Varius Manx

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Varius Manx
Ilustracja
Varius Manx (2012)
Rok założenia 1989
Pochodzenie Polska, Łódź
Gatunek pop, rock, pop-rock, chanson, soft rock
Aktywność 1990–1998, 2000–2006, od 2010
Wydawnictwo muzyczne Zic Zac, PolyGram Polska, Pomaton EMI, Sony Music Entertainment Poland
Skład
Kasia Stankiewicz (1996–2000, od 2015)
Robert Janson (od 1989)
Paweł Marciniak (od 1989)
Michał Marciniak (od 1989)
Sławomir Romanowski (od 1991)
Byli członkowie
Anita Lipnicka (1993–1995)
Robert Amirian (1991–1993)
Rafał Kokot (1995–1998)
Jakub Raczyński (2001–2005)
Marcin Jędrych (1996–2005)
Monika Kuszyńska (2000–2010)
Anna Józefina Lubieniecka (2010–2013)
Edyta Kuczyńska (2013–2015)
Współpracownicy
Michał Kobojek (2001, od 2005)
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikicytaty Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Varius Manx – polski zespół rockowy założony w 1989 w Łodzi przez Roberta Jansona oraz braci Michała i Pawła Marciniaków.

Historia zespołu[edytuj | edytuj kod]

Zespół został założony w 1989 roku w Łodzi przez kompozytora Roberta Jansona oraz braci Michała i Pawła Marciniaków.

1989–1993: Instrumentalne początki[edytuj | edytuj kod]

Anita Lipnicka, wokalistka zespołu w latach 1993–95 (2005)

Zespół został założony pod koniec roku 1989 z inicjatywy członków łódzkiej grupy muzycznej Skewer: Roberta Jansona oraz braci Pawła i Michała Marciniaków. W marcu 1990 roku, przy współpracy z muzykami: Piotrem Sobczakiem i Tomaszem Ziółkiewiczem powstała instrumentalna płyta, zatytułowana The Beginning, wydana dopiero rok później przez wytwórnię Polskie Nagrania. Album charakteryzują takie gatunki muzyczne jak muzyka ilustracyjna, jazz oraz ambient[1][2]. W 1991 roku do zespołu dołączyli: Sławomir Romanowski – perkusista oraz śpiewający gitarzysta, Robert Amirian. W 1992 roku muzycy rozpoczęli prace nad nagrywaniem drugiego albumu – The New Shape, który ostatecznie został wydany w kwietniu 1993 roku dzięki wytwórni fonograficznej SPV Poland. W przeciwieństwie do pierwszego albumu, płyta została wzbogacona o partie wokalne, nagrane głównie przez Roberta Jansona. Wokalnie na płycie udzielił się również Robert Amirian, a do chórków w utworze „Memphis” gościnnie zaproszono Edytę Bartosiewicz[3]. Oba pierwsze albumy nie odniosły jednak żadnego sukcesu.

1993–1995: Wokal Lipnickiej i fala sukcesów komercyjnych[edytuj | edytuj kod]

Na przełomie listopada i grudnia 1993 roku do składu zespołu dołączyła Anita Lipnicka, z którą muzycy nagrali materiał na trzecią płytę studyjną. Na początku 1994 roku grupa podpisała kontrakt z wytwórnią Zic Zac, a w marcu do rozgłośni radiowych trafił utwór „Zanim zrozumiesz”. Szczęśliwie dla zespołu, odniósł on wielki sukces komercyjny, trafiając na szczyty wielu krajowych list przebojów (m. in. plebiscyt Muzycznej Jedynki), co zapewniło zespołowi ogromną sławę i wielu miłośników. W kwietniu do sprzedaży trafiła kaseta, natomiast w czerwcu płyta kompaktowa, zatytułowana Emu[4]. Zespół odbył w tym czasie dwa koncerty promocyjne, na dziedzińcu Starej Dziekanki w Warszawie oraz w łódzkim klubie Cytryna[5]. Latem, kolejnym singlem promującym najnowsze dzieło zespołu, zostaje utwór Tokyo. W sierpniu na trzydziestym pierwszym konkursie festiwalu w Sopocie za swój przebój „Zanim zrozumiesz” grupa otrzymała nagrodę Grand Prix oraz nagrodę dziennikarzy. We wrześniu liczba sprzedanych egzemplarzy albumu Emu przekroczyła 100 000 płyt. W październiku, zespół wziął gościnny udział w festiwalu Antena Polska w Koszalinie oraz wystąpił podczas największych w Polsce targów muzycznych Intermedia '94. 15 października 1994 rozpoczęła się wielka trasa koncertowa zespołu razem z grupą De Mono, która odbyła się w 12 największych miastach w Polsce. Trwała ona do listopada i zakończyła się koncertem w warszawskiej Sali Kongresowej. Grupa otrzymała Złotą płytę za ok. 200 000 sprzedanych egzemplarzy albumu. Został również zrealizowany przez TVP1 film o zespole. Pod koniec 1994 roku, grupa uplasowała się w czołówkach licznych podsumowań list przebojów, zdobywając tym samym kilka prestiżowych wyróżnień (np. Indywidualność roku, Nadzieja roku, itp.) przyznawanych przez słuchaczy radiowych, czytelników pism muzycznych (m.in. Bravo, Popcorn, Sukces, Tylko Rock) i dziennikarzy. Anita Lipnicka została uznana przez wiele pism za największy talent i odkrycie 1994 roku, zaś trzeci singiel promujący album Emu – Piosenka księżycowa, zajmuje pierwsze miejsce z plebiscycie Muzycznej Jedynki. Na początku 1995 roku, grupa wydała premierowy utwór, pt. „Mój przyjaciel”, promujący jedną ze składanek Radia Zet. W marcu tego samego roku zespół otrzymuje Platynową płytę, w wyniku przekroczenia sprzedaży 270 000 egzemplarzy. Kilka miesięcy później, podczas gali rozdania nagród muzycznych Fryderyki 1994, utwór „Zanim zrozumiesz” otrzymał nagrodę w kategoriach: Piosenka roku i Najlepszy teledysk. 24 kwietnia 1995 roku światło dzienne ujrzał nowy album grupy, zatytułowany Elf[6]. Materiał na płytę był nagrywany z nowym członkiem zespołu, saksofonistą Rafałem Kokotem, natomiast gościnnie w chórkach pojawiło się żeńskie trio wokalne, De Su. Premierze albumu towarzyszyło ogromne zainteresowanie mediów i publiczności, a liczba sprzedanych egzemplarzy w owym dniu przekroczyła liczbę 120 000. Pierwszym utworem promującym wydawnictwo był utwór „Zabij mnie”[7], wydany na singlu wraz z utworem „Pocałuj noc”. Album promowały również utwory: „Oszukam czas”, „Zamigotał świat” oraz „Wstyd”. Kilka tygodni później, ukazała się również ścieżka dźwiękowa do filmu Młode wilki w reżyserii Jarosława Żamojdy[8], która składa się w większości z kompozycji Roberta Jansona i utworów z albumu Elf. Wydawnictwo promowane m.in. przez utwór „Wolne ptaki”. W sierpniu, zespół pojawił się w Sopocie, gdzie za album Elf otrzymał Platynową płytę. Jesienią muzycy wyruszyli w trasę koncertową promującą ostatnie dzieło. Łączna suma sprzedanych kopii albumu Elf wyniosła ponad pół miliona egzemplarzy.

1995–1998: Nowy wokal i zawieszenie działalności zespołu[edytuj | edytuj kod]

Robert Janson, założyciel zespołu (2012)

Pod koniec 1995 roku Lipnicka zdecydowała się odejść z zespołu i rozpocząć karierę solową. Ich ostatni wspólny koncert miał miejsce 15 grudnia w klubie Tango. Nową wokalistką Varius Manx została wówczas 18-letnia Katarzyna Stankiewicz, zwyciężczyni programu Szansa na sukces. Wiosną 1996 roku, grupa wydała pierwszy singiel z nową wokalistką, pt. „Orła cień”, który stał się wielkim przebojem. W międzyczasie, podczas rozdania nagród Fryderyki 1995, grupa otrzymała nagrody w kategoriach: Zespół roku, Album roku (Elf), natomiast Robert Janson otrzymał miano Kompozytora roku. 21 czerwca ukazał się piąty album studyjny formacji, zatytułowany Ego[9], który promowany był przez single „Orła cień”[10], „Ten sen”[11], oraz „Dom – gdzieś blisko mnie”. Płyta uzyskała wynik ponad 500 tys. sprzedanych egzemplarzy.

Kasia Stankiewicz

W 1997 roku Robert Janson przygotował oficjalną ścieżkę dźwiękową do filmu Nocne graffiti w reżyserii Macieja Dutkiewicza[12]. 8 września tego samego roku ukazała się kolejna płyta zespołu Varius Manx, zatytułowana End[13], która osiągnęła wynik ponad 130 tys. sprzedanych kopii. Krążek promowany był przez single „Pilnujcie marzeń”[14], „Najmniejsze państwo świata”[15] oraz „Kiedy mnie malujesz”[16].

W kolejnych latach członkowie zespołu pracowali nad swoimi solowymi projektami. W 1997 roku na rynku ukazała się debiutancka płyta solowa Roberta Jansona, zatytułowana Trzeci wymiar[17], a dwa lata później – album pt. Nowy świat[18]. W tym samym roku premierę miała także pierwsza solowa płyta Katarzyny Stankiewicz pt. Kasia Stankiewicz[19] oraz album zatytułowany Emphasis nagrany przez pozostałych muzyków zespołu pod szyldem Sigma.

2000–2005: Powrót, jubileusz 10-lecia i spadek popularności[edytuj | edytuj kod]

W marcu 2000 roku, Varius Manx powrócił do grania jako zespół, jednak już bez saksofonisty Rafała Kokota, który opuścił zespół. Wydana została ich pierwsza kompilacyjna płyta, zatytułowana Najlepsze z dobrych, na której znalazły się najpopularniejsze piosenki w dorobku zespołu oraz cztery premierowe utwory[20]. Wydawnictwo promowały single: „Teraz i tu” i „Wolni w niewoli”. Drugie nagranie jednocześnie promowało film fabularny pt. Pierwszy milion w reżyserii Waldemara Dzikiego. Kilka miesięcy później grupę opuściła Kasia Stankiewicz, a jej miejsce zajęła Monika Kuszyńska. Wraz z nową wokalistką, grupa rozpoczęła pracę nad kolejnym albumem, co w 2001 roku zaowocowało wydaniem siódmej płyty studyjnej formacji, zatytułowanej Eta[21]. Album promowały single „Maj”[22] i „Jestem Twoją Afryką”[23]. W tymże roku Varius Manx został wyróżniony brylantową płytą za największą liczbę złotych i platynowych płyt.

Monika Kuszyńska, wokalistka zespołu w latach 2000–2010 (2012)

W lipcu 2002 zespół zdobył pierwszą nagrodę na Festiwalu Piosenki Krajów Nadbałtyckich organizowanym w Karlshamn za utwór „Moje Eldorado”[24], który zapowiadał ich kolejną płytę pt. Eno[25]. Album promowały także single „Jest w nim”[26] i „Znów być kochaną”[27].

W styczniu 2003 roku zespół wziął udział w krajowych eliminacjach do 48. Konkursu Piosenki Eurowizji[28] z utworem „Sonny”[29]. Wcześniej muzycy wyruszyli w krótką trasę koncertową promującą ich konkursową propozycję[30]. W tym samym roku Varius Manx w nagrał polskojęzyczny cover zagranicznego przeboju „7 Seconds” autorstwa Youssou N’Dour i Neneh Cherry, który znalazł się na składance płytowej radia RMF FM pt. RMF FM – Moja i Twoja Muzyka. Tekst do polskiej wersji utworu został napisany przez Andrzeja Ignatowskiego. Pod koniec roku, na składankę Polskiego Radia pt. „Święta, święta” grupa Varius Manx nagrała utwór „Ja z nim, Ty z nią”. 31 maja 2004 roku premierę miała kolejna studyjna płyta zespołu, zatytułowana Emi[31]. Na albumie znalazły się m.in. single „Sonny”, „Pamiętaj mnie”[32] i „Stay in My Heart” nagrana we współpracy z raperem Ernestem „Redem” Ivandą[33]. W tym samym roku formacja zagrała recital w Opolu z okazji 15-lecia istnienia[34]. W maju 2005 roku, grupa zaprezentowała premierowy utwór pt. „Bezimienna”, który znalazł się na koncercie premier podczas festiwalu w Opolu.

2006: Symfoniczny album i wypadek pod Miliczem[edytuj | edytuj kod]

8 kwietnia 2006 w Muzycznym Studiu Polskiego Radia im. Agnieszki Osieckiej odbył się koncert Varius Manx, podczas którego Monika Kuszyńska wykonała największe przeboje grupy w symfonicznych aranżacjach. Występ odbył się z udziałem orkiestry smyczkowej pod kierownictwem Marcina Wolniewskiego. Fragmenty koncertu zostały zarejestrowane i wydane na płycie, zatytułowanej Varius Manx Symfonicznie. Tyle siły mam. Album uzupełniają trzy, nowe studyjne nagrania: „Tyle siły mam”, „Bezimienna” i „Carry”. W tym samym roku grupa nagrała utwór pt. „Piłka w grze”, który znalazł się na składance Hit na Mundial 2006. 28 maja 2006 roku zespół uległ wypadkowi drogowemu pod Miliczem (woj. dolnośląskie). Samochód, który prowadził Robert Janson, wypadł na zakręcie z drogi i uderzył w drzewo. Poszkodowani odnieśli poważne obrażenia wewnętrzne i zewnętrzne. Ludzi z wraku wyciągnięto dopiero po rozcięciu karoserii. Najbardziej poszkodowana została wokalistka zespołu, Monika Kuszyńska, która z urazem kręgosłupa trafiła na oddział neurochirurgii szpitala wojskowego we Wrocławiu. Janson miał złamany prawy bark, złamane żebra i stłuczone płuco. Kolejny z poszkodowanych, Michał Marciniak miał złamany obojczyk. Z wypadku bez większych obrażeń wyszedł realizator dźwięku zespołu[35].

2010–2013: Powrót z czwartą wokalistką i nowy album[edytuj | edytuj kod]

Anna Józefina Lubieniecka, wokalistka zespołu w latach 2010–13 (2011)

W lutym 2010, Kuszyńska oficjalnie zakończyła współpracę z Varius Manx, aby skupić się na karierze solowej. Jej miejsce zajęła wówczas Anna Józefina Lubieniecka, która po raz pierwszy wystąpiła z zespołem 27 lutego na gali urodzinowej radia RMF FM[36]. W 2011 roku ukazała się nowa płyta grupy, zatytułowana Eli[37].

2013–2015: Nowoczesne brzmienia[edytuj | edytuj kod]

Edyta Kuczyńska

W czerwcu 2013 roku nową wokalistką zespołu została Edyta Kuczyńska występująca pod pseudonimem Edi Ann. Artystka zaśpiewała „Bardzo kochać chcemy” wykorzystany w ścieżce dźwiękowej filmu Wojna żeńsko-męska. W tym samym roku Varius Manx wziął udział w koncercie SuperPremiery podczas 50. Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu z utworem „Mamy teraz siebie”[38]. W 2014 roku, grupa wystąpiła w akcji Radia RMF FM „Ja Cię Kręcę” z okazji 25-lecia stacji, nagrywając razem z Kacprem Gołdą (zwycięzca wybrany przez zespół) nową wersję utworu „Africa”, grupy Toto. W kolejnych miesiącach zespół wydał takie single jak: „Wierzę w miłość”, „Cudowne dni” oraz „Spokój”.

Od 2015: Obchody 25-lecia istnienia zespołu[edytuj | edytuj kod]

W 2016 roku, grupa wraz z byłą wokalistką zespołu, Katarzyną Stankiewicz wyruszyła w ogólnopolską, jubileuszową trasę koncertową z okazji 25-lecia istnienia[39]. Ich pierwszy występ miał miejsce 31 grudnia 2015 podczas koncertu sylwestrowego TVP2 we Wrocławiu, podczas którego zaprezentowali „Orła cień”, „Ruchome piaski” oraz „Set Fire to the Rain” z repertuaru Adele[40]. Pierwszy oficjalny koncert rozpoczynający jubileuszową trasę koncertową odbył się 9 kwietnia we Wrocławiu[41]. Kilka dni później premierę miał singiel „Ameryka”, w którym wokalnie udzieliła się Stankiewicz[42]. W czerwcu tego samego roku zespół pojawił się na LIII Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu, gdzie został ciepło powitany przez publiczność. Wystąpił w kilku koncertach, zaś ich najnowszy wówczas utwór „Ameryka” otrzymał nagrodę SuperPremiery[43]. 21 lipca 2016 roku zarejestrowano koncert zespołu w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego, zaś zapis występu wydano na albumie 25 Live, który swoją premierę miał 21 października tego samego roku[44]. Album promowany jest kolejnym wspólnym singlem Varius Manx i Katarzyny Stankiewicz, pt. „Piątek”[45]. 10 czerwca 2017 roku, w programie Pytanie na śniadanie, premierę miał ich kolejny wspólny utwór, „Biegnij”, który powstał w dwóch wersjach językowych: polskiej i angielskiej (jako „Run”). Piosenka została oficjalnym hymnem promującym Światowe Igrzyska Sportowe The World Games 2017, odbywające się w dniach 20-30 lipca we Wrocławiu.

13 kwietnia 2018 ukazał się wspólny album nagrany z Kasią Stankiewicz pt. Ent. Niedługo później zespół ruszył w promującą album trasę koncertową, pierwszy koncert odbył się 23 kwietnia 2018 roku w Teatrze Palladium.

Muzycy[edytuj | edytuj kod]

Obecny skład zespołu[edytuj | edytuj kod]

Współpracownicy[edytuj | edytuj kod]

Byli członkowie i współpracownicy[edytuj | edytuj kod]

Dyskografia[edytuj | edytuj kod]

Albumy studyjne[edytuj | edytuj kod]

Rok Dane dot. albumu Najwyższa pozycja na liście Certyfikat
POL
[48]
1991 The Beginning
  • Data: 5 marca 1990 – powstanie albumu[49][50];
    1991 – oficjalne wydanie[5]
  • Wydawca: SPV Poland
 –
1993 The New Shape
  • Data: 3 maja 1993[49][51]
  • Wydawca: SPV Poland
 –
1994 Emu
  • Data: kwiecień 1994 (kaseta)/
    6 czerwca 1994 (płyta)[49][52]
  • Wydawca: Zic Zac
 –
1995 Elf
  • Data: 24 kwietnia 1995[54]
  • Wydawca: Zic Zac
 –
  • POL: 5× platynowa płyta[53]
1996 Ego
  • Data: 21 czerwca 1996[55]
  • Wydawca: Zic Zac
 –
  • POL: 2× platynowa płyta[53]
1997 End
  • Data: 8 września 1997[55]
  • Wydawca: Zic Zac
 –
  • POL: platynowa płyta[53]
2001 Eta
  • Data: 27 sierpnia 2001[56]
  • Wydawca: Pomaton
 13
2002 Eno
  • Data: 21 września 2002[57]
  • Wydawca: Pomaton EMI
 15
2004 Emi
  • Data: 31 maja 2004[58]
  • Wydawca: Pomaton EMI
 –
2011 Eli
  • Data: 21 marca 2011[59]
  • Wydawca: Sony Music
 7
2018 Ent
  • Data: 13 kwietnia 2018
  • Wydawca: Agora
 2
  • POL: złota płyta
„–” oznacza, że album nie był notowany na danej liście.

Albumy koncertowe[edytuj | edytuj kod]

Rok Dane dot. albumu Najwyższa pozycja na liście
POL
[60]
2016 25 Live 5

Kompilacje[edytuj | edytuj kod]

Rok Dane dot. albumu
2000 Najlepsze z dobrych
  • Data: 2000[61]
  • Wydawca: Zic Zac
2006 Varius Manx Symfonicznie. Tyle siły mam
  • Data: 20 listopada 2006[62]
  • Wydawca: Polskie Radio

Ścieżki dźwiękowe[edytuj | edytuj kod]

Rok Dane dot. albumu Certyfikat
1995 Młode wilki
  • Data: 1995
  • Wydawca: EMI Music Poland
  • POL: platynowa płyta[53]
1997 Nocne graffiti
  • Data: 1997
  • Wydawca: PolyGram Polska

Single[edytuj | edytuj kod]

Rok Tytuł Najwyższe pozycje na listach Certyfikat Sprzedaż Album
POL
[64] 		LP3
[65] 		SLiP
[66] 		WiR
[67] 		RMF
[68]
1993 „Dream Time Song” – 30 – – – The New Shape
„Blind Fate” – 16 – – –
1994 „Zanim zrozumiesz” – 1 – 5 – Emu
„Tokyo” – 4 – – –
„Piosenka księżycowa” – 1 6 – –
1995 „Mój przyjaciel” – 5 2 – – –
„Zabij mnie” – 1 1 – – Elf
„Pocałuj noc” – – 1 1 –
„Wolne ptaki” – – – 2 –
„Oszukam czas” – 5 5 – –
„Zamigotał świat” – 9 24 – –
„Wstyd” – 11 – – –
1996 „Orła cień” – 1 1 – – Ego
„Ten sen” – 16 6 – –
„Mówią mi” – 13 21 1 –
1997 „Dom – gdzieś blisko mnie” – 33 32 2 –
„Ruchome piaski” – 5 4 2 – Nocne graffiti
„Kiedy mnie malujesz” – 12 30 1 – End
„Najmniejsze państwo świata” – 22 – – –
„Pilnujcie marzeń” – – – – –
2000 „Teraz i tu” – – 61 2 – Najlepsze z dobrych
„Wolni w niewoli” – 34 23 5 –
2001 „Maj” – 42 30 8 – Eta
„Jestem Twoją Afryką” – – 44 2 13
„Jestem Tobą” – – 53 – 12
2002 „Moje Eldorado” – – – 2 3 Eno
„Jest w nim” – – 28 3 5
2003 „Znów być kochaną” – – – – 13
„Kilka sekund” – – 66 – 2 RMF FM – Moja I Twoja Muzyka
„Sonny” – – 67 – 6 Emi
2004 „Pamiętaj mnie” – – – 3 –
„Stay In My Heart” (gościnnie: Red) – – – – –
„Carry” – – – – – Varius Manx Symfonicznie. Tyle siły mam
2005 „Bezimienna” – 42 11 1 –
2006 „Tyle siły mam” – – 21 3 –
2011 „Przebudzenie” – – 4 1 1 Eli
„Tak to ja” – – 6 2 7
„Jednym ruchem serca” – – – – 2
„Hej, ludzie, idą święta” 41 – 22 – 2 –
2013 „Mamy teraz siebie” – – – 1 –
2014 „Wierzę w miłość” 15 – 5 2 2
„Cudowne dni” – – 22 2 4
2015 „Spokój” – – 50 1 –
2016 „Ameryka” – – 37 4 – 25 Live
„Piątek” 15 50 13 4 6
2017 „Biegnij” – – 44 1 – Ent
2018 „Mgła nad Warszawą” 32 43 36 2 –
„Kot bez ogona” 16 24 4 6 2
„Przed epoką wstydu” 15 42 12 3 1
„Księżyc się zmęczył” – – – – –
2019 „Śliwkowy deszcz” – 46 – – –
„–” oznacza, że singel nie był notowany na danej liście.

Inne notowane utwory[edytuj | edytuj kod]

Rok Tytuł Najwyższa pozycja na liście Album
WiR
[67]
1996 „Brak słów” 8 Ego

Teledyski[edytuj | edytuj kod]

Rok Tytuł Reżyseria Album Źródło
1993 „Blind Fate” – The New Shape [71]
„Distant Heartbeat” – –
„Say Me Today” – – [72]
1994 „Zanim zrozumiesz” Janusz Kołodrubiec Emu [73]
„Tokyo” – [74]
„Piosenka księżycowa” Bolesław Pawica [75]
„The Gardeners” – [76]
„This Kind Of Days” – [77]
„In Spite Of All” – [78]
1995 „Mój przyjaciel” – – [79]
„Zabij mnie” Jerzy Krysiak Elf [80]
„Pocałuj noc” – [81]
„Zamigotał świat” – [82]
„Deadpans parade” – [83]
„Wstyd” – [84]
1996 „Orła cień” Janusz Kołodrubiec Ego [85]
„Ten sen” Janusz Kołodrubiec [86]
„Mówią mi” Bartłomiej Maj [87]
1997 „Ruchome piaski” – Nocne graffiti [88]
„Kiedy mnie malujesz” Janusz Kołodrubiec End [89]
„Najmniejsze państwo świata” – [90]
„Czy tak chcesz” – [91]
2000 „Teraz i tu” – Najlepsze z dobrych [92]
„Wolni w niewoli” – [93]
2001 „Jestem Twoją Afryką” – Eta [94]
„Jestem Tobą” – [95]
2002 „Moje Eldorado” – Eno [96]
„Jest w nim” – [97]
2003 „Kilka sekund” – RMF FM – Moja i Twoja Muzyka [98]
„Sonny” – Emi [99]
2004 „Pamiętaj mnie” – [100]
„Stay in my heart” – [97]
2005 „Bezimienna” – Varius Manx Symfonicznie. Tyle siły mam [101]
2006 „Tyle siły mam” – [102]
2011 „Przebudzenie” – Eli [103]
„Jednym ruchem serca” – [104]
2013 „Mamy teraz siebie” – – [105]
2014 „Wierzę w miłość” Adam Romanowski [106]
„Cudowne dni” Mikołaj Kaczorowski [107]
2016 „Ameryka” Michał Pańszczyk 25 Live [108]
„Piątek” [109]
2017 „Biegnij” Ent [110]
2018 „Breath”
„Kot bez ogona”
„Księżyc się zmęczył” Michał Pańszczyk

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Varius Manx – The Beginning (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  2. ↑ Varius Manx – The Beginning (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  3. ↑ Varius Manx – The New Shape (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  4. ↑ Varius Manx – Emu (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  5. ↑ a b Amirian i inni, Do ciebie, Warszawa: "Ad Oculos", 1996, ISBN 83-901534-8-3, OCLC 830285512.
  6. ↑ Varius Manx – Elf (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  7. ↑ Varius Manx – Zabij Mnie / Do Ciebie (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  8. ↑ Various – Muzyka Z Filmu Młode Wilki (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  9. ↑ Varius Manx – Ego (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  10. ↑ Varius Manx – Orła Cień (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  11. ↑ Varius Manx – Ten Sen (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  12. ↑ Grzegorz Kszczotek: RECENZJA: Robert Janson "Nocne Graffiti" (pol.). W: Teraz Rock [on-line]. www.terazrock.pl. [dostęp 2015-05-06].
  13. ↑ Varius Manx – End (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  14. ↑ Varius Manx – Pilnujcie Marzeń (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  15. ↑ Varius Manx – Najmniejsze Państwo Świata (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  16. ↑ Varius Manx – Kiedy Mnie Malujesz (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  17. ↑ Robert Janson – Trzeci wymiar (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  18. ↑ Robert Janson – Nowy Świat (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  19. ↑ Kasia Stankiewicz* – Kasia Stankiewicz (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  20. ↑ Varius Manx – Najlepsze Z Dobrych (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  21. ↑ Varius Manx – Eta (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  22. ↑ Varius Manx – Maj (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  23. ↑ Varius Manx – Jestem Twoją Afryką (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  24. ↑ Varius Manx – Moje Eldorado (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  25. ↑ Varius Manx – Eno (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  26. ↑ Varius Manx – Jest W Nim (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  27. ↑ Varius Manx – Znów Być Kochaną (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  28. ↑ Eurowizja 2003 – kandydaci TVP (pol.). W: Wirtualne Media [on-line]. wirtualnemedia.pl, 2002-11-21. [dostęp 2015-05-07].
  29. ↑ Varius Manx – Sonny (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  30. ↑ Varius Manx: koncerty i plebiscyt (pol.). W: Wirtualna Polska [on-line]. www.muzyka.wp.pl, 2002-11-27. [dostęp 2015-05-08].
  31. ↑ Varius Manx – Emi (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  32. ↑ Varius Manx – Pamiętaj Mnie (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  33. ↑ Varius Manx Feat. Red (9) – Stay In My Heart (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  34. ↑ Opole 2004: Zespół Varius Manx odcisnął dłonie w Alei Gwiazd (pol.). W: Wirtualna Polska [on-line]. www.wiadomosci.wp.pl, 2004-05-28. [dostęp 2015-05-07].
  35. ↑ Muzycy zespołu Varius Manx w ciężkim stanie. wiadomosci.wp.pl. [dostęp 2011-01-02].
  36. ↑ Kielczanka solistką Varius Manx. gazeta.pl, 2010-02-28. [dostęp 2010-02-28].
  37. ↑ Varius Manx – Eli (ang.). www.discogs.com. [dostęp 2015-05-06].
  38. ↑ Varius Manx potwierdza: Mamy teraz siebie (pol.). W: Interia.pl [on-line]. www.muzyka.interia.pl, 2013-06-04. [dostęp 2015-05-07].
  39. ↑ Jubileuszowa trasa Varius Manx z Kasią Stankiewicz (pol.). W: WP Gwiazdy [on-line]. gwiazdy.wp.pl, 2015-11-27. [dostęp 2015-12-25].
  40. ↑ „Mam te piosenki wkodowane w organizm”. Sylwester z Dwójką i 25-lecie zespołu Varius Manx (pol.). wroclaw.tvp.pl. [dostęp 2016-01-14].
  41. ↑ Varius Manx na pierwszych koncertach trasy z okazji 25-lecia (pol.). W: Onet.pl [on-line]. muzyka.onet.pl, 2016-04-12. [dostęp 2016-06-12].
  42. ↑ Varius Manx i Kasia Stankiewicz "Ameryka": premiera już dziś w RMF FM! (pol.). W: RMF FM [on-line]. www.rmf.fm, 2016-04-14. [dostęp 2016-06-12].
  43. ↑ Festiwal w Opolu 2016: Mesajah z SuperPremierą, Varius Manx z workiem nagród (pol.). W: Interia.pl [on-line]. muzyka.interia.pl, 2016-06-04. [dostęp 2016-06-06].
  44. ↑ Varius Manx & Kasia Stankiewicz i goście na płycie "25 Live" (pol.). W: Onet.pl [on-line]. muzyka.onet.pl, 2016-10-17. [dostęp 2016-11-02].
  45. ↑ Piątek – Single by Varius Manx (pol.). W: iTunes [on-line]. itunes.apple.com, 2016-09-30. [dostęp 2016-11-02].
  46. ↑ Michal Kobojek (pol.). www.myspace.com. [dostęp 2011-04-01].
  47. ↑ a b c d Zmiany muzyków w Varius Manx (pol.). lodz.gazeta.pl. [dostęp 2011-04-01].
  48. ↑ OLiS – sprzedaż w okresie 10.09.2001 – 16.09.2001 (pol.). olis.onyx.pl. [dostęp 2015-09-10].
    OLiS – sprzedaż w okresie 28.10.2002 – 03.11.2002 (pol.). olis.onyx.pl. [dostęp 2015-09-10].
    OLiS – sprzedaż w okresie 21.03.2011 – 27.03.2011 (pol.). olis.onyx.pl. [dostęp 2015-09-10].
    OLiS – sprzedaż w okresie 26.04.2019 – 02.05.2019 (pol.). olis.onyx.pl. [dostęp 2019-05-09].
  49. ↑ a b c Varius Manx – Emu | 1994 | ZIC 0027 | Archiwum Polskiego Rocka 1961 – 2017, Varius Manx – Emu | 1994 | ZIC 0027 | Archiwum Polskiego Rocka 1961 – 2017 [dostęp 2017-04-09] (pol.).
  50. ↑ Grupa Wirtualna Polska, The Beginning – Varius Manx, „muzyka.wp.pl” [dostęp 2017-07-20] (pol.).
  51. ↑ Grupa Wirtualna Polska, The New Shape - Varius Manx, „muzyka.wp.pl” [dostęp 2017-07-20] (pol.).
  52. ↑ Grupa Wirtualna Polska, Emu - Varius Manx, „muzyka.wp.pl” [dostęp 2017-07-20] (pol.).
  53. ↑ a b c d e Związek Producentów Audio-Video: platynowe płyty (pol.). www.zpav.pl. [dostęp 2011-04-01].
  54. ↑ Varius Manx – „Elf” (pol.). muzyka.dlastudenta.pl. [dostęp 2011-07-10].
  55. ↑ a b Varius Manx – „Ego” (pol.). muzyka.dlastudenta.pl. [dostęp 2011-07-10].
  56. ↑ Varius Manx – „Eta” (pol.). muzyka.onet.pl. [dostęp 2011-04-01].
  57. ↑ Varius Manx – „Eno” (pol.). muzyka.onet.pl. [dostęp 2011-04-01].
  58. ↑ Varius Manx – „Emi” (pol.). muzyka.onet.pl. [dostęp 2011-04-01].
  59. ↑ Varius Manx – „Eli” (pol.). muzyka.onet.pl. [dostęp 2011-04-01].
  60. ↑ OLiS – sprzedaż w okresie 21.10.2016 – 27.10.2016 (pol.). olis.onyx.pl. [dostęp 2016-11-03].
  61. ↑ Varius Manx – „Najlepsze z dobrych” (pol.). muzyka.onet.pl. [dostęp 2011-07-10].
  62. ↑ Varius Manx – „Tyle siły mam” (pol.). muzyka.onet.pl. [dostęp 2011-04-01].
  63. ↑ Związek Producentów Audio-Video: złote płyty (pol.). www.zpav.pl. [dostęp 2011-04-01].
  64. ↑ Varius Manx – Wierzę w miłość (Top AirPlay: 15.02. – 21.02.2014) (pol.). bestsellery.zpav.pl. [dostęp 2016-02-29].
    Varius Manx & Kasia Stankiewicz – Piątek (Top AirPlay: 26.11. – 02.12.2016) (pol.). bestsellery.zpav.pl. [dostęp 2016-12-05].
    Varius Manx – Hej, ludzie, idą święta (Top AirPlay: 17.12. – 23.12.2016) (pol.). bestsellery.zpav.pl. [dostęp 2016-12-27].
    Varius Manx & Kasia Stankiewicz – Mgła nad Warszawą (AirPlay Top: 12.05. – 18.05.2018) (pol.). bestsellery.zpav.pl. [dostęp 2018-05-21].
    Varius Manx & Kasia Stankiewicz – Kot bez ogona (AirPlay Top: 15.09. – 21.09.2018) (pol.). bestsellery.zpav.pl. [dostęp 2018-09-24].
    Varius Manx & Kasia Stankiewicz – Przed epoką wstydu (AirPlay Top: 08.12. – 14.12.2018) (pol.). bestsellery.zpav.pl. [dostęp 2018-12-17].
  65. ↑ LP3 – statystyki dla wykonawcy Varius Manx (pol.). lp3.pl. [dostęp 2011-04-01].
    LP3 – statystyki dla wykonawcy Varius Manx & Kasia Stankiewicz (pol.). lp3.pl. [dostęp 2016-09-30].
  66. ↑ SLiP – statystyki dla wykonawcy Varius Manx (pol.). radio.szczecin.pl. [dostęp 2011-04-01].
    SLiP – statystyki dla wykonawcy Varius Manx & Kasia Stankiewicz (pol.). radio.szczecin.pl. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Dom – gdzieś blisko mnie (Notowanie 313) (pol.). radio.szczecin.pl. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Teraz i tu (Notowanie 460) (pol.). radio.szczecin.pl. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Jestem Twoją Afryką (Notowanie 538) (pol.). radio.szczecin.pl. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Jestem Tobą (Notowanie 551) (pol.). radio.szczecin.pl. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Sonny (Notowanie 609) (pol.). radio.szczecin.pl. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Kilka sekund (Notowanie 615) (pol.). radio.szczecin.pl. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Spokój (Notowanie 1239) (pol.). radio.szczecin.pl. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx & Kasia Stankiewicz – Ameryka (Notowanie 1299) (pol.). radio.szczecin.pl. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx & Kasia Stankiewicz – Biegnij (Notowanie 1360) (pol.). radio.szczecin.pl. [dostęp 2016-06-25].
    Varius Manx & Kasia Stankiewicz – Mgła nad Warszawą (Notowanie 1404) (pol.). radio.szczecin.pl. [dostęp 2018-04-28].
  67. ↑ a b Varius Manx – Zanim zrozumiesz (Notowanie 51) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Wolne ptaki (Notowanie 86) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Brak słów (Notowanie 145) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Mówią mi (Notowanie 161) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Ruchome piaski (Notowanie 183) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Dom (gdzieś blisko mnie) (Notowanie 198) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Kiedy mnie malujesz (Notowanie 208/209) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Teraz i tu (Notowanie 332) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Wolni w niewoli (Notowanie 360) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Maj (Notowanie 395) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Jestem Twoją Afryką (Notowanie 414) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Moje Eldorado (Notowanie 454) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Jest w nim (Notowanie 470) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Pamiętaj mnie (Notowanie 552) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Bezimienna (Notowanie 604) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Tyle siły mam (Notowanie 674) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Przebudzenie (Notowanie 914) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Tak to ja (Notowanie 926) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Mamy teraz siebie (Notowanie 1027) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Wierzę w miłość (Notowanie 1062) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Cudowne dni (Notowanie 1085) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Spokój (Notowanie 1110) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx – Ameryka (Notowanie 1174) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-03].
    Varius Manx & Kasia Stankiewicz – Piątek (Notowanie 1201/1202) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2016-11-21].
    Varius Manx & Kasia Stankiewicz – Biegnij (Notowanie 1236) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2017-07-14].
    Varius Manx & Kasia Stankiewicz – Mgła nad Warszawą (Notowanie 1280) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2018-05-21].
    Varius Manx & Kasia Stankiewicz – Kot bez ogona (Notowanie 1291) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2018-08-27].
    Varius Manx & Kasia Stankiewicz – Przed epoką wstydu (Notowanie 1311) (pol.). wietrzneradio.com. [dostęp 2018-12-26].
  68. ↑ Jestem Twoją Afryką – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Jestem tobą – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Moje Eldorado – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Jest w nim – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Znów być kochaną – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Kilka sekund – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Sonny – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Przebudzenie – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Tak to ja – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Jednym ruchem serca – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Hej, ludzie, idą święta – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Wierzę w miłość – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Cudowne dni – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Piątek – Varius Manx & Kasia Stankiewicz (pol.). rmf.fm. [dostęp 2016-11-03].
    Kot bez ogona – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2018-07-23].
    Przed epoką wstydu – Varius Manx (pol.). rmf.fm. [dostęp 2018-11-27].
  69. ↑ Platynowe płyty CD (przyznane w 2018 roku) (pol.). bestsellery.zpav.pl. [dostęp 2018-12-05].
  70. ↑ Regulamin przyznawania wyróżnień (pol.). bestsellery.zpav.pl. [dostęp 2018-12-05].
  71. ↑ Varius Manx - " Blind Fate " (ang.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  72. ↑ Varius Manx - " Say Me Today" (ang.). youtube.com. [dostęp 2016-07-13].
  73. ↑ Varius Manx - Zanim zrozumiesz (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  74. ↑ Varius Manx - "Tokyo".mp4 (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  75. ↑ Varius Manx - Piosenka księżycowa (Moon Song) (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  76. ↑ Varius Manx - " The Gardeners " (ang.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  77. ↑ Varius Manx - " This Kind Of Days " (ang.). youtube.com. [dostęp 2016-07-13].
  78. ↑ Varius Manx - " In Spite Of All " (ang.). youtube.com. [dostęp 2016-07-13].
  79. ↑ Varius Manx Mój przyjaciel (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  80. ↑ Varius Manx - Zabij mnie (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  81. ↑ Varius Manx - Pocaluj noc (Do ciebie) (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  82. ↑ Varius Manx Zamigotal swiat (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  83. ↑ Varius Manx - Deadpans parade (ang.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  84. ↑ Varius Manx - Wstyd (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  85. ↑ Varius Manx - Orla Cien (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  86. ↑ Varius Manx - Ten sen (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  87. ↑ Varius Manx - Mowia mi (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  88. ↑ Varius Manx - Ruchome piaski HQ (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  89. ↑ Varius Manx - Kiedy mnie malujesz (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  90. ↑ Varius Manx - Najmniejsze Panstwo Swiata (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  91. ↑ Varius Manx - Czy tak chcesz HQ (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  92. ↑ Varius Manx – Teraz i tu (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  93. ↑ Varius Manx - Wolni w niewoli (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  94. ↑ Varius Manx - Jestem Twoją Afryką (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  95. ↑ Varius Manx - Jestem Toba [Official Music Video] (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  96. ↑ Varius Manx - Moje Eldorado (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  97. ↑ a b Varius Manx - Jest W Nim [Official Music Video] (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  98. ↑ varius manx - kilka sekund.flv (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  99. ↑ Varius Manx - Sonny [Official Music Video] (ang.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  100. ↑ Varius Manx - Pamietaj mnie (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  101. ↑ Varius Manx - " Bezimienna " (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  102. ↑ Varius Manx - Tyle siły mam.mp4 (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  103. ↑ Varius Manx - Przebudzenie [Official Music Video] (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  104. ↑ Varius Manx - Jednym ruchem serca Oficial Video (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  105. ↑ Varius Manx - Mamy Teraz Siebie [Official Music Video] (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  106. ↑ Varius Manx - Wierze w milosc (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  107. ↑ Varius Manx - Cudowne Dni (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  108. ↑ Varius Manx - Ameryka (official video) (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-06-29].
  109. ↑ Varius Manx & Kasia Stankiewicz - Piątek (official video) (pol.). youtube.com. [dostęp 2016-11-03].
  110. ↑ Varius Manx & Kasia Stankiewicz - Biegnij - (THE WORLD GAMES 2017) (pol.). youtube.com. [dostęp 2017-07-20].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Varius_Manx&oldid=56693015”