Stanisław Szymański (tancerz)

Stanisław Szymański
Data i miejsce urodzenia	17 czerwca 1930 ; Kraków
Data i miejsce śmierci	10 lutego 1999 ; Warszawa
Zawód, zajęcie	Artysta baletu
Narodowość	polska
Edukacja	Szkoła Tańca Artystycznego Janiny Jarzynówny-Sobczak w Krakowie
Stanowisko	Pierwszy tancerz 1967–1985
Pracodawca	Teatr Wielki w Warszawie
	Odznaczenia

Stanisław Szymański (ur. 17 czerwca 1930 w Krakowie, zm. 10 lutego 1999 w Warszawie) – polski tancerz baletowy. W latach 1967–1985 pierwszy tancerz Teatru Wielkiego w Warszawie.

Życiorys

Był wychowankiem Szkoły Tańca Artystycznego Janiny Jarzynówny-Sobczak w Krakowie, gdzie uczył się także u Leona Wójcikowskiego. I to właśnie Wójcikowski sprowadził go w końcu do Warszawy, gdzie w latach 1948–1950 występował w zespole muzycznego Teatru Nowego. W sezonie 1950/51 był solistą baletu w Operze Poznańskiej, gdzie także pracował pod kierownictwem Leona Wójcikowskiego. Po wcieleniu do wojska w 1951 roku występował w Zespole Pieśni i Tańca Domu Wojska Polskiego w Warszawie. Od 1956 był solistą baletu Państwowej Opery Warszawskiej, a od 1965 baletu Teatru Wielkiego w Warszawie, gdzie w latach 1967–1985 nosił tytuł pierwszego tancerza^[1].

W 1963 roku podczas festiwalu Warszawska Jesień otrzymał nagrodę krytyków muzycznych SPAM „Orfeusz” za wykonanie partii Orfeusza w balecie Igora Strawińskiego. Jako jedyny Polak został uhonorowany w Paryżu Nagrodą im. Wacława Niżyńskiego. Partnerował m.in. Barbarze Bittnerównie, Oldze Sawickiej, Marii Krzyszkowskiej, Barbarze Olkusznik i Helenie Strzelbickiej. Zasłynął jednak przede wszystkim w demiklasycznych tańcach solowych, w których demonstrował swobodę techniczną, zawrotne piruety, wysokość i lekkość skoku. Publiczność prawie zawsze przyjmowała entuzjastycznie jego każde wyjście na scenę. Wiele jego występów (zwłaszcza w baletach współczesnych Witolda Grucy) zostało utrwalonych na filmach. Po raz ostatni wystąpił w roku 1994 w Teatrze Studio, w roli aktorskiej spektaklu Jerzego Grzegorzewskiego: Cztery komedie równoległe.

Jako jeden z niewielu artystów swoich czasów nie krył swojej homoseksualności i zdobył pozycję ikony środowisk LGBT^[2]. Został pochowany w Alei Zasłużonych Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie^[3] (kwatera A30-tuje-15)^[4].

Najważniejsze role^[5]

Opera Poznańska

1950: Kawaler – Pory roku, choreografia Leon Wójcikowski
1950: Solista – Suita hiszpańska, choreografia Leon Wójcikowski
1950: Sędzia – Dyl Sowizdrzał, choreografia Leon Wójcikowski

Państwowa Opera Warszawska

1956: Faun – Noc Walpurgii, choreografia Stanisław Miszczyk
1957: Ptak – Pan Twardowski, choreografia Stanisław Miszczyk
1957: Rudowłosy – Jezioro łabędzie, choreografia Stanisław Miszczyk
1957: Merkucjo – Romeo i Julia, choreografia Jerzy Gogół
1958: Pietruszka – Pietruszka, choreografia Michaił Fokin / Leon Wójcikowski
1958: Mazepa – Mazepa, choreografia Stanisław Miszczyk
1960: Grand pas – Jezioro łabędzie, choreografia Marius Petipa / Konstantin Siergiejew
1961: Taniec cygański – Kamienny kwiat, choreografia Aleksandr Tomski
1962: Franek – Wierchy, choreografia Eugeniusz Papliński
1962: Corregidor – Trójkątny kapelusz, choreografia Françoise Adret
1962: Perlimplin – Czerwony płaszcz, choreografia Françoise Adret
1963: Orfeusz – Orfeusz, choreografia Alfred Rodrigues
1964: Taniec cygański – Don Kichot, choreografia Aleksiej Cziczinadze
1964: Bibułek – Oczekiwanie, choreografia Witold Gruca
1964: Solista – Ad hominem, choreografia Witold Gruca

Teatr Wielki w Warszawie

1965: Diabeł – Pan Twardowski, choreografia Stanisław Miszczyk
1966: Taniec hiszpański – Jezioro łabędzie, choreografia Raissa Kuzniecowa
1966: Arlekin – Mandragora, choreografia Witold Gruca
1966: Pas de deux – Nokturn i Tarantela, choreografia Witold Gruca
1968: On-Lis – Voci, choreografia Witold Gruca
1968: Hilarion – Giselle, choreografia Aleksiej Cziczinadze
1968: Giovanni – Francesca da Rimini, choreografia Aleksiej Cziczinadze
1968: Taniec z czinelami – Spartakus, choreografia Jewgienij Czanga
1969: Książę – Kopciuszek, choreografia Aleksiej Cziczinadze
1970: Romeo – Romeo i Julia, choreografia Aleksiej Cziczinadze
1971: Muzyk – Symfonia fantastyczna, choreografia Witold Borkowski
1971: Główny solista – Polymorphia, choreografia Jerzy Makarowski
1972: Mandaryn – Cudowny mandaryn, choreografia Joseph Lazzini
1972: Główny solista – La Valse, choreografia Joseph Lazzini
1972: Diabeł – Pan Twardowski, choreografia Witold Gruca
1973: Pietruszka – Pietruszka, choreografia Michaił Fokin / Leon Wójcikowski
1973: Rotbart – Jezioro łabędzie, choreografia Boris Chaliułow wg Mariusa Petipy i Lwa Iwanowa
1974: Czardasz – Coppelia, choreografia Assaf Messerer
1975: Solista – Capriccio, choreografia Marta Bochenek
1975: Pierrot – Karnawał, choreografia Witold Gruca
1979: Pan N. – Maskarada, choreografia Witold Gruca i Zofia Rudnicka

Ordery i odznaczenia

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1971)
Złoty Krzyż Zasługi (1954)
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[6]

Nagrody i odznaczenia^[5]

1959: Prix Nijinski (Nagroda im. Wacława Niżyńskiego) w Paryżu
1963: Nagroda Krytyki Muzycznej „Orfeusz” za rolę Orfeusza w balecie Igora Strawińskiego
1967: Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia
1974: Nagroda Państwowa II stopnia^[7]

Przypisy

↑ Małgorzata Komorowska, Paweł Chynowski, Sztuka naturalna Stanisława Szymańskiego. Szkic do portretu [w:] „Taniec”, Polski Teatr Tańca – Balet Poznański, Poznań, 1980, s. 23–29.
↑ Tomasik 2012 ↓, s. 12, 80, 81–83, 114, 116.
↑ Berger 2015 ↓, s. 205.
↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze
↑ ^a ^b Małgorzata Komorowska, Paweł Chynowski, Sztuka naturalna Stanisława Szymańskiego. Szkic do portretu [w:] „Taniec”, Polski Teatr Tańca – Balet Poznański, Poznań 1980, s. 23–29.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
↑ Dziennik Polski r. XXX, nr 165 (9446), s. 2.

Bibliografia

Tacjanna Wysocka, Dzieje baletu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1970.
Małgorzata Komorowska, Paweł Chynowski, Sztuka naturalna Stanisława Szymańskiego. Szkic do portretu [w:] „Taniec”, Polski Teatr Tańca, Poznań 1980, s. 23–29.
Irena Turska, Almanach baletu polskiego, 1945–1974, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1983, s. 180, ISBN 83-224-0220-1.
Barbara Krzemień-Kołpanowicz, Szymański Stanisław [w:] Encyklopedia muzyczna PWM, t. 10, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1997, s. 301, ISBN 978-83-224-0866-7 t. 10.
Irena Turska, Przewodnik baletowy, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Warszawa 2008, ISBN 978-83-224-0470-6.
Krzysztof Tomasik: Gejerel. Mniejszości seksualne w PRL-u. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2012. ISBN 978-83-62467-54-9.
MałgorzataM. Komorowska MałgorzataM., Ludzie teatru na scenie i na zapleczu, Warszawa: Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2015, s. 141–144, ISBN 978-83-65161-37-6, OCLC 956578587 .
Barbara Berger: Szymański Stanisław. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 50. Warszawa – Kraków: Polska Akademia Nauk – Polska Akademia Umiejętności, 2015, s. 203–205. ISBN 978-83-63352-37-0.

Linki zewnętrzne

Stanisław Szymański, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-08] .
Stanisław Szymański (tancerz) w bazie filmpolski.pl
Stanisław Szymański na zdjęciach w bibliotece Polona

[1] Małgorzata Komorowska, Paweł Chynowski, Sztuka naturalna Stanisława Szymańskiego. Szkic do portretu [w:] „Taniec”, Polski Teatr Tańca – Balet Poznański, Poznań, 1980, s. 23–29.

[CITEREFTomasik201212,_80,_81–83,_114,_116-2] Tomasik 2012 ↓, s. 12, 80, 81–83, 114, 116.

[CITEREFBerger2015205-3] Berger 2015 ↓, s. 205.

[4] Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze

[Małgorzata_Komorowska_1980-5] Małgorzata Komorowska, Paweł Chynowski, Sztuka naturalna Stanisława Szymańskiego. Szkic do portretu [w:] „Taniec”, Polski Teatr Tańca – Balet Poznański, Poznań 1980, s. 23–29.

[6] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

[7] Dziennik Polski r. XXX, nr 165 (9446), s. 2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]