Stanisław Moniuszko: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Mateusz.ns (dyskusja | edycje) m Wycofano edycje użytkownika 95.160.45.175 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Mpfiz. |
ilustracja |
||
Linia 32: | Linia 32: | ||
|galeria_commons = |
|galeria_commons = |
||
}} |
}} |
||
[[Plik:Wilno - kosciol Piotra i Pawla 2.JPG |
[[Plik:Wilno - kosciol Piotra i Pawla 2.JPG|thumb|Organy w [[Kościół św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie|kościele św. Piotra i Pawła w Wilnie]], na których przez lata grał Moniuszko]] |
||
[[Plik:Katowice - Moniuszko.JPG|thumb|[[Pomnik Stanisława Moniuszki w Katowicach]]]] |
|||
[[Plik:Bdg Galeria pomników przed filharmonią - 3.jpg|thumb|240px|Pomnik Stanisława Moniuszki w [[Bydgoszcz]]y (w otoczeniu [[Filharmonia Pomorska im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy|Filharmonii Pomorskiej]] jako jeden z posągów [[Galeria pomników kompozytorów i wirtuozów w Bydgoszczy|galerii pomników kompozytorów i wirtuozów]])]] |
|||
[[Plik:Moniushko bust.jpg|thumb|Popiersie Moniuszki w Wilnie]] |
|||
[[Plik:Stanisław Moniuszko.JPG|thumb|Popiersie Stanisława Moniuszki, [[Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku|Akademia Muzyczna w Gdańsku]]]] |
[[Plik:Stanisław Moniuszko.JPG|thumb|Popiersie Stanisława Moniuszki, [[Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku|Akademia Muzyczna w Gdańsku]]]] |
||
'''Stanisław Moniuszko''' [[herb szlachecki|herbu]] [[Krzywda (herb szlachecki)|Krzywda]] (ur. [[5 maja]] [[1819]] w [[Ubiel]]u, zm. [[4 czerwca]] [[1872]] w [[Warszawa|Warszawie]]<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Sanborn|imię=Pitts |tytuł=The Metropolitan book of the opera|wydawca=Simon and Schuster|strony=156|nazwisko2=Hilb|imię2=Emil |oclc=615590}}</ref><ref>[http://szukajwarchiwach.pl/72/158/0/-/91/skan/widok/RX7HnjSm5Mv072X3vY9i-Q/ Akt zgonu nr 975 z 1872 r.], Akta stanu cywilnego parafii rzymsko-katolickiej Świętego Krzyża w Warszawie, Archiwum m.st. Warszawy {{lang|ru}}</ref>) – polski [[kompozytor]], [[dyrygent]], [[pedagog]], [[organista]]; autor ok. 268 pieśni, [[operetka|operetek]], [[balet]]ów i [[Opera|oper]]. Do jego najsłynniejszych dzieł należą opery: ''[[Halka (opera)|Halka]]'', ''[[Straszny dwór]]'' i ''[[Paria (opera)|Paria]]''. |
'''Stanisław Moniuszko''' [[herb szlachecki|herbu]] [[Krzywda (herb szlachecki)|Krzywda]] (ur. [[5 maja]] [[1819]] w [[Ubiel]]u, zm. [[4 czerwca]] [[1872]] w [[Warszawa|Warszawie]]<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Sanborn|imię=Pitts |tytuł=The Metropolitan book of the opera|wydawca=Simon and Schuster|strony=156|nazwisko2=Hilb|imię2=Emil |oclc=615590}}</ref><ref>[http://szukajwarchiwach.pl/72/158/0/-/91/skan/widok/RX7HnjSm5Mv072X3vY9i-Q/ Akt zgonu nr 975 z 1872 r.], Akta stanu cywilnego parafii rzymsko-katolickiej Świętego Krzyża w Warszawie, Archiwum m.st. Warszawy {{lang|ru}}</ref>) – polski [[kompozytor]], [[dyrygent]], [[pedagog]], [[organista]]; autor ok. 268 pieśni, [[operetka|operetek]], [[balet]]ów i [[Opera|oper]]. Do jego najsłynniejszych dzieł należą opery: ''[[Halka (opera)|Halka]]'', ''[[Straszny dwór]]'' i ''[[Paria (opera)|Paria]]''. |
Wersja z 13:45, 19 lip 2013
![]() | |
![]() |
![]() | |
Rodzina |
Moniuszko |
---|---|
Ojciec |
Czesław Moniuszko |
Matka |
Elżbieta Madżarska |
![]() |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Moniushko_bust.jpg/220px-Moniushko_bust.jpg)
Stanisław Moniuszko herbu Krzywda (ur. 5 maja 1819 w Ubielu, zm. 4 czerwca 1872 w Warszawie[1][2]) – polski kompozytor, dyrygent, pedagog, organista; autor ok. 268 pieśni, operetek, baletów i oper. Do jego najsłynniejszych dzieł należą opery: Halka, Straszny dwór i Paria.
Edukacja
Początkowo w kierunku muzycznym kształciła go matka. Gdy w 1827 rodzina przyszłego kompozytora przeniosła się do Warszawy, ośmioletni Moniuszko rozpoczął naukę muzyki u Augusta Freyera, organisty w miejscowym kościele Świętej Trójcy. Po trzech latach rodzina przeprowadziła się do Mińska, gdzie Moniuszko kontynuował naukę u Dominika Stefanowicza. W 1837 wyjechał do Berlina, aby kształcić się muzycznie u Carla Friedricha Rungenhagena, u którego studia ukończył w 1840. Następnie zamieszkał w Wilnie, gdzie działał jako organista, kompozytor, pedagog i organizator życia muzycznego w mieście. W 1858 przeniósł się wraz z rodziną do Warszawy, gdzie objął stanowisko dyrygenta opery. Jednocześnie od 1864 był wykładowcą w Instytucie Muzycznym w Warszawie.
Opery i podróże
Kilka miesięcy po udanej warszawskiej premierze Halki Moniuszko udał się w podróż do Pragi, Niemiec i Paryża. Po drodze zatrzymał się na kilka dni w Krakowie, gdzie poznał Ambrożego Grabowskiego, Józefa Kremera i Lucjana Siemieńskiego. Pobyt w Krakowie, a zwłaszcza wizyta na Wawelu, gdzie kompozytor zwiedził katedrę i oglądał groby królewskie, zaowocował w postaci nowej, nigdy nie dokończonej opery Rokiczana, pisanej do słów libretta Józefa Korzeniowskiego. Miała to być opera historyczna o królu Kazimierzu Wielkim, który zresztą miał się pojawić na scenie tylko raz, w końcowej części przedstawienia. O zaniechaniu pracy nad Rokiczaną miały podobno zadecydować względy polityczne (nieprzychylne Czechom fragmenty libretta) i artystyczne (rzekomo nieodpowiednia dla monarchy partia barytonowa). W Paryżu powstała opera Flis, dzieło o charakterze komiczno-ludowym, wykonane w Warszawie 24 września 1858 roku. Natomiast 7 lutego 1860 roku odbyła się premiera Hrabiny. 1 stycznia 1861 roku w Teatrze Narodowym Moniuszko wystawił Verbum nobile, a w grudniu tego samego roku udał się ponownie do Paryża. W l. 1862-1864 pracował nad Strasznym dworem, który został wystawiony przez operę warszawską 28 września 1865 roku. W tym też roku 7 października odbyło się setne przedstawienie Halki, a Moniuszko pojechał do Lwowa. Do Krakowa kompozytor przybył ponownie w 1866 roku. Pobyt ten trwał miesiąc. Krakowski teatr zaproponował artyście przekazanie na jego rzecz dochodu z przedstawienia Halki, ale z powodu choroby primadonny spektakl musiano odwołać. W zamian zorganizowano trzy koncerty. W jednym z nich wzięła udział Helena Modrzejewska. Sam Moniuszko dyrygował osobiście wykonaniem kantaty Widma i uwertury koncertowej Bajka. Podczas pobytu w Krakowie kompozytor na 5 dni wyjechał do Pragi, aby spotkać się z Bedrichem Smetaną i omówić sprawy związane z Wystawieniem Halki. Teatr w Pradze wystawił tę operę w 1868 roku, a inscenizacją kierował sam Smetana. W 1869 odbyła się w Warszawie premiera Parii, a w Moskwie wystawiono Halkę. 16 lutego 1870 roku w Petersburgu miała miejsce premiera Halki, na której obecny był Moniuszko. W 1871 ukazuje się Pamiętnik do nauki harmonii. 2 lutego 1872 roku Teatr Wielki wystawia ostatnie już dzieło operowe Moniuszki − Beatę[3]. Zmarł na atak serca w 1872. Pogrzeb artysty stał się manifestacją narodową.
Jednym z najlepiej znanych zbiorów jego utworów drobnych jest cykl dwunastu Śpiewników domowych, zawierających pieśni do słów różnych poetów polskich i obcych (w tłumaczeniu polskim) oraz do słów ludowych – w sumie 268 pieśni.
Większość pamiątek po kompozytorze przechowuje Warszawskie Towarzystwo Muzyczne im. Stanisława Moniuszki.
Wybrane dzieła Stanisława Moniuszki
Dzieła sceniczne
- Opery:
- Halka (premiera wersji 2-aktowej 1848, wersji 4-aktowej 1858)
- Sen Wieszcza (nieukończona, pisana w latach 1852-1853)
- Flis (premiera 1858)
- Rokiczana (nieukończona, pisana w latach 1858-1859)
- Hrabina (premiera 1859)
- Verbum nobile (premiera 1861)
- Straszny dwór (premiera 1865)
- Paria (premiera 1868)
- Trea (nieukończona, pisana w roku 1872)
- Balety:
- Monte Christo (1865)
- Na kwaterunku (1868)
- Figle szatana (1870) balet w 6-ciu obrazach, muzykę do 3 obrazów skomponował Stanisław Moniuszko, do 3 obrazów Adam Münchheimer, zaginiony, zrekonstruowany w 1984 przez Rafała Augustyna.
- Operetki:
- Loteria (ok. 1840)
- Żółta szlafmyca (1841)
- Jawnuta (1850)
- Betty (1852)
- Beata (1870 lub 1871)
- Nocleg w Apeninach (1839)
- Kantaty:
- cztery Litanie Ostrobramskie (1843-1855)
- Milda (tekst - fragm. "Witoloraudy" Józefa Ignacego Kraszewskiego) 1848
- Nijoła (tekst jw.) po 1848
- Widma (tekst - "Dziadów część II" Adama Mickiewicza) ok. 1852
- Sonety krymskie (tekst - wybrane 8 sonetów Adama Mickiewicza) 1867
- Msze
- Uwertury koncertowe:
- Bajka
- Kain
- Uwertura wojenna
- Drobne utwory na fortepian:
- Fraszki
- Pieśń włóczegi (na cztery ręce)
Utwory kameralne
- Pieśni:
- Ojcze z niebios, Boże Panie
- Dziad i baba
- Pieśń wieczorna
- Znasz-li ten kraj (2 wersje)
- Trzech budrysów
- Prząśniczka
- Złota rybka
- Krakowiaczek
- Kozak
- Świtezianka
- Czaty
- Lirnik Wioskowy
- Czarny krzyżyk (słowa Brunona Bielawskiego)
Z jego pieśni zostało wydanych 12 Śpiewników domowych: 6 za życia kompozytora i 6 po jego śmierci.
- ↑ Pitts Sanborn, Emil Hilb: The Metropolitan book of the opera. Simon and Schuster, s. 156. OCLC 615590.
- ↑ Akt zgonu nr 975 z 1872 r., Akta stanu cywilnego parafii rzymsko-katolickiej Świętego Krzyża w Warszawie, Archiwum m.st. Warszawy (ros.)
- ↑ Marek Żukow-Karczewski, Moniuszko w Krakowie, "Echo Krakowa", 28,29,30 IV - 1 V 1989 r., nr 84 (12893).
Bibliografia
- Stanisław Moniuszko. Opracował Jan Prosnak. Kraków, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1968. Liczne ilustracje, dyskografia.
- Witold Rudziński, Moniuszko, Kraków 1972.
- Elżbieta Dziębowska, Krystyna Duszyk "Moniuszko Stanisław" [w:]Elżbieta Dziębowska (red.) "Encyklopedia muzyczna PWM" t.6 Kraków 2000, s.303-335.
- Witold Rudziński "Stanisław Moniuszko" Cz. I, s.477, PWN 1955.
- ISNI: 0000000110684926
- VIAF: 66653621
- LCCN: n80145434
- GND: 118784552
- NDL: 001280443
- LIBRIS: 1zcgkdzk48t7nj0
- BnF: 13922246w
- SUDOC: 080218172
- SBN: MILV116381
- NLA: 67171119
- NKC: ola2002146850
- BNE: XX1369700
- NTA: 069901333
- BIBSYS: 7070982
- CiNii: DA10108513
- Open Library: OL637623A
- PLWABN: 9810699634205606
- NUKAT: n97015192
- J9U: 987007279105105171
- PTBNP: 1391335
- CANTIC: a19545903
- LNB: 000037848
- NSK: 000635967
- CONOR: 113847651
- ΕΒΕ: 235087
- KRNLK: KAC2020S2218
- LIH: LNB:V*139546;=BO
- RISM: people/30008351