Przejdź do zawartości

Słoków

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Słoków
wieś
Ilustracja
Słoków (lipiec 2020)
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Lubrza

Liczba ludności (2011)

89[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-231[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0498431

Położenie na mapie gminy Lubrza
Mapa konturowa gminy Lubrza, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Słoków”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Słoków”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Słoków”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Słoków”
Ziemia50°21′09″N 17°41′56″E/50,352500 17,698889[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Słoków (niem. Schlogwitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Lubrza[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 31 grudnia 2013 r. wieś była zamieszkana przez 91 osób[5].

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 3 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Lubrza z gminą Biała. Należy do Euroregionu Pradziad[6]. Ogólna powierzchnia wsi to 248 ha, w tym użytków rolnych 225 ha[7].

Środowisko naturalne

[edytuj | edytuj kod]

W Słokowie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Słokowa wynoszą 624 mm. Dominują wiatry zachodnie[8].

Nazwa

[edytuj | edytuj kod]

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod obecnie stosowaną, polską nazwą Sloków, a także niemiecką Schlogwitz we fragmencie: „Schlogwitz (1379 Slohowicz, polnisch Sloków)”[9]. Wzmiankowana pierwszy raz w 1379 roku pod nazwą Slokowicz (Sławkowice), pochodzącej od nazwy osobowej „Sławek” (z 1224 roku). W młodszych dokumentach historycznych występuje pod nazwą Slawkowicz (1416), Sloków (1485) i Schlogwitz[7]. Ze względu na słowiańskie pochodzenie nazwa Schlogwitz została zmieniona w okresie nazistowskim na Schlagenhof[10].

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: Slokowicz (1379), Slohowicz (1379), Slokowitz (1379), Slokowicz (1384), Slawkowicz (1416), Schloywicz (1580), Schlagwicz (1604), ex villa Schlokowic (1679), in octavo pago Zlokow dicto (1687), Schlagwitz, P[ol]. Slokow (1736), Schlogwitz (1743), Schlogwiz, pohln. Slokon (1784), Schlogwiz, Schlogwitz (1789), Schlogwitz, Sloków (1845), Schlogwitz, Sloków (1865), Zloków (1900), Słoków (Słokowice) – Schlagenhof (1939), Zułków, Sokowo (1945), Schlagenhof – Słoków, -owa, słokowski (1948), Słoków, -kowa (1982)[10].

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Słoków (Schlogwitz) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na mapie z XIX wieku

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w 1379[11]. Układ i funkcja dzisiejszej zabudowy wskazuje na to, że genetycznym układem przestrzennym wsi był folwark, który w dokumentach historycznych wzmiankowany był około XVI wieku (prawdopodobnie istniał znacznie wcześniej). W średniowieczu wieś nosiła nazwę Slokowicz (Sławkowice) i była własnością rodu Kornitzów[12]. W 1536 dochody ze Słokowa pobierali joannici z Solca[13].

Pałac w Słokowie

W 1732 hrabia Mettich zbudował we wsi pałac przeznaczony dla jego żony na wypadek, gdyby została wdową. Hrabia dysponował majątkiem ziemskim we wsi[12]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[14]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[15]. W 1768 majątek przeszedł na własność rodu Strachwitzów[12]. Friedrich Albert Zimmermann w 1784 notował, że w Słokowie mieszkali zarówno katolicy, jak i ewangelicy[16]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa wbijającego po prawej łopatę w ziemię, a w otoku napis: SCHLOGWITZ: GEM: SIG: / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Słoków / Powiat Prudnicki)[17].

Pieczęć Słokowa (1831)

W 1819 ziemie w Słokowie nabył Carl Wilhelm Ludwig von Wittenburg. Słoków był jego własnością do 1845, a w posiadaniu rodu Wittenburgów pozostał do 1945. Ród przyczynił się do rozwoju i rozbudowy wsi. Rudolf von Wittenburg zbudował we wsi stodołę oraz stajnię dla koni. Po jego śmierci, majątek przejęła wdowa po nim, Emma. Wzniosła ona w pobliskim lesie grobowiec rodzinny oraz kurnik, który przekształcono w szkołę. Następnie majątkiem zarządzali synowie Rudolf i Paul[11]. Posiadłość rycerska miała powierzchnię 902 morgów i obejmowała ziemie w sąsiednich Olbrachcicach, Nowym Browińcu i Laskowicach. Gospodarstwa rolników posiadały 82 morgi. Pod koniec XIX wieku w Słokowie mieszkało 133 katolików, podlegających parafii w Nowym Browińcu, a także 111 ewangelików, uczęszczających do kościoła w Olszynce[18].

Pomnik ofiar I i II wojny światowej (dawny pomnik poległych)

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 238 mieszkańców Słokowa 190 posługiwało się językiem niemieckim, 43 językiem polskim, a 5 było dwujęzycznych[19]. Po I wojnie światowej właścicielem majątku w Słokowie był Gustav von Wittenburg[11]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Słoków znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[20]. Do głosowania uprawnione były w Słokowie 142 osoby, z czego 52, ok. 36,6%, stanowili mieszkańcy (w tym 50, ok. 35,2% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 142 głosy (100% uprawnionych), w tym 140 (ok. 98,6%) ważnych; za Niemcami głosowało 140 osób (100%), a za Polską 0 osób (0%)[21]. Na początku lat 20. XX wieku w Słokowie powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej. We wnękach ściany za kamieniem ustawiono marmurowe płyty z nazwiskami poległych[18].

Podczas II wojny światowej w gospodarstwie w Słokowie pracowali robotnicy przymusowi z Polski i Ukrainy[12]. W styczniu 1945 przez Słoków przeszły kolumny więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych. W toku tzw. „marszu śmierci” wiele osób zmarło lub zostało zamordowanych przez Niemców[22]. W czasie trwania walk o Prudnik między Armią Czerwoną i Wehrmachtem, w nocy z 17 na 18 marca 1945 Gustav von Wittenburg rozdał mieszkańcom Słokowa swoje konie, które pomogły im w ucieczce w kierunku pobliskich Gór Opawskich, a następnie na teren późniejszej Czechosłowacji. Sam Wittenburg opuścił Słoków dzień później, przedzierając się na koniu przez zamykające się okrążenie wojsk radzieckich. Pałac w Słokowie, przejęty przez Rosjan, częściowo spłonął w nieznanych okolicznościach[18].

Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[23]. Wówczas w Słokowie została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich – z Rumna koło Lwowa na terenie obecnej Ukrainy[24].

W latach 1945–1950 Słoków należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Lubrza[25], a w latach 1954–1972 do gromady Olszynka[26].

Majątek Wittenburgów przeszedł na własność państwa w 1947 roku[12]. W Słokowie utworzono rolniczą spółdzielnię produkcyjną[27]. W pałacu planowano utworzyć szkołę rolniczą, jednak ostatecznie został on wysadzony w powietrze w latach 60. XX wieku. Zachowały się pobliski spichlerz dworski oraz kapliczka[12].

Mieszkańcy

[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość zamieszkiwana jest przez ludność napływową, przybyłą na Śląsk z Kresów Wschodnich po 1945 w wyniku przymusowych przesiedleń ludności polskiej[28].

Liczba mieszkańców wsi

[edytuj | edytuj kod]

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[37]:

  • zespół pałacowy, z XVIII–XIX w.:
    • ruina pałacu, nie istnieje
    • spichlerz
    • kapliczka-dzwonnica, przy folwarku
    • park.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Słokowie chronione są ponadto[38]:

  • układ ruralistyczny, z XIV w.
  • budynek mieszkalny nr 1, z l. 30. XX w.
  • budynek mieszkalno-gospodarczy nr 15, z pocz. XX w.
  • dom mieszkalny nr 18, z XIX/XX w.
  • Ruina pałacu – piwnica (lipiec 2020)
    Ruina pałacu – piwnica (lipiec 2020)
  • Spichrz z XVIII/XIX w. (lipiec 2020)
    Spichrz z XVIII/XIX w. (lipiec 2020)
  • Kapliczka-dzwonnica przy folwarku z XVIII w. (lipiec 2020)
    Kapliczka-dzwonnica przy folwarku z XVIII w. (lipiec 2020)
  • Park l. 80. XIX, pocz. XX w. (lipiec 2020)
    Park l. 80. XIX, pocz. XX w. (lipiec 2020)

Pomniki i obiekty upamiętniające

[edytuj | edytuj kod]
  • Pomnik ofiar I i II wojny światowej – pomnik na posesji prywatnej w Słokowie powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Na głazie tablica z inskrypcją w języku polskim: „Ku pamięci ofiar I i II wojny światowej”[39]. W przeszłości we wnękach ściany za kamieniem znajdowały się marmurowe płyty z nazwiskami poległych[18].

Transport

[edytuj | edytuj kod]

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajdują się drogi powiatowe: nr 1202O relacji Biała – Olbrachcice – Słoków – Laskowice oraz nr 1279O relacji Olszynka – Słoków[40].

Słoków posiada połączenia autobusowe z Głogówkiem, Lubrzą, Nowym Browińcem, Prudnikiem. We wsi znajduje się jeden przystanek autobusowy[41].

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Katolicy ze Słokowa należą do parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Olbrachcicach (dekanat Biała)[42].

Turystyka

[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Słokowie[43].

Bezpieczeństwo

[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[44].

Teren wsi, jak i całej gminy Lubrza, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[45]. Gminę Lubrza obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[46].

Ludzie urodzeni w Słokowie

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 124555
  2. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1160 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ a b Liczba mieszkańców Gminy Lubrza [online], lubrza.opole.pl [dostęp 2020-05-16] (pol.).
  6. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-05-16].
  7. ↑ a b Słoków [online], lubrza.opole.pl [dostęp 2017-01-15].
  8. ↑ Klimat: Słoków: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-05-16].
  9. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1095.
  10. ↑ a b Urszula Bijak: Nazwy miejscowe Polski, t. XIV, Sk-Sn, hasło „Słoków”. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 2017, s. 118. ISBN 978-83-64007-42-2.
  11. ↑ a b c Anna Durecka, Słoków: Nieistniejący pałac Wittenburgów – O pałacu, którego już nie ma, „Wochenblatt”, Rudolf Urban – redaktor naczelny, 24 (1471), Opole: Zespół Producencki „Pro-Futura” sp. z o.o., 12 czerwca 2020, s. 9, ISSN 2082-8195.
  12. ↑ a b c d e f Kamil Kartasiński, Słoków [online], zapomnianedziedzictwo.pl [dostęp 2021-03-09] (pol.).
  13. ↑ 10 lat soleckiej zbrojowni, „Panorama Bialska”, Patryk Bania – redaktor naczelny, 11 (306), Biała: Gminne Centrum Kultury, grudzień 2020, s. 7, ISSN 1232-7352.
  14. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  15. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  16. ↑ Powiat prudnicki z perspektywy roku 1784 [online], hkknos.eu [dostęp 2023-11-08] (pol.).
  17. ↑ 1003 Schlogwitz (Słoków) [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  18. ↑ a b c d Andrzej Dereń, Dzieje barona Wittenburga i jego wsi, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 36 (511), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 września 2000, s. 13, ISSN 1231-904X.
  19. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
  20. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  21. ↑ Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W [online], web.archive.org, 29 stycznia 2017 [dostęp 2023-02-07] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-29].
  22. ↑ Józef Mycak, Ewakuacja więźniów oświęcimskich przez teren powiatu prudnickiego, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 2 (106), czerwiec 1978, s. 52.
  23. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  24. ↑ Andrzej Hanich, Dekanaty i parafie Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego w latach 1945–1946, Opole: Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski, 2009, s. 58.
  25. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  26. ↑ Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 12, Opole: Prezydium WRN, 27 grudnia 1954, s. 10–11.
  27. ↑ Gospodarski obrachunek, „Wiadomości Prudnickie”, 10, Prudnik: Powiatowy Komitet Frontu Narodowego, 1955, s. 3.
  28. ↑ Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X.
  29. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-13] (niem.).
  30. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1885) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-13] (niem.).
  31. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-13] (niem.).
  32. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-05-16].
  33. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt in Oberschlesien [online], verwaltungsgeschichte.de [zarchiwizowane z adresu 2017-07-08].
  34. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 224.
  35. ↑ a b c d Wieś Słoków w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-05-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  36. ↑ Andrzej Dereń, Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X.
  37. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 110.
  38. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków – tabela zbiorcza [online], bip.lubrza.opole.pl, 19 lutego 2021 [dostęp 2023-02-10].
  39. ↑ Tablica w Słokowie upamietniajaca ofiary I i II wojny światowej [online], upamietnienia.e-wojewoda.pl [dostęp 2023-12-28].
  40. ↑ Wykaz dróg powiatu prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2024-09-26].
  41. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Słoków, gm. Lubrza [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-17].
  42. ↑ Parafie według dekanatów [online], diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-02] (pol.).
  43. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  44. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Prudniku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  45. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
  46. ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Gmina Lubrza
Wsie
Osada
Integralne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Słoków&oldid=74977375”