków niemieckiej policji Sipo oraz udział w nowych organach bezpieczeństwa. W ten sposób cele powstania zostały osiągnięte, zaś Polacy uzyskali znacznie lepsze warunki do kampanii przed plebiscytem.

III powstanie śląskie

 Osobny artykuł: III powstanie śląskie.

III powstanie, pod wodzą Wojciecha Korfantego, miało na celu poprawę niekorzystnego dla Polaków wyniku Plebiscytu na Górnym Śląsku. Na mocy postanowień traktatu wersalskiego, decyzję do którego państwa należeć będzie Górny Śląsk, oddano w ręce ludności mającej się wypowiedzieć w 1921 r. W plebiscycie większość ludności (59,6%) opowiedziała się za Niemcami. Na życzenie Polski dopuszczono do głosowania Górnoślązaków mieszkających poza granicami Śląska, ponieważ liczono na głosy Górnoślązaków z Belgii, Zagłębia Ruhry i Zagłębia Dąbrowskiego. W konsekwencji głosy tych ludzi zaważyły na wygraniu plebiscytu przez Niemcy.

III powstanie śląskie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. i było największym zrywem powstańczym Ślązaków w XX w. W czasie III powstania doszło do dwóch dużych bitew powstańców z Niemcami w rejonie Góry Świętej Anny i pod Olzą. Były to najkrwawsze starcia w czasie powstań śląskich.

W 1922 r. podpisano w Genewie konwencję w sprawie Śląska, według której obszar przyznany Polsce powiększony został do ok. ⅓ spornego terytorium. Konwencja była korzystna dla Polski jeśli chodzi o istniejące na nim obiekty przemysłowe. Polsce przypadło 50% hutnictwa i 76% kopalń węgla.

Włączenie części Górnego Śląska do Polski

Po wydaniu decyzji dotyczącej podziału Górnego Śląska polskie stronnictwa polityczne i organizacje zawodowe utworzyły Naczelną Radę Ludową z Józefem Rymerem na czele. Na czele analogicznego organu niemieckiego – Wydziału Niemieckiego – stanął Hans Lukaschek. Rozpoczęła się ewakuacja wojsk Komisji Międzysojuszniczej, podczas której bojówki niemieckie rozpoczęły gwałtowną akcję terrorystyczną, w wyniku której zginął m.in. oficer francuski. 20 czerwca wojska polskie przekroczyły granicę koło Szopienic i wkroczyły na Śląsk. Władze polskie objęły powiat katowicki. Pierwszym wojewodą śląskim został Józef Rymer. 16 lipca 1922 r. podpisano w Katowicach dokument upamiętniający przejęcie części Śląska przez Rzeczpospolitą Polską.

W tym czasie na terenach przyznanych Niemcom rozpoczął się odwet na tych Ślązakach, którzy w okresie plebiscytowym działali na rzecz Polski. Zabraniano rozmawiać po polsku w lokalach publicznych, znieważając tych, którzy zakazu tego nie przestrzegali. Bojkotowano działaczy polskich, wprowadzano ograniczenia w działalności polskich organizacji.

Upamiętnienie

Uchwałą Sejmu RP VIII kadencji z 20 lipca 2018 rok 2019 został ustanowiony Rokiem Powstań Śląskich[2].

Filmy

Utwory muzyczne

Pomniki

Walki w Powstaniach Śląskich zostały upamiętnione:

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ „Zarówno polscy, jak i niemieccy historycy zgadzają się, że jeśli chodzi o stronę niemiecką, było 90 proc. przyjezdnych i najwyżej 10 proc. miejscowych [uczestników powstania], a jeśli chodzi o stronę polską, to było 90 proc. miejscowych i najwyżej 10 proc. przyjezdnych” por. wywiad z prof. Franciszkiem Markiem, [w:] „Nowe Państwo”, nr 1/2012, s. 66–68.
  2. ↑ M.P. z 2018 r. poz. 730.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Cytaty w Wikicytatach
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku
Polskie powstania
Księstwo/Królestwo Polskie (do 1138)
Rzeczpospolita Obojga Narodów
Okres rozbiorowy
II Rzeczpospolita
Okres II wojny światowej
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Powstania_śląskie&oldid=58228936”