Sierpówka
| ||
Streptopelia decaocto[1] | ||
(Frivaldszky, 1838) | ||
![]() | ||
Systematyka | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | zwierzęta | |
Typ | strunowce | |
Podtyp | kręgowce | |
Gromada | ptaki | |
Podgromada | Neornithes | |
Infragromada | ptaki neognatyczne | |
Rząd | gołębiowe | |
Rodzina | gołębiowate | |
Rodzaj | Streptopelia | |
Gatunek | sierpówka | |
Podgatunki | ||
| ||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
![]() |
Sierpówka, synogarlica turecka (Streptopelia decaocto) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny gołębiowatych (Columbidae).
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Pierwotnie zamieszkiwała południową Azję od Turcji po Koreę, oraz obszary na południe od Sri Lanki i Arabii, część północnej Afryki. Obecnie spotkać ją można niemal w całej Europie, poza północną Skandynawią i północą europejskiej części Rosji. Została introdukowana do Japonii i Ameryki Północnej. Jest gatunkiem osiadłym.
Historia ekspansji[edytuj | edytuj kod]
Ekspansja sierpówki dokonała się w bardzo krótkim czasie. Prawdopodobnie do południowo-wschodniej części Starego Kontynentu sierpówkę sprowadzili osmańscy zdobywcy. W Europie stwierdzona była po raz pierwszy w 1835 w Płowdiwie w Bułgarii.
Do lat 30. XX wieku występowała jeszcze tylko na Półwyspie Bałkańskim po Belgrad, gdzie z czasem jej populacje uległy zagęszczeniu. W następnych latach zaobserwowano żywiołowe rozprzestrzenianie się synogarlicy tureckiej w kierunku północno-zachodnim. Na początku lat 40. występowała już w Wiedniu. W maju 1940 r. zaobserwowano ją na Dolnym Śląsku pod Oleśnicą, na wiosnę 1942 w Tarnowie i w Krakowie. Pierwsze gnieżdżenie się na ziemiach polskich zanotowano w 1943 r. w Lublinie i Tarnowie. W 1946 r. osiągnęła Augsburg, w 1948 Lipsk, w 1950 r. dotarła do Holandii i na północny skraj Jutlandii. W 1951 r. była w Radomiu, skąd kierowała się na północ wzdłuż doliny Wisły. Kilka par w 1952 roku dotarło na Wyspy Brytyjskie[3]. Widziano ją również w południowej Szwecji. W latach 50. i 60. XX w. synogarlica turecka skolonizowała całą Europę Środkową po Estonię, południową część Półwyspu Skandynawskiego. Na początku lat 70. dotarła do Irlandii. W 2005 poza zasięgiem sierpówki była tylko północna część Skandynawii i Rosji, wysokie góry oraz większość Półwyspu Iberyjskiego, gdzie występuje punktowo. W ciągu ostatnich 100 lat sierpówka rozszerzyła znacząco swój zasięg również w Turcji, pojawiła się w Iraku i Izraelu, a na przełomie XX i XXI wieku dotarła przez Hiszpanię do północnego Maroka, jednak na pozaeuropejskich terenach występuje bardziej wyspowo i nie zasiedla tak zwartych areałów.
Szybkie rozprzestrzenianie zbiegło się z coraz większą industrializacją i rozwojem gospodarki rolnej, które zapewniały im różnorodny pokarm. O sukcesie w kolonizowaniu Europy zadecydowała też mało wyspecjalizowana dieta, brak płochliwości wobec człowieka, wielokrotne lęgi w ciągu całego roku, niskie wymagania lęgowe, umiejętność dostosowania się do różnych warunków środowiska i klimatu.
W połowie lat 1970. pierwsze sierpówki zostały introdukowane na New Providence w archipelagu Bahamów, a następnie w wielu miejscach Ameryki Północnej. Od tamtej pory gołębie te rozprzestrzeniły się na Antylach, w prawie całej kontynentalnej części Stanów Zjednoczonych oprócz stanów północno-wschodnich, oraz w północnym Meksyku. W małym zagęszczeniu występują także w środkowym Meksyku, a niektóre zimowały nawet w Kanadzie[4].
W Polsce występuje na całym obszarze i przez cały rok, nawet w trakcie dużych mrozów. Zimą gromadzi się najczęściej w kępach drzew. Tam grupy sierpówek wspólnie nocują w stadach liczących nawet kilkaset osobników, a w dzień wylatują, by szukać pokarmu w pobliżu siedzib ludzkich (podchodzą nawet do okien mieszkań).
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Cechy gatunku[edytuj | edytuj kod]
Ma dosyć smukłą sylwetkę z długim ogonem. Brak dymorfizmu płciowego w ubarwieniu i wielkości. Upierzenie szaro-kremowe, wierzch z brązowawym odcieniem, pierś i brzuch płowo-żółte z różowawym nalotem. Głowa od góry jest brązowoszara, a pozostała część szaroróżowa. Na karku czarna pół-obroża z białym obramowaniem górnej krawędzi, zwana też „sierpem” od którego wzięła się nazwa gatunkowa tego ptaka. Na spodzie ogona szeroki, biały końcowy prążek, a nad nim zajmujące połowę ogona czarne sterówki. Boki ciała niebieskoszare. Nogi czerwone, tęczówki czerwonożółte, dziób czarny, choć na końcu czerwonawo-biały. Młode ptaki nie mają pół-obroży, mają też bardziej matowe i brązowe upierzenie. To ptak mniejszy od gołębia domowego. Lot nie jest charakterystyczny.
Głos[edytuj | edytuj kod]
Samce często wydają specyficzne pohukiwania „kuh-kuh-kuh”, zwłaszcza wiosną i latem.[potrzebny przypis]
Wymiary średnie[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała: około 28 – 33 cm, rozpiętość skrzydeł: 60 cm, masa ciała: około 150 – 200 g.
Biotop[edytuj | edytuj kod]
W Europie to gatunek synantropijny. Bytuje najczęściej w miastach, na obszarach luźniejszej zabudowy, ale i na wsiach, szczególnie w miejscach występowania drzew iglastych, służących za miejsce nocowania. Zasiedla również parki, sady, ogrody, aleje, a w regionie saharyjskim oazy.
Okres lęgowy[edytuj | edytuj kod]

Toki[edytuj | edytuj kod]
Sierpówka zajmuje tereny lęgowe już w marcu i zaczyna je oznaczać trzysylabowym odgłosem „gu-guu-gu” z akcentem na drugą sylabę. Przy okazji wykonuje akrobatyczne loty – z wyeksponowanego w terenie miejsca wzbija się pionowo w górę, a potem wraca w miejsce startu lecąc spiralnie na rozpostartych skrzydłach.
Gniazdo[edytuj | edytuj kod]
Wczesną wiosną, gdy nie rozwinęły się jeszcze liście na drzewach, płytkie, niedbale wykonane gniazdo zakłada na drzewach iglastych, później także liściastych, w zaroślach, a czasem również na krzewach i budynkach. Gniazdo stanowi platforma z drobnych gałązek (może prześwitywać przez nie światło) umieszczona na drzewie w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań. Zdarzają się także lęgi nietypowe, np. na sygnalizatorze świetlnym.
Jaja[edytuj | edytuj kod]
Zazwyczaj 3 do 4 lęgów w roku (w sprzyjających warunkach nawet 6). W Europie Zachodniej sporadycznie nawet zimą, gdzie zyskują na towarzystwie człowieka – dostępność pokarmu i łagodniejszy klimat w miastach. W zniesieniu dwa śnieżnobiałe eliptyczne jaja.
Wysiadywanie[edytuj | edytuj kod]
Jaja wysiadywane są przez okres 14 do 15 dni przez oboje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po 20 dniach, kiedy to stają się lotne. Okryte są żółtawoszarym puchem.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Nasiona, owoce traw i roślin zielnych oraz chwastów, resztki pokarmu człowieka – jadalne odpadki i rozsypany pokarm dla zwierząt domowych (np. kur czy kaczek). Zimą najlepiej dokarmiać ją mieszaniną ziaren.
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Streptopelia decaocto, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ Streptopelia decaocto, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Sierpówka w: Zwierzęta łowne, M. Bouchner, wyd. Delta.
- ↑ Christina Margarita Romagosa: Eurasian Collared-Dove. W: The Birds of North America. P.G. Rodewald (red.). Ithaca, Nowy Jork, USA: Cornell Lab of Ornithology, 2012. DOI: 10.2173/bna.630. (ang.)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-28-X.
- Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.