Układ kostny człowieka
Szkielet, inaczej kościec lub układ kostny (łac. systema sceleti, skeleton-szkielet) – wszystkie kości składające się na ciało człowieka.
U dorosłego człowieka szkielet składa się z 206 kości – liczba ta jest większa u dzieci ze względu na wiele punktów kostnienia (według Reichera: około 270 u noworodka i 356 u 14-latka[a]) i spada dopiero po połączeniu się np. trzonów z nasadami. U starszych ludzi kości może być mniej niż 206 ze względu na zrastanie kości czaszki[1]. Średnia waga szkieletu to 10 kilogramów u kobiet i 12 kilogramów u mężczyzn.
Podstawowymi materiałami budulcowymi szkieletu człowieka są tkanka kostna oraz w mniejszym stopniu chrzęstna. Ze względu na budowę zewnętrzną kości podzielono na kilka grup:
- kości długie (łac. ossa longa), np. kości udowa, piszczelowa, strzałkowa, ramienna, promieniowa, łokciowa, obojczyk[2]
- kości płaskie (łac. ossa plana), np. kości czaszki, łopatka
- kości krótkie (łac. ossa brevia), np. kości nadgarstka i kości stępu
- kości pneumatyczne (łac. ossa pneumatica), np. kości czołowa, sitowa, klinowa, szczękowa
- kości różnokształtne (łac. ossa multiformia), np. kręgi kręgosłupa, kosteczki słuchowe
- kości heterotopowe (łac. ossa sesamoidea), np. rzepka, kość prącia
Warstwa zewnętrzna wszystkich kości zbudowana jest z istoty zbitej (łac. substantia compacta). Ponadto kości długie również w swoim trzonie (łac. corpus) zawierają istotę zbitą. Końce kości długich oraz wszystkie inne kości są wewnątrz zbudowane z istoty gąbczastej (łac. substantia spongiosa). Istota gąbczasta zbudowana jest z beleczek kostnych (łac. trabeculae osseae).
Szkielet człowieka można podzielić na dwie części. Pierwszą część stanowi szkielet osiowy, w którego skład wchodzą: czaszka, kręgosłup oraz żebra i mostek. Drugą część stanowi szkielet kończyn górnych oraz dolnych wraz z ich obręczami.
W skład szkieletu wchodzą:
- kości głowy
- kości mózgoczaszki
- kość czołowa
- łuska kości czołowej
- część oczodołowa
- część nosowa
- zatoki czołowe
- kość ciemieniowa prawa i lewa
- kość potyliczna
- łuska kości potylicznej
- część podstawna
- dwie części boczne
- kość skroniowa prawa i lewa
- część skalista (piramida)
- część łuskowa (łuska skroniowa)
- część bębenkowa
- część sutkowa
- kość klinowa
- kość sitowa
- blaszka pionowa
- blaszka sitowa
- kość czołowa
- kości twarzoczaszki
- kość nosowa
- przegroda nosowa
- kość łzowa
- kość sitowa
- kość jarzmowa lewa i prawa
- podniebienie kostne
- szczęka (kość szczękowa)
- żuchwa
- trzon żuchwy
- gałąź żuchwy
- wyrostek dziobiasty
- wyrostek kłykciowy
- kosteczki słuchowe
- stawy:
- zobacz też:
- kości mózgoczaszki
- kości tułowia
- kręgi szyjne [A]
- kręgi piersiowe [C]
- kręgi lędźwiowe [D]
- kręgi krzyżowe [E]
- kręgi guziczne (ogonowe); kość guziczna; [F]
- klatka piersiowa
- żebra
- żebra wolne
- żebra rzekome
- żebra prawdziwe [K]
- łuk żebrowy
- mostek
- żebra
- kości kończyny górnej
- obręcz kończyny górnej
- ramię [M]
- przedramię
- ręka
- stawy
- staw mostkowo-obojczykowy (łac. articulatio sternoclavicularis) – jedyny staw obręczy kończyny górnej, którym łączy się ona z pozostałą częścią szkieletu.
- staw ramienny
- staw łokciowy
- staw promieniowo-nadgarstkowy
- zobacz też:
- kości kończyny dolnej
- obręcz kończyny dolnej
- kość miedniczna (miednica) [J]
- kość udowa [I]
- rzepka
- goleń
- stopa (kości stopy)
- stawy:
- zobacz też:
- obręcz kończyny dolnej
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- układ mięśniowy
- układ krwionośny
- układ limfatyczny
- układ nerwowy
- szkielet (definicja ogólna)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ U 14-latka jest większa liczba wtórnych punktów kostnienia niż u noworodka. Reicher osobno liczy tu nasady kości i ich trzony, gdy nie nastąpiło jeszcze ich zrośnięcie.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 202.
- ↑ Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 438.
- ↑ Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 219–220.
- ↑ kręgosłup, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-11-27].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Adam Bochenek, Michał Reicher, Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła, mięśnie, wyd. XIII, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-4323-5.
