Zwoleń (Słowacja)
48°34′14″N 19°07′03″E/48,570556 19,117500
 Ratusz | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Burmistrz |
Lenka Balkovičová[1] | ||||
| Powierzchnia |
98,73[2] km² | ||||
| Wysokość |
374[3] m n.p.m. | ||||
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Nr kierunkowy |
+421 45[3] | ||||
| Kod pocztowy |
960 01[3] | ||||
| Tablice rejestracyjne |
ZV | ||||
| Podział miasta |
6 dzielnic | ||||
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego  | |||||
Położenie na mapie Słowacji  | |||||
| 48°34′14″N 19°07′03″E/48,570556 19,117500
| |||||
| Strona internetowa | |||||
_-_city_center.jpg)
Zwoleń (słow. Zvolen, niem. Altsohl, węg. Zólyom, łac. Vetusolium) – miasto powiatowe w środkowej Słowacji, w kraju bańskobystrzyckim, w tradycyjnym regionie Podpoľanie.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Zwoleń leży na wysokości 293 m n.p.m. u ujścia Slatiny do Hronu, w Kotlinie Zwoleńskiej, otoczony przez pasma Gór Kremnickich, Polany, Jaworia i Gór Szczawnickich. Według spisu ludności z 25 maja 2011 liczba mieszkańców wynosiła 43 318 osób, powierzchnia miasta – 98,73 km². Dzieli się na dzielnice:
- Kráľová,
- Lukové,
- Môťová (niem. Matthiasdorf),
- Neresnica,
- Zolná,
- Zvolen.
W Zwoleniu krzyżują się słowackie drogi krajowe nr 16 (E571 / R2) z Żaru nad Hronem do Łuczeńca i nr 66 (E77 / R1 / R3) z Bańskiej Bystrzycy do Krupiny. Równolegle do dróg biegną linie kolejowe. Kilka kilometrów na północ od Zwolenia, w miasteczku Sliač, znajduje się lotnisko z połączeniami m.in. z Pragą.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Osiedle w miejscu dzisiejszego Zwolenia istniało już w epoce kamienia, następnie w epoce brązu i w czasach rzymskich. W VIII w. okolice dzisiejszego miasta zasiedlili Słowianie. Już w XI w. ze względu na strategiczne położenie – na szlaku handlowym Via Magna – królowie Węgier zbudowali powyżej obecnego miasta pierwszy zamek (następnie rozbudowany), nazwany później „Pustym”. Pierwsza pisemna wzmianka o Zwoleniu pochodzi z 1135 r. Około 1230 r. król Węgier Bela IV nadał Zwoleniowi – ówcześnie jednej z kilku osad pod Pustym Zamkiem – prawa miejskie; późniejszy przywilej je odnawiający pochodzi z 28 grudnia 1243. Od 1359 r. Zwoleń, jako jedno z pięciu miast na ziemiach słowackich, miał przywilej prowadzenia raz w roku dwutygodniowego jarmarku. Miasto stało się siedzibą władz komitatu Zólyom. W XV w. Zwoleń liczył około 750 mieszkańców, głównie Słowaków.
W XIV w. król Ludwik I wzniósł nowy zamek, który w XVI w. przejął funkcje Pustego, spalonego w 1451 r. przez wojska Jana Hunyadyego[6]. W zamku często rezydował król Maciej Korwin; później zamek przeszedł w ręce magnackiego rodu Turzonów. Miasto podupadło w wiekach XVI, XVII i XVIII – w okresie wojen domowych o tron węgierski, wojen z Turkami i powstań antyhabsburskich. Do wojen dołączyły epidemia pod koniec XVI w. oraz katastrofalne pożary w latach 1601 i w 1708. W XVIII w. miasto odrodziło się jako ośrodek rzemiosła.
W XIX w. Zwoleń był jednym z ośrodków słowackiego odrodzenia narodowego[7]. Podczas powstania węgierskiego w latach 1847–1848 miejskim posłem na węgierski sejm był słowacki działacz narodowy Ľudovít Štúr[7]. W 1872 r. linia kolejowa połączyła miasto z Budapesztem. Wkrótce potem powstały pierwsze zakłady przemysłowe (walcownia) i instytucje finansowe (m.in. Słowacki Bank Ludowy w 1902 r.). W 1910 r. miasto liczyło 8,8 tys. mieszkańców, z czego 5,0 tys. Węgrów, 3,6 tys. Słowaków i 0,2 tys. Niemców. W czerwcu 1919, w toku walk między nowo powstałą Czechosłowacją a Węgierską Republiką Rad, Zwoleń został zajęty przez Węgierską Armię Czerwoną, którą po sześciu dniach wyparły wojska czechosłowackie. Pod koniec II wojny światowej Zwoleń był jednym z głównych ośrodków słowackiego powstania narodowego. Po wojnie nastąpiła rozbudowa miejskiej infrastruktury i intensywna industrializacja. Zbudowano m.in. zakłady przemysłu drzewnego Bučina[8] i wielką mleczarnię.
Współcześnie w Zwoleniu działają zakłady przemysłu drzewnego i włókienniczego. Istnieje tu politechnika, działa kilka teatrów, arboretum. Działa także Uniwersytet Techniczny i Narodowe Centrum Leśnictwa (Národné lesnícke centrum)[9].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Do zabytków Zwolenia należą:
- pozostałości murów miejskich z XVI w.,
- rynek z późnogotyckimi, renesansowymi i barokowymi kamienicami,
- Pusty Zamek,
- zamek zwoleński,
- kościół pw. Świętej Elżbiety z 1390.
- pomnik – makieta pociągu pancernego z okresu słowackiego powstania narodowego, ustawiony pod zamkiem.
Sport
[edytuj | edytuj kod]- HKm Zvolen – klub hokejowy
Współpraca
[edytuj | edytuj kod]Miejscowości partnerskie:[10] (w ramach stowarzyszenia miast partnerskich Douzelage):
Altea, Hiszpania
Bad Kötzting, Niemcy
Bellagio, Włochy
Bundoran, Irlandia
Chojna, Polska
Granville, Francja
Holstebro, Dania
Houffalize, Belgia
Judenburg, Austria
Karkkila, Finlandia
Kőszeg, Węgry
Marsaskala, Malta
Meerssen, Holandia
Niederanven, Luksemburg
Oxelösund, Szwecja
Preny, Litwa
Preweza, Grecja
Sesimbra, Portugalia
Sigulda, Łotwa
Sušice, Czechy
Sherborne, Wielka Brytania
Türi, Estonia
Pozostałe miasta partnerskie:
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-09-24]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 98,73S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Zwolen - historia [online], Zvolen [dostęp 2025-03-18] (słow.).
- ↑ a b Historia [online], pl.zvolen.eu [dostęp 2025-03-18] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-30].
- ↑ História - BUČINA ZVOLEN, a.s. [online] [dostęp 2025-03-18] (słow.).
- ↑ Národné lesnícke centrum (NLC). [dostęp 2017-09-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-25)]. (słow.).
- ↑ Partnerské mestá. [w:] Oficjalna strona internetowa miasta [on-line]. [dostęp 2017-09-25]. (słow.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona w języku polskim
- Oficjalna strona (słow. • ang. • fr. • niem. • węg.)
- Zamek zwoleński. [w:] Zamky.sk [on-line]. [dostęp 2021-05-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-28)]. (słow.).
- Pusty Zamek. [w:] Zamky.sk [on-line]. [dostęp 2021-05-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-23)]. (słow.).
- Zdjęcia satelitarne w WikiMapii