Sylwester Chęciński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Sylwester Chęciński
Ilustracja
Sylwester Chęciński (2017)
Data i miejsce urodzenia

21 maja 1930
Susiec

Data i miejsce śmierci

8 grudnia 2021
Wrocław

Zawód

reżyser, scenarzysta

Lata aktywności

1953–2011

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Medal Komisji Edukacji Narodowej
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Sylwester Chęciński (2007)

Sylwester Chęciński (ur. 21 maja 1930 w Suścu, zm. 8 grudnia 2021 we Wrocławiu) – polski reżyser filmowy i scenarzysta, znany głównie z komedii takich jak Sami swoi oraz Rozmowy kontrolowane. Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2021).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Młodość i wykształcenie[edytuj | edytuj kod]

W 1950 ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Jędrzeja Śniadeckiego w Dzierżoniowie, a w 1956 – Wydział Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi[1]. Pracował później jako asystent reżysera i II reżyser przy filmach Zimowy zmierzch (1956) Stanisława Lenartowicza, Lotna (1959) Andrzeja Wajdy oraz Powrót (1960) Jerzego Passendorfera[1].

Kariera filmowa[edytuj | edytuj kod]

Debiutował filmem dla młodzieży Historia żółtej ciżemki (1961), w którym po raz pierwszy na ekranie pojawił się Marek Kondrat[1]. Odmienny tematycznie był film psychologiczny Agnieszka 46 (1964) o II wojnie światowej i jej wpływie na jednostki, które próbują ułożyć sobie życie na nowo na Ziemiach Odzyskanych[1].

Po słabo znanej Katastrofie (1965) Chęciński osiągnął spełnienie artystyczne, realizując unikalną komedię ludową Sami swoi (1967), poświęconą wzajemnym awanturom pomiędzy dwiema zabużańskimi rodzinami na Ziemiach Odzyskanych: Pawlakami i Kargulami. W rolach głów obu rodzin wystąpili Wacław Kowalski i Władysław Hańcza[1]. Sami swoi cieszyli się sporym powodzeniem u widowni; krytycy odczytywali film jako przejaw komedii sarmackiej okraszonej zabużańską gwarą[1]. Do losów Karguli i Pawlaków Chęciński wrócił w kolejnych, mniej udanych komediach Nie ma mocnych (1974) i Kochaj albo rzuć (1977). Osią dramaturgiczną Nie ma mocnych była podejrzliwość Kazimierza Pawlaka wobec adoratora jego córki; w Kochaj albo rzuć Pawlak i Kargul wyjeżdżali do Stanów Zjednoczonych, gdzie planowali odwiedzić polonijnego krewnego Pawlaka[1].

W międzyczasie Chęciński tworzył kino gatunkowe, realizując kryminały (Tylko umarły odpowie, 1969), filmy wojenne (Legenda, 1970), filmy przygodowe (Diament radży, 1971) oraz obyczajowe (serial Droga, 1973; Roman i Magda, 1978)[1]. Po komedii Bo oszalałem dla niej (1980) zasłynął cenionym przez krytyków i widownię dreszczowcem Wielki Szu (1982), z Janem Nowickim w roli podstarzałego szulera, który wraca do zawodu po wyjściu z więzienia. Wielki Szu zapewnił Chęcińskiemu Złotą Kaczkę za najlepszy film[2].

Po transformacji ustrojowej w Polsce Chęciński na podstawie scenariusza Stanisława Tyma nakręcił komedię Rozmowy kontrolowane (1991), drugie ogniwo trylogii o Ryszardzie Ochódzkim (Tym) o typowym polskim aparatczyku komunistycznym, który dobrze się odnajduje w każdej rzeczywistości politycznej. Kontynuacja Misia Stanisława Barei opierała się na zagmatwanej intrydze: Ochódzki ma przeniknąć do struktur „Solidarności” jako tajny współpracownik Służby Bezpieczeństwa, lecz wskutek wprowadzenia w Polsce stanu wojennego oraz nieprzewidzianych okoliczności staje się wrogiem rządzącej władzy i urasta do miana bohatera narodowego. Rozmowy kontrolowane, podobnie jak Miś Barei, stały się filmem kultowym[1]. Ostatni film w swej karierze Chęciński zrealizował dopiero w 2006 roku; był to telewizyjny utwór Przybyli ułani (2006)[1].

Działalność okołofilmowa[edytuj | edytuj kod]

W latach 1976–1980 był zastępcą kierownika artystycznego zespołu filmowego „Iluzjon”, a w latach 1988–1991 zastępcą kierownika artystycznego zespołu filmowego „Kadr”. Za całokształt twórczości otrzymał „Platynowe Lwy” na 39. Festiwalu Filmowym w Gdyni (2014)[3] i Nagrodę Orła za osiągnięcia życia (2017).

Śmierć[edytuj | edytuj kod]

Zmarł 8 grudnia 2021 roku. 18 grudnia po mszy świętej w archikatedrze św. Jana Chrzciciela został pochowany na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu. Uroczystości pogrzebowe miały charakter państwowy[4].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j Halina Olczak-Moraczewska, Sylwester Chęciński | Życie i twórczość | Artysta, Culture.pl, październik 2004 [dostęp 2022-05-12] (pol.).
  2. ↑ Wielki Szu [1982], Akademia Polskiego Filmu [dostęp 2022-05-12].
  3. ↑ Laureaci 39. Festiwalu Filmowego w Gdyni!. festiwalgdynia.pl. [dostęp 2014-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-06)].
  4. ↑ Pogrzeb Sylwestra Chęcińskiego we Wrocławiu. Tłumy żegnały mistrza (pol.). gazetawroclawska.pl. [dostęp 2021-12-18].
  5. ↑ Dziennik Polski, rok XXX, nr 175 (9456), s. 2
  6. ↑ Dziennik Polski, rok XXV, nr 169 (7905), s. 3
  7. ↑ Droga. tvp.pl. [dostęp 2021-06-06].
  8. ↑ Lista Laureatów Medalu Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl, 26 października 2005. [dostęp 2016-08-13].
  9. ↑ Encyklopedia Wrocławia. Jan Harasimowicz (red.). Wyd. III. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 111 i 295. ISBN 83-7384-561-5.
  10. ↑ M.P. z 2014 r. poz. 757.
  11. ↑ Prezydent: To dobre lata dla polskiej kultury. prezydent.pl, 26 maja 2014. [dostęp 2014-05-26].
  12. ↑ Sylwia Jurgiel: Sylwester Chęciński Honorowym Obywatelem Dolnego Śląska (pol.). Radio Wrocław, 16 października 2015. [dostęp 2016-09-01].
  13. ↑ M.P. z 2020 r. poz. 1092.
  14. ↑ M.P. z 2022 r. poz. 245.
  15. ↑ Pogrzeb Sylwestra Chęcińskiego. Prezydent pośmiertnie odznaczył reżysera, kultura.dziennik.pl, 18 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-18] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Rafał Bubnicki, Andrzej Dębski (red.): Sylwester Chęciński. Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2015. ISBN 978-83-62584-71-0

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Seria Sami swoi
Filmy
Główna seria
Inne
  • Droga, odc. 5. „Rysopis uwodziciela” (1973)
Postacie
Książki
Słuchowisko radiowe
Inne
Filmy w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego
1960–1969
1970–1979
1980–1989
1990–1999
2000–2009
seriale TV

Sylwester Chęciński.JPG

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sylwester_Chęciński&oldid=67299132”