Thomas Urban
.jpg)
Thomas Urban (ur. 20 lipca 1954 w Lipsku) – niemiecki dziennikarz, historyk i pisarz, korespondent gazety Süddeutsche Zeitung w Warszawie, Moskwie, Kijowie i następnie w Madrycie.
Wykształcenie
[edytuj | edytuj kod]Urban urodził się w Lipsku (NRD). W listopadzie 1955 r. rodzina uciekła z NRD do RFN[1]. Okres szkolny Urban spędził w Bergheim koło Kolonii, był aktywistą organizacji młodzieżowej Katholische Studierende Jugend (KSJ)[2].
Uprawiał judo (ma czarny pas i uprawnienie trenerskie). Służbę wojskową w Bundeswehrze zakończył jako oficer rezerwy. Studiował romanistykę, slawistykę i historię Europy wschodniej w Kolonii (z semestrami na Uniwersytecie Rabelais w Tours, na Uniwersytecie Szewczenki w Kijowie i na Instytucie Puszkina w Moskwie)[1].
Urban był współpracownikiem dysydenta rosyjskiego Lwa Kopielewa w Kolonii, studia podyplomowe odbył na Uniwersytecie Moskiewskim im. Łomonosowa (MGU) w 1981/82 r. Został aresztowany przez KGB za transport leków i listów dla dysydentów radzieckich i wydalony ze Związku Radzieckiego[3]. Potem pracował jako nauczyciel języka rosyjskiego w Szkole Języków Obcych Bundeswehry (Bundessprachenamt) pod Kolonią[4].
Dziennikarstwo
[edytuj | edytuj kod]Urban uczęszczał do Szkoły Dziennikarstwa w Hamburgu (Henri-Nannen-Schule)[5]. Następnie pracował dla agencji prasowych Associated Press (AP) i Deutsche Presse-Agentur (dpa)[6].
W 1987 roku dołączył do redakcji Süddeutsche Zeitung w Monachium. Od 1988 r. był korespondentem tej gazety, najpierw do 1992 r. w Warszawie. W tym czasie pracował również dla amerykańskiej stacji radiowej RIAS, która nadawała program w języku niemieckim z Berlina Zachodniego[7]. W latach 1992–1997 był szefem biura w Moskwie; przeanalizował fundamentalne zmiany pod rządami Borisa Jelcyna, a także napisał reportaże o teatrach wojny w Abchazji i Czeczenii. Od 1997 do 2012 roku relacjonował wydarzenia z Kijowa, gdzie był świadkiem pomarańczowej rewolucji, i ponownie z Warszawy[8].
Od lipca 2012 do 2020 r. kierował biurem Süddeutsche Zeitung w Madrycie[9]. Dla berlińskiego magazynu Opernwelt informował o nowych produkcjach operowych w Madrycie[10]. Od 2022 r. analizuje wydarzenia w byłym bloku sowieckim dla berlińskiego magazynu Cicero[11].
Książki i eseje
[edytuj | edytuj kod]Urban jest autorem prac popularnonaukowych i esejów naukowych z zakresu historii Europy Środkowo-Wschodniej i Europy Wschodniej.
Szczególną uwagę zwrócił na stosunki polsko-niemieckie. Jego książki o mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku[12] oraz o wzajemnych wypędzeniach Niemców i Polaków[13] ukazały się również w języku polskim. W książce tej po raz pierwszy przedstawia niemieckim czytelnikom, że wypędzenie Polaków, wraz z masowymi mordami, było centralnym elementem niemieckiego terroru okupacyjnego[14]. Poświęcił eseje historii Niemców w Warszawie[15] oraz kontrowersjom wokół biskupa gdańskiego Carla Marii Spletta[16]. W serii książek o stosunkach Niemców z sąsiadami, wydanej przez byłego kanclerza Helmuta Schmidta i byłego prezydenta Richarda von Weizsäckera, Urban napisał tom o Polsce.
Jego książkę o wymordowaniu tysięcy polskich oficerów przez stalinowską tajną policję NKWD w lesie katyńskim recenzenci dzienników Die Welt i Frankfurter Allgemeine Zeitung nazwali „dziełem standardowym”[17][18]. Urban odkrył w amerykańskich archiwach informację, że niemieccy oficerowie z antyhitlerowskiego ruchu oporu dostarczyli decydującego impulsu podczas procesów norymberskich, aby zablokować sowieckie kłamstwo katyńskie[19][20]. Rozszerzona wersja tej książki została wydana również w języku angielskim i hiszpańskim[21][22]. Do obszernej książki o wojnie propagandowej wielkich mocarstw po odkryciu masowych grobów w Katyniu, która ukazała się tylko w języku polskim, przeanalizował także archiwa i prasę aliantów zachodnich[23].
W biografii papieża Jana Pawła II, którą napisał wspólnie z kolegą redakcyjnym Matthiasem Drobinskim, zajął się rozdziałami dotyczącymi Polski i stosunków Watykanu z Rosją[24].
Drugim tematem książek i esejów Urbana jest emigracja rosyjska po wojnie domowej w Rosji. Napisał książkę o berlińskich latach rosyjsko-amerykańskiego pisarza Vladimira Nabokova, a także eseje m. i. o Borysie Pasternaku[25], Ilji Erenburgu[26], Gajto Gazdanowie[27] i M. Agiejewie[28].
Szczególnie interesowała go polityczna historia piłki nożnej w Polsce i Związku Radzieckim. Po opublikowaniu książki o polsko-niemieckich relacjach piłkarskich Urban był jednym z autorów wystawy na ten sam temat, przygotowanej na zlecenie Domu Spotkań z Historią i Ambasady Niemiec w Warszawie z okazji Euro 2012[29]. Jego analiza zakazu piłki nożnej w okupowanej Polsce w czasie II wojny światowej również została przetłumaczona na język angielski[30]. W dokumentacji audiowizualnej skomentował życie polsko-niemieckiego strzelca bramek Ernesta Wilimowskiego[31].
Przy okazji Euro 2012, którego finał odbył się w Kijowie, Urban przeanalizował rosyjskie i ukraińskie publikacje na temat rzekomego meczu śmierci z 1942 roku. Doszedł do wniosku, że wcześniej propagowana wersja (egzekucja radzieckich piłkarzy, którzy wygrali z drużyną Wehrmachtu w okupowanym Kijowie) była legendą sowieckiej propagandy[32].
Urban jest autorem eseju historycznego o konflikcie rosyjsko-ukraińskim (2015)[33]. W swojej książce o niemieckiej „Ostpolitik”, wydanej w przeddzień rosyjskiej inwazji na Ukrainę w lutym 2022 r.[34], krytykował uległą politykę rządów RFN wobec Moskwy i lekceważenie ostrzeżeń państw byłego bloku wschodniego w UE, w tym Polski, przed imperialistycznymi ambicjami Putina[35]. Według niego głównymi czynnikami rozpadu bloku wschodniego i porzucenia NRD przez Moskwę był nacisk militarny i gospodarczy USA pod rządami Ronalda Reagana, w tym zalanie światowego rynku tanią ropą naftową, co spowodowało utratę przez Moskwę dochodów dewizowych. Ważną rolę odegrał też opór związku zawodowego Solidarność, który moralnie wspierał papież Jan Paweł II. Wymusiła ona pierwsze częściowo wolne wybory w bloku wschodnim w dn. 4 czerwca 1989 roku i według Urbana w ten sposób Polska przyczyniła się w niemałym stopniu do upadku muru berlińskiego[36][37].
Pozycje publicystyczne dot. Polski
[edytuj | edytuj kod]II wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]Urban nie zgadza się z tezą popularną w Polsce, że Niemcy chcą wymazać swoją winę, że chcą pisać od nowa historię[38]. W jego publikacjach niemiecki terror okupacyjny zajmuje centralne miejsce. Zwraca uwagę na politykę niemiecką, która miała jako cel eksterminację polskiej inteligencji[39].
Jedwabne
[edytuj | edytuj kod]Urbanowi udało się zrekonstruować akcję komando SS w regionie Łomży w lipcu 1941 r. Doszedł do wniosku, że pogrom w Jedwabnem nie był zbrodnią polską, lecz polsko-niemiecką[40][41]. Przez swoje komentarze o Jedwabnym został ostro zaatakowany przez część mediów niemieckich, sugerowano, że broni pozycje polskiej prawicy antysemickiej[42]. Jednak inne media niemieckie broniły pozycje Urbana[43].
Debata wokół wypędzeń/wysiedleń
[edytuj | edytuj kod]Publikacje Urbana w debacie o planowanym w Berlinie Centrum przeciwko Wypędzeniom wywołały w Polsce kontrowersje[44]. Urban definiuje cel swoich licznych publikacji o tej debacie: „Ze względu na historię swojej rodziny chcę popierać dialog między Niemcami, którzy do 1945 roku mieszkali na ziemiach na wschód od Odry i Nysy, i Polakami.”[45]. Podkreśla, że chadecja niemiecka również jak kościół katolicki w Niemczech uważają, że dialog polsko-niemiecki byłby nieuczciwy bez uczestnictwa gotowych do pojednania wypędzonych, wśród nich Związek Wypędzonych (BdV) z Eriką Steinbach[38].
Zwraca uwagę na fakt, że Steinbach przeforsowała uchwalę BdV o rezygnacji wszelkich roszczeń wobec Polski, organizowała w Niemczech pierwszą wystawę, która pokazała los Polaków wypędzonych przez okupantów niemieckich i zmieniła formułę samoidentyfikacji BdV: wcześniej członkowie BdV nazwali się ofiarami Polaków, Czechów, Rosjan itd. Nowa formuła brzmi: „Ostatnie ofiary Hitlera”[46]. Według Urbana niemiecka debata o wypędzonych jest całkiem krzywo przedstawiona przez media polskie, przez selektywne informacje, aż do jawnej manipulacji, a nawet fałszowania cytatów[47]. Wyraża się otwarcie przeciw roszczeniom Powiernictwa Pruskiego (Preußische Treuhand), małej grupy byłych mieszkańców niemieckich terenów na wschód od Odry i Nysy[48].
PRL
[edytuj | edytuj kod]Urban jest zdania, że polityka „grubej kreski” Tadeusza Mazowieckiego była błędem. Jako jeden z czynników napięć politycznych między Polską a RFN widzi brak systematycznej lustracji w Polsce[49].
Stosunki polsko-niemieckie
[edytuj | edytuj kod]W 2010 r. Urban opublikował w tygodniku Forum artykuł, w którym odpowiedzialnością za napięcia polsko-niemieckie częściowo obarcza polskie media i rząd niemiecki, który zlekceważył polskie obawy dotyczące zbliżenia niemiecko-rosyjskiego oraz nie zadbał o kompetencję dyplomatów wydelegowanych do Warszawy[50]. Krytykuje instytucje i gremia polsko-niemieckie za to, że nie zintegrowały przedstawicieli polskiej prawicy w dialogu obu społeczeństw[51].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Rodzice Urbana byli wypędzonymi z Wrocławia[38]. Ma żonę Polkę[52].
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]- Nagroda im. Georga Dehio (Georg-Dehio-Buchpreis), fundowana przez ministra kultury RFN „za wkład w pojednanie polsko-niemieckie” – 2006 r.[53]
- Bawarski medal za zasługi w zjednoczonej Europie (Medaille für Verdienste um Bayern in einem vereinten Europa) – 2010 r.[54]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b W cyklu „Spotkanie z książką” – „Czarny orzeł, biały orzeł. Piłkarze w trybach polityki” Thomasa Urbana, dsw.waw.pl, 12 czerwca 2012.
- ↑ Dziennik Łódzki, 7 lipca 2007, s. 15.
- ↑ „Nie wyciągać Hitlera”. Z Thomasem Urbanem, korespondentem „Süddeutsche Zeitung”, rozmawia Renata Gluza Press, sierpień 2012, s. 50.
- ↑ Halten Sie die Türe auf! sueddeutsche.de, 18 kwietnia 2012.
- ↑ Paneliści V Polsko-Niemieckich Dni Mediów Polsko-Niemieckie Dni Mediów, 2012.
- ↑ Czarny orzeł, biały orzeł krakow.pl, 8 czerwca 2012.
- ↑ We need to talk, buchmesse.de.
- ↑ Thomas Urban, kiev-dialogue.org.
- ↑ Katyń – premiera książki Thomasa Urbana, pai.media.pl, 2 lutego 2020.
- ↑ Thomas Urban, Opernwelt, 3.2013, 4.2014, 9.2016, 6.2018, 7.2019.
- ↑ Autoreninfor Thomas Urban cicero.de.
- ↑ Niemcy w Polsce. Historia mniejszości w XX wieku. Opole 1994.
- ↑ Utracone Ojczyzny. Wypędzenia Niemców i Polaków w XX wieku. Warszawa 2007.
- ↑ Feierliche Verleihung des Georg Dehio-Buchpreises 2006 an Karl-Markus Gauß und Thomas Urban kulturforum.info [dostęp 2022-01-24].
- ↑ Niemcy nad Wisłą – wczoraj i dziś / Deutsche an der Weichsel – gestern und heute., [w:] Georgia Krawiec (Wyd.): Niemcy w Polsce / Deutsche in Polen. Warszawa 2005, s. 15–22.
- ↑ Die Splett-Debatte in Polen seit 1989, [w:] Ulrich Bräuel, Stefan Samerski (Wyd.): Ein Bischof vor Gericht. Der Prozeß gegen den Danziger Bischof Carl Maria Splett 1946. Osnabrück 2005, s. 25–44.
- ↑ Die Verbrechen der Sowjetunion an Polen welt.de, 15 maja 2015.
- ↑ Geleugneter Massenmord Exkulpation der Sowjets? faz.net, 15 czerwca 2015.
- ↑ Katyń oczami Niemców Do Rzeczy Historia, 11.2015, s. 52.
- ↑ Wie die russische Kälte Hitler rettete spiegel.de, 13 marca 2018.
- ↑ The Katyn Massacre 1940. History of a Crime. Pen & Sword, Barnsley 2020.
- ↑ La matanza de Katyn. Historia del mayor crimen soviético de la Segunda Guerra Mundial. Esfera de los libros, Madrid 2020.
- ↑ Piotr Zychowicz, Ameryka po stronie Stalina Do Rzeczy Historia, 28 marca 2020.
- ↑ [ https://web.archive.org/web/20241127060159/https://www1.wdr.de/radio/cosmo/programm/sendungen/radio-po-polsku/papiez-jan-pawel-drugi-biografia-po-niemiecku-100.html Bez Jana Pawła II Europa wyglądałaby inaczej] wdr.de/radio/cosmo, 19 maja 2020.
- ↑ Boris Pasternak in Berlin. Der russische Schriftsteller zwischen Emigration und Sowjetmacht, [w:] Berlin in Geschichte und Gegenwart. Jahrbuch des Landesarchivs. Berlin 2010, s. 181–198.
- ↑ Ilja Ehrenburg als Kriegspropagandist, [w:] Tauwetter, Eiszeit und gelenkte Dialoge. Russen und Deutsche nach 1945. Wyd. K. Eimermacher, A. Volpert. Monachium 2006, s. 455–488.
- ↑ Gajto Gasdanow – ein Schriftsteller des Russkij Montparnasse / Гайто Газданов – писатель русского Монпарнаса [:] Das russische München/Русский Мюнхен. Ed. T. Lukina. Monachium 2010, s. 184–193.
- ↑ VN, Agheyev and the Novel with Cocaine [:] The Nabokovian, 38(1997), s. 52–54.
- ↑ Piotr Semka, Biały orzeł kontra czarny orzeł rp.pl, 10 czerwca 2012.
- ↑ Football ‘Only for Germans’, in the Underground and in Auschwitz: Championships in Occupied Poland, [w:] European Football During the Second World War. Ed. M. Herzog, F. Brändle. Oxford 2018, s. 367–376.
- ↑ Willimowski – Fußballer für Deutschland und Polen willimowski.football (rubryka: Spieler).
- ↑ Der Mythos vom Kiewer Todesspiel [:] Vom Konflikt zur Konkurrenz. Deutsch-polnisch-ukrainische Fußballgeschichte. Ed. D. Blecking, L. Pfeiffer, R. Traba. Getynga 2014, s. 205–221.
- ↑ Die Irrtümer des Kremls. Warum wir den Krieg im Osten Europas stoppen müssen. Monachium 2015.
- ↑ Verstellter Blick. Die deutsche Ostpolitik. Berlin 2022.
- ↑ Thomas Urban: wojna w Ukrainie jest też wynikiem polityki Niemiec wiadomosci.gazeta.pl, 18 marca 2022.
- ↑ Thomas Urban: Berlin otworzył drogę Putinowi , rp.pl, 6 maja 2022.
- ↑ ‘We were all wrong’: how Germany got hooked on Russian energy theguardian.com, 2 czerwca 2022.
- ↑ a b c Polacy nie rozumieją Niemców polskatimes.pl, 13 marca 2009.
- ↑ Od Krakowa po Gdańsk, s. 31–46, 74–82, 151–155, 176–186, 223–250, 290–295; Utracone ojczyzny s. 58–105, 162-167.
- ↑ Niemcy i Jedwabne Tygodnik Powszechny, 21/2002.
- ↑ Poszukiwany – Hermann Schaper Rzeczpospolita, 1 września 2001.
- ↑ Die Zeit, 20 września 2001; Tageszeitung, 20 września 2001.
- ↑ Frankfurter Rundschau, 12 września 2001 i 5 października 2001.
- ↑ „Nie wyciągać Hitlera”. Z Thomasem Urbanem, korespondentem „Süddeutsche Zeitung”, rozmawia Renata Gluza Press, sierpień 2012, s. 49.
- ↑ Polska Gazeta Wrocławska, 29 listopada 2007, s. 22.
- ↑ Temat sporny – wypedzenia kas.de.
- ↑ Aufregung um die „blonde Bestie” sz.de, 17 maja 2010.
- ↑ Utracone ojczyzny, s. 16.
- ↑ „Nie wyciągać Hitlera”. Z Thomasem Urbanem, korespondentem „Süddeutsche Zeitung”, rozmawia Renata Gluza Press, sierpień 2012, s. 48.
- ↑ Polska-Niemcy: nowi prezydenci. Czy nowy początek? polityka.pl, 16 lipca 2010.
- ↑ Abschied vom Helden-Mythos, [w:] Süddeutsche Zeitung, 21 maja 2012 r., s. 46.
- ↑ Ojciec i syn poszli do szkoły. Niemiec w polskiej szkole wyborcza.pl, 7 czerwca 2012.
- ↑ Korespondent „Süddeutsche Zeitung” w Polsce laureatem Nagrody im. Georga Dehio press.pl, 30 listopada 2006.
- ↑ Aus den Senkgruben der Systemkritik faz.net, 7 maja 2010.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Deutsche in Polen. Geschichte und Gegenwart einer Minderheit; C.H. Beck, Monachium 1993, ISBN 3-406-37402-6.
- wydanie polskie: Niemcy w Polsce. Historia mniejszości w XX wieku; W-wo Instytutu Śląskiego, Opole 1994, ISBN 83-901680-4-9.
- Polen; C.H. Beck, Monachium 1998, ISBN 3-406-39875-8.
- Vladimir Nabokov – Blaue Abende in Berlin; Propyläen, Berlin 1999, ISBN 3-549-05777-6.
- Von Krakau bis Danzig. Eine Reise durch die deutsch-polnische Geschichte; C.H. Beck, Monachium 2000, ISBN 3-406-46766-0.
- wydanie polskie: Od Krakowa po Gdańsk. Wędrówka przez dzieje polsko-niemieckie; W-wo Polsko-Niemieckie, Warszawa 2002, ISBN 83-86653-12-4.
- Russische Schriftsteller im Berlin der zwanziger Jahre; Nicolai, Berlin 2003, ISBN 3-89479-097-0.
- Der Verlust. Die Vertreibung der Deutschen und der Polen im 20. Jahrhundert; C.H. Beck, Monachium 2004, ISBN 3-406-52172-X.
- wydanie polskie: Utracone Ojczyzny. Wypędzenia Niemców i Polaków w XX wieku; Czytelnik, Warszawa 2007, ISBN 978-83-07-03109-5.
- Polen; Seria „Die Deutschen und ihre Nachbarn”. Wyd. Helmut Schmidt i Richard von Weizsäcker; C.H. Beck, Monachium 2008, ISBN 978-3-406-57852-6.
- Schwarzer Adler, weißer Adler. Deutsche und polnische Fußballer im Räderwerk der Politik; Werkstatt-Verlag, Getynga 2011, ISBN 978-3-89533-775-8.
- rozszerzone wydanie polskie: Czarny orzeł biały orzeł. Piłkarze w trybach polityki; W-wo Naukowe Śląsk, Katowice 2012, ISBN 978-83-7164-727-7.
- Die Irrtümer des Kremls. Warum wir den Krieg im Osten Europas stoppen müssen; Süddeutsche Zeitung, Monachium 2015, ISBN 978-3-86497-300-0.
- Katyn 1940. Geschichte eines Verbrechens; C.H. Beck, Monachium 2015, ISBN 978-3-406-67366-5.
- Katyń Zbrodnia i walka propagandowa wielkich mocarstw; Bellona, Warszawa 2019, ISBN 978-83-111-5361-5.
- z Matthiasem Drobinskim: Johannes Paul II. Der Papst, der aus dem Osten kam; C.H. Beck, Monachium 2020, ISBN 978-3-406-74936-0.
- Verstellter Blick. Die deutsche Ostpolitik. Edition.fotoTAPETA, Berlin 2022, ISBN 978-3-949262-16-6.
- Lexikon für Putin-Versteher. Legenden Lügen LGBT. Edition.fotoTAPETA, Berlin 2023, ISBN 978-3-949262-34-0.
Wywiady
[edytuj | edytuj kod]- „Nie wyciągać Hitlera”. Z Thomasem Urbanem, korespondentem „Süddeutsche Zeitung”, rozmawia Renata Gluza Press, sierpień 2012, s. 48–51.
- Thomas Urban o Katyniu, TVP3, 16 grudnia 2019 (po polsku)
- Willimowski – Fußballer für Deutschland und Polen, rubryka: Spieler (po niemiecku)
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Lista publikacji Th. Urbana w wydawnictwie C.H.Beck
- Hans Maier: Laudatio für Thomas Urban Laudatio byłego przewodniczącego Centralnego Komitetu Katolików Niemieckich, Hansa Maiera, na wręczenie Nagrody im. Georga Dehio (po niemiecku)
- Teksty Thomasa Urbana