Wizna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Wycofano edycje użytkownika 83.0.233.254 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Chesterx. |
drobne merytoryczne, linki zewnętrzne, ilustracja |
||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = |
|herb artykuł = |
||
|dopełniacz wsi = Wizny |
|dopełniacz wsi = Wizny |
||
|zdjęcie = |
|zdjęcie = Poland Wizna Church.jpg |
||
|opis zdjęcia = |
|opis zdjęcia = Kościół św. Jana Chrzciciela z 1500 roku |
||
|województwo = [[Województwo podlaskie|podlaskie]] |
|województwo = [[Województwo podlaskie|podlaskie]] |
||
|powiat = [[Powiat łomżyński|łomżyński]] |
|powiat = [[Powiat łomżyński|łomżyński]] |
||
| Linia 34: | Linia 34: | ||
== Nazwa == |
== Nazwa == |
||
[[Plik: |
[[Plik:Podlaskie - Wizna - Wizna - Kopernika 2 - Kościół JCh - Dzwonnica - tył.jpg|thumb|Dzwonnica przy kościele]] |
||
[[Plik:Podlaskie - Wizna - Wizna - |
[[Plik:Podlaskie - Wizna - Wizna - Jana Pawła II - Kaplica - Front;lewo - v-ESE.jpg|thumb|kaplica katolicka z 1889 r.]] |
||
[[Plik:Podlaskie - Wizna - Wizna - |
[[Plik:Podlaskie - Wizna - Wizna - Cmentarna - Cmentarz - Kaplica - Front; lewo.jpg|thumb|Kaplica na cmentarzu katolickim]] |
||
[[Plik:Podlaskie - Wizna - Wizna - |
[[Plik:Podlaskie - Wizna - Wizna - Park - Pomnik Obrońców - Front; prawo.jpg|thumb|Pomnik poległych żołnierzy grupy operacyjnej „Narew”]] |
||
[[Plik:Podlaskie - Wizna - Wizna - Park - Pomnik Obrońców - Front; prawo.jpg|thumb|left|Pomnik poległych żołnierzy grupy operacyjnej „Narew”]] |
|||
Etymologia nazwy wsi jest niezwykle trudna do ustalenia. Przy obecnym stanie wiedzy niemożliwe jest jej wyjaśnienie na gruncie [[języki słowiańskie|języków słowiańskich]]. Być może pochodzi od [[język pruski|staropruskiego]] słowa ''wizene'' – "rozmaryn" lub od [[język niemiecki|niem.]] ''Wiese(n)'' – "łąka" ("łąki")<ref>Zbigniew Babik, ''Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich'', Kraków, 2001, ISBN 83-7052-597-0</ref>. |
Etymologia nazwy wsi jest niezwykle trudna do ustalenia. Przy obecnym stanie wiedzy niemożliwe jest jej wyjaśnienie na gruncie [[języki słowiańskie|języków słowiańskich]]. Być może pochodzi od [[język pruski|staropruskiego]] słowa ''wizene'' – "rozmaryn" lub od [[język niemiecki|niem.]] ''Wiese(n)'' – "łąka" ("łąki")<ref>Zbigniew Babik, ''Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich'', Kraków, 2001, ISBN 83-7052-597-0</ref>. |
||
== Historia Wizny == |
== Historia Wizny == |
||
| ⚫ | Położony nad Narwią [[gród]] w Wiźnie od XI wieku strzegł wschodniej granicy Mazowsza przed najazdami [[Jaćwingowie|Jaćwingów]] i [[Galindowie|Galindów]], a także kontrolował drogę prowadzącą z Mazowsza w kierunku Grodna. Była to w tym czasie najdalej wysunięta pozycja [[Piastowie|piastowska]] w kierunku [[Jaćwież]]y, która leżała niemal dokładnie w połowie odległości między [[Łomża|Łomżą]] a [[Tykocin]]em (wzdłuż brzegów [[Narew|Narwi]]). Był to najczęściej wspominany w dokumentach tego czasu gród wschodniego [[Mazowsze|Mazowsza]]. Gród był zbudowany z drewna przekładkowego wypełnionego gliną, obłożonego kamieniami i zwieńczonego ostrokołem. W [[XII wiek|XII]] wieku książę Bolesław nadał prawo spławiania towarów Narwią z Wizny do [[Maków Mazowiecki|Makowa]]. Gród często był obiektem ataków Jaćwingów, Prusów i Litwinów. Przez jakiś czas książę litewski Witenes miał w posiadaniu gród wiski, który był dla niego ważnym punktem obrony przeciwko Krzyżakom. Książę mazowiecki Bolesław po przymierzu z Litwinami pozostawił w ich posiadaniu Wiznę, mimo protestów Krzyżaków. Gdy Krzyżacy zdobyli i zburzyli gród w Wiźnie, książę Bolesław samodzielnie odbudował gród w r. 1296 i obsadził go swoją załogą. Od tej pory Wizna zaczęła stawać się centrum oddzielnej dzielnicy książęcej, w której około roku 1340 rządził [[Siemowit IV|Ziemowit IV]]. |
||
{{źródła|sierpień 2008|data=2010-03}} |
|||
| ⚫ | |||
Na podgrodziu około 1370-1373 roku lokowano na prawie książęcym, tj. polskim, osadę o charakterze miejskim. W [[1379]] roku stała się stolicą [[Ziemia wiska|ziemi wiskiej]], która graniczyła z Prusami i Litwą. W roku 1382 mazowiecki książę [[Siemowit IV]] zastawił Wiznę z całą kasztelanią Zakonowi Krzyżackiemu za 7000 [[floren]]ów. Na podgrodziu mieszczącym osadę około 1390 roku został wzniesiony pierwotny kościół pod wezwaniem św. Marka. Osada ta została zniszczona przez pożar związany z napadem Litwinów w 1392 roku. W 1401 roku książę Siemowit IV wykupił [[zastaw]] od Krzyżaków. W tym też czasie odbudowano drewniany kościół na podgrodziu. W 1435 roku nowa osada założona na północ od podgrodzia otrzymała [[Prawo chełmińskie|prawo miejskie chełmińskie]] w związku z czym rozplanowano istniejący do dzisiaj rynek z siatką ulic. W XIV wieku na terenie dawnego piastowskiego grodu zbudowano nowy drewniany zamek. Zamek ten odnowiono około 1490 roku i wtedy prawdopodobnie powstał od strony majdanu gotycki kamienno-cegalny budynek o 3 metrowych ścianach<ref>http://e-zabytek.nid.pl/Zabytek/szczegoly.php?ID=125</ref>. W 1525 roku zakończono budowę późnogotyckiego kościoła pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, który ufundowała księżna [[Anna Mazowiecka]]. |
|||
W [[1379]] roku stała się stolicą [[Ziemia wiska|ziemi wiskiej]], która graniczyła z Prusami i Litwą. Znalazła się wtedy na ważnym szlaku handlowym z Litwy do Krakowa. W Wiźnie przebywały [[Anna Jagiellonka (1523-1596)|Anna Jagiellonka]] i królowa [[Bona Sforza]]. W latach [[1435]]-[[1870]] Wizna była ważnym miastem północnego Mazowsza. Wraz z rozwojem [[Łomża|Łomży]] znaczenie Wizny spadło. W [[1860]] roku Wizna miała 2573 stałych mieszkańców, pomimo iż w okresie międzywojennym było ich ponad 3300. Cała ludność żydowska została wymordowana. Nie ma już też w Wiźnie synagogi, która stała obok dzisiejszej szkoły. |
|||
W Wiźnie przebywały [[Anna Jagiellonka (1523-1596)|Anna Jagiellonka]] i królowa [[Bona Sforza]]. Po śmierci króla Zygmunta Augusta w kościele św. Jana złożono trumnę z ciałem króla w drodze konduktu z Knyszyna do Krakowa. W 1603 roku zamek w Wiźnie spalił się. Znaczenie Wizny spadło wraz z rozwojem [[Łomża|Łomży]]. W 1710 roku król August II Mocny nadał miastu prawo do organizowania dodatkowych jarmarków. |
|||
W [[1860]] roku Wizna miała 2573 stałych mieszkańców, pomimo iż w okresie międzywojennym było ich ponad 3300. Cała ludność żydowska została wymordowana. Nie ma już też w Wiźnie synagogi, która stała obok dzisiejszej szkoły. |
|||
W [[1939]] roku w okolicy Wizny znajdował się jeden z punktów polskiej linii obronnej opartej o rzekę Narew. Wizna, a raczej położona na wschód od niej przeprawa przez Narew, była niezwykle ważnym punktem strategicznym. Niedaleko rozegrała się bitwa znana jako obrona Wizny. |
W [[1939]] roku w okolicy Wizny znajdował się jeden z punktów polskiej linii obronnej opartej o rzekę Narew. Wizna, a raczej położona na wschód od niej przeprawa przez Narew, była niezwykle ważnym punktem strategicznym. Niedaleko rozegrała się bitwa znana jako obrona Wizny. |
||
| Linia 52: | Linia 54: | ||
Dowódcą odcinka był kapitan [[Władysław Raginis]]. Walki o Wiznę trwały od 7 do 10 września. Punkt oporu w okolicach Wizny jest nazywany Polskimi Termopilami. Jak głosi legenda, 720 Polaków odpierało atak liczącego 42 tys. żołnierzy XIX korpusu pancernego dowodzonego przez generała Heinza Guderiana. Niedostateczne wsparcie artyleryjskie i nasycenie pozycji własną piechotą i bronią przeciwpancerną pozwoliło Niemcom szturmować poszczególne obiekty i niszczyć je przy użyciu ładunków wybuchowych. Oddziały polskie broniły się z dużym bohaterstwem, opóźniając marsz niemieckiego korpusu. Symbolem oporu stał się dowódca odcinka, który po kapitulacji ostatniego schronu nie opuścił bronionej pozycji, wysadzając się granatem. Polscy żołnierze poddali się dopiero po tym, jak Guderian zagroził rozstrzelaniem jeńców wojennych. |
Dowódcą odcinka był kapitan [[Władysław Raginis]]. Walki o Wiznę trwały od 7 do 10 września. Punkt oporu w okolicach Wizny jest nazywany Polskimi Termopilami. Jak głosi legenda, 720 Polaków odpierało atak liczącego 42 tys. żołnierzy XIX korpusu pancernego dowodzonego przez generała Heinza Guderiana. Niedostateczne wsparcie artyleryjskie i nasycenie pozycji własną piechotą i bronią przeciwpancerną pozwoliło Niemcom szturmować poszczególne obiekty i niszczyć je przy użyciu ładunków wybuchowych. Oddziały polskie broniły się z dużym bohaterstwem, opóźniając marsz niemieckiego korpusu. Symbolem oporu stał się dowódca odcinka, który po kapitulacji ostatniego schronu nie opuścił bronionej pozycji, wysadzając się granatem. Polscy żołnierze poddali się dopiero po tym, jak Guderian zagroził rozstrzelaniem jeńców wojennych. |
||
W 1944 roku wojska niemieckie wysadziły w powietrze gotycki kościół św. Jana Chrzciciela. |
|||
== Zabytki i inne obiekty == |
== Zabytki i inne obiekty == |
||
* kościół parafialny św. Jana Chrzciciela |
* kościół parafialny św. Jana Chrzciciela ukończony około 1525 roku w stylu późnogotyckim, fundacji księżnej Anny Mazowieckiej. Trójnawowy, orientowany, ze schodkowym szczytem. We wnętrzu fragment barokowego [[epitafium]] rodzeństwa Pawła i Krystyny Rakowskich zmarłych w 1608 roku. Kościół został wysadzony przez Niemców w 1944 roku i odbudowany w latach 1950-1959 pod kierunkiem konserwatora Władysława Paszkowskiego, nr rej.: 11 z 22.05.1952 |
||
* dzwonnica z około 1650 roku, nr rej.: 15 z 22.05.1952 |
* dzwonnica barokowa z około 1650 roku, nr rej.: 15 z 22.05.1952 |
||
* kaplica katolicka z 1889 roku, ul. Jana Pawła II/Czarnieckiego, nr rej.: A-524 z 5.12.1994 |
* kaplica katolicka z 1889 roku, ul. Jana Pawła II/Czarnieckiego, nr rej.: A-524 z 5.12.1994 |
||
* cmentarz katolicki z pocz. XIX w., nr rej.: 341 z 15.10.1987 |
* cmentarz katolicki z pocz. XIX w., nr rej.: 341 z 15.10.1987 |
||
* [[cmentarz żydowski w Wiznie]] |
* [[cmentarz żydowski w Wiznie]] |
||
* kaplica z 1929 r., nr rej.: j.w. |
* kaplica z 1929 r., nr rej.: j.w. |
||
* zamczysko w Wiźnie z pozostałościami wałów grodu wczesnopiastowskiego z XI wieku, grodu książąt mazowieckich z XIII wieku oraz zamku z XV wieku, nr rej. 341 dnia 15.10.1985 r. |
|||
* teren części miasta, nr rej.: 75 z 26.11.1956 |
* teren części miasta, nr rej.: 75 z 26.11.1956 |
||
Wersja z 14:58, 31 paź 2012
| {{{rodzaj miejscowości}}} | |
 Kościół św. Jana Chrzciciela z 1500 roku | |
| Państwo | podlaskie |
|---|---|
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności |
1300 |
| Strefa numeracyjna |
(+48) 86 |
| Kod pocztowy |
18-430 |
| Tablice rejestracyjne |
BLM |
| SIMC | |
Położenie na mapie brak | |
Położenie na mapie świata  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:airport} | |
| Strona internetowa | |
Wizna – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie łomżyńskim, w gminie Wizna.
Miejscowość jest siedzibą gminy Wizna.
Do 1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Bożejewo. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
W miejscowości znajduje się kościół, który jest siedzibą parafii św. Jana Chrzciciela. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Piątnica.
Nazwa
Etymologia nazwy wsi jest niezwykle trudna do ustalenia. Przy obecnym stanie wiedzy niemożliwe jest jej wyjaśnienie na gruncie języków słowiańskich. Być może pochodzi od staropruskiego słowa wizene – "rozmaryn" lub od niem. Wiese(n) – "łąka" ("łąki")[1].
Historia Wizny
Położony nad Narwią gród w Wiźnie od XI wieku strzegł wschodniej granicy Mazowsza przed najazdami Jaćwingów i Galindów, a także kontrolował drogę prowadzącą z Mazowsza w kierunku Grodna. Była to w tym czasie najdalej wysunięta pozycja piastowska w kierunku Jaćwieży, która leżała niemal dokładnie w połowie odległości między Łomżą a Tykocinem (wzdłuż brzegów Narwi). Był to najczęściej wspominany w dokumentach tego czasu gród wschodniego Mazowsza. Gród był zbudowany z drewna przekładkowego wypełnionego gliną, obłożonego kamieniami i zwieńczonego ostrokołem. W XII wieku książę Bolesław nadał prawo spławiania towarów Narwią z Wizny do Makowa. Gród często był obiektem ataków Jaćwingów, Prusów i Litwinów. Przez jakiś czas książę litewski Witenes miał w posiadaniu gród wiski, który był dla niego ważnym punktem obrony przeciwko Krzyżakom. Książę mazowiecki Bolesław po przymierzu z Litwinami pozostawił w ich posiadaniu Wiznę, mimo protestów Krzyżaków. Gdy Krzyżacy zdobyli i zburzyli gród w Wiźnie, książę Bolesław samodzielnie odbudował gród w r. 1296 i obsadził go swoją załogą. Od tej pory Wizna zaczęła stawać się centrum oddzielnej dzielnicy książęcej, w której około roku 1340 rządził Ziemowit IV.
Na podgrodziu około 1370-1373 roku lokowano na prawie książęcym, tj. polskim, osadę o charakterze miejskim. W 1379 roku stała się stolicą ziemi wiskiej, która graniczyła z Prusami i Litwą. W roku 1382 mazowiecki książę Siemowit IV zastawił Wiznę z całą kasztelanią Zakonowi Krzyżackiemu za 7000 florenów. Na podgrodziu mieszczącym osadę około 1390 roku został wzniesiony pierwotny kościół pod wezwaniem św. Marka. Osada ta została zniszczona przez pożar związany z napadem Litwinów w 1392 roku. W 1401 roku książę Siemowit IV wykupił zastaw od Krzyżaków. W tym też czasie odbudowano drewniany kościół na podgrodziu. W 1435 roku nowa osada założona na północ od podgrodzia otrzymała prawo miejskie chełmińskie w związku z czym rozplanowano istniejący do dzisiaj rynek z siatką ulic. W XIV wieku na terenie dawnego piastowskiego grodu zbudowano nowy drewniany zamek. Zamek ten odnowiono około 1490 roku i wtedy prawdopodobnie powstał od strony majdanu gotycki kamienno-cegalny budynek o 3 metrowych ścianach[2]. W 1525 roku zakończono budowę późnogotyckiego kościoła pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, który ufundowała księżna Anna Mazowiecka.
W Wiźnie przebywały Anna Jagiellonka i królowa Bona Sforza. Po śmierci króla Zygmunta Augusta w kościele św. Jana złożono trumnę z ciałem króla w drodze konduktu z Knyszyna do Krakowa. W 1603 roku zamek w Wiźnie spalił się. Znaczenie Wizny spadło wraz z rozwojem Łomży. W 1710 roku król August II Mocny nadał miastu prawo do organizowania dodatkowych jarmarków.
W 1860 roku Wizna miała 2573 stałych mieszkańców, pomimo iż w okresie międzywojennym było ich ponad 3300. Cała ludność żydowska została wymordowana. Nie ma już też w Wiźnie synagogi, która stała obok dzisiejszej szkoły.
W 1939 roku w okolicy Wizny znajdował się jeden z punktów polskiej linii obronnej opartej o rzekę Narew. Wizna, a raczej położona na wschód od niej przeprawa przez Narew, była niezwykle ważnym punktem strategicznym. Niedaleko rozegrała się bitwa znana jako obrona Wizny.
Dowódcą odcinka był kapitan Władysław Raginis. Walki o Wiznę trwały od 7 do 10 września. Punkt oporu w okolicach Wizny jest nazywany Polskimi Termopilami. Jak głosi legenda, 720 Polaków odpierało atak liczącego 42 tys. żołnierzy XIX korpusu pancernego dowodzonego przez generała Heinza Guderiana. Niedostateczne wsparcie artyleryjskie i nasycenie pozycji własną piechotą i bronią przeciwpancerną pozwoliło Niemcom szturmować poszczególne obiekty i niszczyć je przy użyciu ładunków wybuchowych. Oddziały polskie broniły się z dużym bohaterstwem, opóźniając marsz niemieckiego korpusu. Symbolem oporu stał się dowódca odcinka, który po kapitulacji ostatniego schronu nie opuścił bronionej pozycji, wysadzając się granatem. Polscy żołnierze poddali się dopiero po tym, jak Guderian zagroził rozstrzelaniem jeńców wojennych.
W 1944 roku wojska niemieckie wysadziły w powietrze gotycki kościół św. Jana Chrzciciela.
Zabytki i inne obiekty
- kościół parafialny św. Jana Chrzciciela ukończony około 1525 roku w stylu późnogotyckim, fundacji księżnej Anny Mazowieckiej. Trójnawowy, orientowany, ze schodkowym szczytem. We wnętrzu fragment barokowego epitafium rodzeństwa Pawła i Krystyny Rakowskich zmarłych w 1608 roku. Kościół został wysadzony przez Niemców w 1944 roku i odbudowany w latach 1950-1959 pod kierunkiem konserwatora Władysława Paszkowskiego, nr rej.: 11 z 22.05.1952
- dzwonnica barokowa z około 1650 roku, nr rej.: 15 z 22.05.1952
- kaplica katolicka z 1889 roku, ul. Jana Pawła II/Czarnieckiego, nr rej.: A-524 z 5.12.1994
- cmentarz katolicki z pocz. XIX w., nr rej.: 341 z 15.10.1987
- cmentarz żydowski w Wiznie
- kaplica z 1929 r., nr rej.: j.w.
- zamczysko w Wiźnie z pozostałościami wałów grodu wczesnopiastowskiego z XI wieku, grodu książąt mazowieckich z XIII wieku oraz zamku z XV wieku, nr rej. 341 dnia 15.10.1985 r.
- teren części miasta, nr rej.: 75 z 26.11.1956
KS Skra Wizna
W Wiźnie funkcjonuje Klub Sportowy Skra Wizna. Początki tej drużyny sięgają 1955 roku. To właśnie wtedy powstał LZS Wizna, który, według doniesień z tamtego okresu, postawił na piłkę siatkową. Spadkobiercą pierwszego w Wiźnie klubu sportowego po wojnie była jednosekcyjna, zajmująca się wyłącznie piłką nożną Skra. Założycielami LZS Skra Wizna w 1993 roku byli: Leszek Klepacki, Jerzy Janczewski, Sławomir Olszewski i Andrzej Dobroński. Nazwa zespołu została wymyślona przez Wiesława Domurata, a herb zaprojektowany w 2010 roku przez Bartosza Grabowskiego.
Od początku 2001 roku funkcjonuje jako Klub Sportowy Skra Wizna. Wśród kibiców upowszechnianą nazwą jest WKS (skrót od Wiski Klub Sportowy). Klub rozgrywa swoje mecze na stadionie miejskim przy ul. Kombatantów (trybuna 150 krzesełek + 150 miejsc stojących), natomiast jego siedziba znajduje się w budynku pod adresem pl. kpt. Raginisa 35 w Wiźnie. Barwy klubu to czerwony i niebieski. SKRA posiada trzy oddziały – Seniorów, Juniorów i Trampkarzy. Największym sukcesem drużyny było awansowanie do IV Ligi Podlaskiej w 2008 roku. Od sezonu 2010/2011 zmaga się z przeciwnikami w A Klasie grupy podlaskiej.
- ↑ Zbigniew Babik, Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich, Kraków, 2001, ISBN 83-7052-597-0
- ↑ http://e-zabytek.nid.pl/Zabytek/szczegoly.php?ID=125
Zobacz też
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona miejscowości
- Serwis poświęcony Klubowi Sportowemu Skra Wizna
- Wizna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 686.
- Mazowsze (granica, historia), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 188.
