Thomas Urban
Thomas Urban (ur. 20 lipca 1954 w Lipsku) – niemiecki dziennikarz, historyk i pisarz, korespondent gazety Süddeutsche Zeitung w Warszawie, Moskwie, Kijowie i następnie w Madrycie.
Wykształcenie[edytuj | edytuj kod]
Urban urodził się w Lipsku (NRD). W listopadzie 1955 r. rodzina uciekła z NRD do RFN[1]. Okres szkolny Urban spędził w Bergheim koło Kolonii, był aktywistą organizacji młodzieżowej Katholische Studierende Jugend (KSJ)[2].
Uprawiał judo (ma czarny pas i uprawnienie trenerskie). Służbę wojskową w Bundeswehrze zakończył jako oficer rezerwy. Studiował romanistykę, slawistykę i historię Europy wschodniej w Kolonii (z semestrami na Uniwersytecie Rabelais w Tours, na Uniwersytecie Szewczenki w Kijowie i na Instytucie Puszkina w Moskwie)[1].
Urban był współpracownikiem dysydenta rosyjskiego Lwa Kopielewa w Kolonii, studia podyplomowe odbył na Uniwersytecie Moskiewskim im. Łomonosowa (MGU) w 1981/82 r. Został aresztowany przez KGB za transport leków i listów dla dysydentów radzieckich i wydalony ze Związku Radzieckiego[3]. Potem pracował jako nauczyciel języka rosyjskiego w Szkole Języków Obcych Bundeswehry (Bundessprachenamt) pod Kolonią[4].
Dziennikarstwo[edytuj | edytuj kod]
Urban uczęszczał do Szkoły Dziennikarstwa w Hamburgu (Henri-Nannen-Schule)[5]. Następnie pracował dla agencji prasowych Associated Press (AP) i Deutsche Presse-Agentur (dpa)[6].
W 1987 roku dołączył do redakcji Süddeutsche Zeitung w Monachium. Od 1988 r. był korespondentem tej gazety, najpierw do 1992 r. w Warszawie. W tym czasie pracował również dla amerykańskiej stacji radiowej RIAS, która nadawała program w języku niemieckim z Berlina Zachodniego[7]. W latach 1992-1997 był szefem biura w Moskwie; przeanalizował fundamentalne zmiany pod rządami Borysa Jelcyna, a także napisał reportaże o teatrach wojny w Abchazji i Czeczenii. Od 1997 do 2012 roku relacjonował wydarzenia z Kijowa, gdzie był świadkiem pomarańczowej rewolucji, i ponownie z Warszawy[8].
Od lipca 2012 do 2020 r. kierował biurem Süddeutsche Zeitung w Madrycie[9]. Dla berlińskiego magazynu Opernwelt informował o nowych produkcjach operowych w Madrycie[10].
Książki i eseje[edytuj | edytuj kod]
Urban jest autorem prac popularnonaukowych i esejów naukowych z zakresu historii Europy Środkowo-Wschodniej i Europy Wschodniej.
Szczególną uwagę zwrócił na stosunki polsko-niemieckie. Jego książki o mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku[11] oraz o wzajemnych wypędzeniach Niemców i Polaków[12] ukazały się również w języku polskim. Poświęcił eseje historii Niemców w Warszawie[13] oraz kontrowersjom wokół biskupa gdańskiego Carla Marii Spletta[14]. W serii książek o stosunkach Niemców z sąsiadami, wydanej przez byłego kanclerza Helmuta Schmidta i byłego prezydenta Richarda von Weizsäckera, Urban napisał tom o Polsce. Jest autorem eseju historycznego o konflikcie rosyjsko-ukraińskim[15].
Jego książkę o wymordowaniu tysięcy polskich oficerów przez stalinowską tajną policję NKWD w lesie katyńskim recenzenci dzienników Die Welt i Frankfurter Allgemeine Zeitung nazwali "dziełem standardowym"[16][17]. Urban odkrył w amerykańskich archiwach informację, że niemieccy oficerowie z antyhitlerowskiego ruchu oporu dostarczyli decydującego impulsu podczas procesów norymberskich, aby zablokować sowieckie kłamstwo katyńskie[18][19]. Rozszerzona wersja tej książki została wydana również w języku angielskim i hiszpańskim[20][21]. Do obszernej książki o wojnie propagandowej wielkich mocarstw po odkryciu masowych grobów w Katyniu, która ukazała się tylko w języku polskim, przeanalizował także archiwa i prasę aliantów zachodnich[22].
W biografii papieża Jana Pawła II, którą napisał wspólnie z kolegą redakcyjnym Matthiasem Drobinskim, zajął się rozdziałami dotyczącymi Polski i stosunków Watykanu z Rosją[23].
Drugim tematem książek i esejów Urbana jest emigracja rosyjska po wojnie domowej w Rosji. Napisał książkę o berlińskich latach rosyjsko-amerykańskiego pisarza Vladimira Nabokova, a także eseje m. i. o Borysie Pasternaku[24], Ilji Erenburgu[25], Gajto Gazdanowie[26] i M. Agiejewie[27].
Szczególnie interesowała go polityczna historia piłki nożnej w Polsce i Związku Radzieckim. Po opublikowaniu książki o polsko-niemieckich relacjach piłkarskich Urban był jednym z autorów wystawy na ten sam temat, przygotowanej na zlecenie Domu Spotkań z Historią i Ambasady Niemiec w Warszawie z okazji Euro 2012[28]. Jego analiza zakazu piłki nożnej w okupowanej Polsce w czasie II wojny światowej również została przetłumaczona na język angielski[29]. W dokumentacji audiowizualnej skomentował życie polsko-niemieckiego strzelca bramek Ernesta Wilimowskiego[30].
Przy okazji Euro 2012, którego finał odbył się w Kijowie, Urban przeanalizował rosyjskie i ukraińskie publikacje na temat rzekomego meczu śmierci z 1942 roku. Doszedł do wniosku, że wcześniej propagowana wersja (egzekucja radzieckich piłkarzy, którzy wygrali z drużyną Wehrmachtu w okupowanym Kijowie) była legendą sowieckiej propagandy[31].
Pozycje publicystyczne dot. Polski[edytuj | edytuj kod]
II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]
Urban nie zgadza się z tezą popularną w Polsce, że Niemcy chcą wymazać swoją winę, że chcą pisać od nowa historię[32]. W jego publikacjach niemiecki terror okupacyjny zajmuje centralne miejsce. Zwraca uwagę na politykę niemiecką, która miała jako cel eksterminację polskiej inteligencji[33].
Jedwabne[edytuj | edytuj kod]
Urbanowi udało się zrekonstruować akcję komando SS w regionie Łomży w lipcu 1941 r. Doszedł do wniosku, że pogrom w Jedwabnem nie był zbrodnią polską, lecz polsko-niemiecką[34][35]. Przez swoje komentarze o Jedwabnym został ostro zaatakowany przez część mediów niemieckich, sugerowano że broni pozycje polskiej prawicy antysemickiej[36]. Jednak inne media niemieckie broniły pozycje Urbana[37].
Debata wokół wypędzeń/wysiedleń[edytuj | edytuj kod]
Publikacje Urbana w debacie o planowanym w Berlinie Centrum przeciwko Wypędzeniom wywołały w Polsce kontrowersje[38]. Urban definiuje cel swoich licznych publikacji o tej debacie: „Ze względu na historię swojej rodziny chcę popierać dialog między Niemcami, którzy do 1945 roku mieszkali na ziemiach na wschód od Odry i Nysy, i Polakami.”[39]. Podkreśla, że chadecja niemiecka również jak kościół katolicki w Niemczech uważają, że dialog polsko-niemiecki byłby nieuczciwy bez uczestnictwa gotowych do pojednania wypędzonych, wśród nich Związek Wypędzonych (BdV) z Eriką Steinbach[32].
Zwraca uwagę na fakt, że Steinbach przeforsowała uchwalę BdV o rezygnacji wszelkich roszczeń wobec Polski, organizowała w Niemczech pierwszą wystawę, która pokazała los Polaków wypędzonych przez okupantów niemieckich i zmieniła formułę samoidentyfikacji BdV: wcześniej członkowie BdV nazwali się ofiarami Polaków, Czechów, Rosjan itd. Nowa formuła brzmi: „Ostatnie ofiary Hitlera”[40]. Według Urbana niemiecka debata o wypędzonych jest całkiem krzywo przedstawiona przez media polskie, przez selektywne informacje, aż do jawnej manipulacji, a nawet fałszowania cytatów[41]. Wyraża się otwarcie przeciw roszczeniom Powiernictwa Pruskiego (Preußische Treuhand), małej grupy byłych mieszkańców niemieckich terenów na wschód od Odry i Nysy[42].
PRL[edytuj | edytuj kod]
Urban jest zdania, że polityka „grubej kreski“ Tadeusza Mazowieckiego była błędem. Jako jeden z czynników napięć politycznych między Polską a RFN widzi brak systematycznej lustracji w Polsce[43].
Stosunki polsko-niemieckie[edytuj | edytuj kod]
W 2010 r. Urban opublikował w tygodniku Forum artykuł, w którym odpowiedzialnością za napięcia polsko-niemieckie częściowo obarcza polskie media i rząd niemiecki, który zlekceważył polskie obawy dotyczące zbliżenia niemiecko-rosyjskiego oraz nie zadbał o kompetencję dyplomatów wydelegowanych do Warszawy[44]. Krytykuje instytucje i gremia polsko-niemieckie za to, że nie zintegrowały przedstawicieli polskiej prawicy w dialogu obu społeczeństw[45].
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Rodzice Urbana byli wypędzonymi z Wrocławia[32]. Ma żonę Polkę[46].
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Nagroda im. Georga Dehio (Georg-Dehio-Buchpreis), fundowana przez ministra kultury RFN „za wkład w pojednanie polsko-niemieckie” – 2006 r.[47]
- Bawarski medal za zasługi w zjednoczonej Europie (Medaille für Verdienste um Bayern in einem vereinten Europa) – 2010 r.[48]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Deutsche in Polen. Geschichte und Gegenwart einer Minderheit; C.H. Beck, Monachium 1993; ISBN 3-406-37402-6
- wydanie polskie: Niemcy w Polsce. Historia mniejszości w XX wieku; W-wo Instytutu Śląskiego, Opole 1994; ISBN 83-901680-4-9
- Polen; C.H. Beck, Monachium 1998; ISBN 3-406-39875-8
- Vladimir Nabokov – Blaue Abende in Berlin; Propyläen, Berlin 1999; ISBN 3-549-05777-6
- Von Krakau bis Danzig. Eine Reise durch die deutsch-polnische Geschichte; C.H. Beck, Monachium 2000; ISBN 3-406-46766-0
- wydanie polskie: Od Krakowa po Gdańsk. Wędrówka przez dzieje polsko-niemieckie; W-wo Polsko-Niemieckie, Warszawa 2002; ISBN 83-86653-12-4
- Russische Schriftsteller im Berlin der zwanziger Jahre; Nicolai, Berlin 2003; ISBN 3-89479-097-0
- Der Verlust. Die Vertreibung der Deutschen und der Polen im 20. Jahrhundert; C.H. Beck, Monachium 2004; ISBN 3-406-52172-X
- wydanie polskie: Utracone Ojczyzny. Wypędzenia Niemców i Polaków w XX wieku; Czytelnik, Warszawa 2007; ISBN 978-83-07-03109-5
- Polen; Seria „Die Deutschen und ihre Nachbarn“. Wyd. Helmut Schmidt i Richard von Weizsäcker; C.H. Beck, Monachium 2008; ISBN 978-3-406-57852-6
- Schwarzer Adler, weißer Adler. Deutsche und polnische Fußballer im Räderwerk der Politik; Werkstatt-Verlag, Getynga 2011; ISBN 978-3-89533-775-8
- rozszerzone wydanie polskie: Czarny orzeł biały orzeł. Piłkarze w trybach polityki; W-wo Naukowe Śląsk, Katowice 2012; ISBN 978-83-7164-727-7
- Die Irrtümer des Kremls. Warum wir den Krieg im Osten Europas stoppen müssen; Süddeutsche Zeitung, Monachium 2015; ISBN 978-3-86497-300-0.
- Katyn 1940. Geschichte eines Verbrechens; C.H. Beck, Monachium 2015; ISBN 978-3-406-67366-5.
- Katyń Zbrodnia i walka propagandowa wielkich mocarstw; Bellona, Warszawa 2019; ISBN 978-83-111-5361-5.
- z Matthiasem Drobinskim: Johannes Paul II. Der Papst, der aus dem Osten kam; C.H. Beck, Monachium 2020; ISBN 978-3-406-74936-0
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b W cyklu "Spotkanie z książką" – "Czarny orzeł, biały orzeł. Piłkarze w trybach polityki” Thomasa Urbana, dsw.waw.pl, 12 czerwca 2012.
- ↑ Dziennik Łódzki, 7 lipca 2007, s.15.
- ↑ „Nie wyciągać Hitlera”. Z Thomasem Urbanem, korespondentem „Süddeutsche Zeitung”, rozmawia Renata Gluza Press, sierpień 2012, s. 50.
- ↑ Halten Sie die Türe auf! sueddeutsche.de, 18 kwietnia 2012.
- ↑ Paneliści V Polsko-Niemieckich Dni Mediów Polsko-Niemieckie Dni Mediów, 2012.
- ↑ Czarny orzeł, biały orzeł krakow.pl, 8 czerwca 2012.
- ↑ We need to talk, buchmesse.de
- ↑ Thomas Urban, kiev-dialogue.org
- ↑ Katyń – premiera książki Thomasa Urbana, pai.media.pl, 2 lutego 2020.
- ↑ Thomas Urban, Opernwelt, 3.2013, 4.2014, 9.2016, 6.2018, 7.2019.
- ↑ Niemcy w Polsce. Historia mniejszości w XX wieku. Opole 1994.
- ↑ Utracone Ojczyzny. Wypędzenia Niemców i Polaków w XX wieku. Warszawa 2007.
- ↑ Niemcy nad Wisłą – wczoraj i dziś / Deutsche an der Weichsel – gestern und heute. [w:] Georgia Krawiec (Wyd.): Niemcy w Polsce / Deutsche in Polen. Warszawa 2005, s. 15–22.
- ↑ Die Splett-Debatte in Polen seit 1989, [w:] Ulrich Bräuel, Stefan Samerski (Wyd.): Ein Bischof vor Gericht. Der Prozeß gegen den Danziger Bischof Carl Maria Splett 1946. Osnabrück 2005, s. 25–44.
- ↑ Die Irrtümer des Kremls. Warum wir den Krieg im Osten Europas stoppen müssen. Monachium 2015.
- ↑ Die Verbrechen der Sowjetunion an Polen welt.de, 15 maja 2015.
- ↑ Geleugneter Massenmord Exkulpation der Sowjets? faz.net, 15 czerwca 2015.
- ↑ Katyń oczami Niemców Do Rzeczy Historia, 11.2015, s. 52.
- ↑ Wie die russische Kälte Hitler rettete spiegel.de, 13 marca 2018.
- ↑ The Katyn Massacre 1940. History of a Crime. Pen & Sword, Barnsley 2020.
- ↑ La matanza de Katyn. Historia del mayor crimen soviético de la Segunda Guerra Mundial. Esfera de los libros, Madrid 2020.
- ↑ Piotr Zychowicz, Ameryka po stronie Stalina Do Rzeczy Historia, 28 marca 2020.
- ↑ Bez Jana Pawła II Europa wyglądałaby inaczej wdr.de/radio/cosmo, 19 maja 2020.
- ↑ Boris Pasternak in Berlin. Der russische Schriftsteller zwischen Emigration und Sowjetmacht [w:] Berlin in Geschichte und Gegenwart. Jahrbuch des Landesarchivs. Berlin 2010, s. 181—198.
- ↑ Ilja Ehrenburg als Kriegspropagandist [w:] Tauwetter, Eiszeit und gelenkte Dialoge. Russen und Deutsche nach 1945. Wyd. K. Eimermacher, A. Volpert. Monachium 2006, s. 455–488.
- ↑ Gajto Gasdanow – ein Schriftsteller des Russkij Montparnasse / Гайто Газданов – писатель русского Монпарнаса [:] Das russische München/Русский Мюнхен. Ed. T. Lukina. Monachium 2010, s. 184–193.
- ↑ VN, Agheyev and the Novel with Cocaine [:] The Nabokovian, 38(1997), s. 52–54.
- ↑ Piotr Semka, Biały orzeł kontra czarny orzeł rp.pl, 10 czerwca 2012.
- ↑ Football ‘Only for Germans’, in the Underground and in Auschwitz: Championships in Occupied Poland [w:] European Football During the Second World War. Ed. M. Herzog, F. Brändle. Oxford 2018, s. 367-376.
- ↑ Willimowski – Fußballer für Deutschland und Polen willimowski.football (rubryka: Spieler)
- ↑ Der Mythos vom Kiewer Todesspiel [:] Vom Konflikt zur Konkurrenz. Deutsch-polnisch-ukrainische Fußballgeschichte. Ed. D. Blecking, L. Pfeiffer, R. Traba. Getynga 2014, s. 205–221.
- ↑ a b c Polacy nie rozumieją Niemców polskatimes.pl, 13 marca 2009.
- ↑ Od Krakowa po Gdańsk, s. 31-46, 74-82, 151-155, 176-186, 223-250, 290-295; Utracone ojczyzny s. 58-105, 162-167.
- ↑ Niemcy i Jedwabne Tygodnik Powszechny, 21/2002.
- ↑ Poszukiwany – Hermann Schaper Rzeczpospolita, 1 września 2001.
- ↑ Die Zeit, 20 września 2001; Tageszeitung, 20 września 2001.
- ↑ Frankfurter Rundschau, 12 września 2001 i 5 października 2001.
- ↑ „Nie wyciągać Hitlera”. Z Thomasem Urbanem, korespondentem „Süddeutsche Zeitung”, rozmawia Renata Gluza Press, sierpień 2012, s. 49.
- ↑ Polska Gazeta Wrocławska, 29 listopada 2007, s. 22
- ↑ Temat sporny – wypedzenia kas.de
- ↑ Aufregung um die "blonde Bestie" sz.de, 17 maja 2010.
- ↑ Utracone ojczyzny, s. 16.
- ↑ „Nie wyciągać Hitlera”. Z Thomasem Urbanem, korespondentem „Süddeutsche Zeitung”, rozmawia Renata Gluza Press, sierpień 2012, s. 48.
- ↑ Polska-Niemcy: nowi prezydenci. Czy nowy początek? polityka.pl, 16 lipca 2010.
- ↑ Abschied vom Helden-Mythos [w:] Süddeutsche Zeitung, 21 maja 2012 r., s. 46.
- ↑ Ojciec i syn poszli do szkoły. Niemiec w polskiej szkole wyborcza.pl, 7 czerwca 2012.
- ↑ Korespondent "Süddeutsche Zeitung" w Polsce laureatem Nagrody im. Georga Dehio press.pl, 30 listopada 2006.
- ↑ Aus den Senkgruben der Systemkritik faz.net, 7 maja 2010
Wywiady[edytuj | edytuj kod]
- „Nie wyciągać Hitlera”. Z Thomasem Urbanem, korespondentem „Süddeutsche Zeitung”, rozmawia Renata Gluza Press, sierpień 2012, s. 48-51.
- Thomas Urban o Katyniu, TVP3, 16 grudnia 2019 (po polsku)
- Willimowski – Fußballer für Deutschland und Polen, rubryka: Spieler (po niemiecku)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Lista publikacji Th. Urbana w wydawnictwie C.H.Beck
- Hans Maier: Laudatio für Thomas Urban Laudatio byłego przewodniczącego Centralnego Komitetu Katolików Niemieckich, Hansa Maiera, na wręczenie Nagrody im. Georga Dehio (po niemiecku)
- Teksty Thomasa Urbana