Pampadromaeus: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne |
... na razie chyba tyle |
||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
W szkielecie ''P. barberenai'' występują zarówno cechy budowy charakterystyczne dla szkieletów zauropodomorfów, jak i takie, które spotykane są u przedstawicieli innych grup [[dinozauromorfy|dinozauromorfów]]. Podobnie jak u innych zauropodomorfów szerokość końca dalszego kości ramiennej ''Pampadromaeus'' przekracza 30% jej długości; podobnie jak u innych bazalnych zauropodomorfów na [[Kość łuskowa|kości łuskowej]] ''P. barberenai'' występował wentralny (skierowany ku dołowi) wyrostek kostny w kształcie paska. [[Kość przedczołowa]] nie ma płytki kostnej przykrywającej [[kość łzowa|kość łzową]] – podobnie jak u [[saturnalia (dinozaur)|saturnalii]], ale inaczej niż u wielu innych bazalnych zauropodomorfów. Od innych zauropodomorfów (z wyjątkiem [[eoraptor]]a{{r|langeribenton}} – przy założeniu, że należał on do Sauropodomorpha{{r|Eodromaeus}}) ''P. barberenai'' odróżnia długość jego czaszki, wynosząca więcej niż 2/3 długości kości udowej – podobnie jak u takich dinozauromorfów jak [[herrerazaur]], [[staurikozaur]] czy [[silezaur]]{{r|langeribenton}}; inne zauropodomorfy cechowały się natomiast proporcjonalnie krótszymi czaszkami. W miejscu styku [[kość przedszczękowa|kości przedszczękowej]] i [[szczęka|szczękowej]] krawędź zębodołowa jest wklęsła, podobnie jak u niektórych [[neoteropody|neoteropodów]] (m.in. u [[celofyz]]a, [[megapnozaur]]a czy [[dilofozaur]]a{{r|Rauhut2003}}). ''P. barberenai'' miał po 4 zęby w kościach przedszczękowych i po ok. 20 w kościach szczękowych i [[kość zębowa|zębowych]]. Korony większości zębów ''Pampadromaeus'' mają lancetowaty kształt i ząbkowaną krawędź; jednak przednie zęby wyrastające z kości przedszczękowej i zębowej są węższe i nie mają piłkowanej krawędzi (pod tym względem ''Pampadromaeus'' przypomina neoteropody z grupy [[celofyzoidy|Coelophysoidea]]). Dodatkowo ''P. barberenai'' miał ok. 15 szczątkowych zębów wyrastających z podniebienia; jest on jednym z trzech znanych dinozaurów (obok eoraptora i ''[[Eodromaeus]]''), u których występowały zęby wyrastające z podniebienia. Podudzie ''Pampadromaeus'' jest dłuższe od jego kości udowej (odwrotnie niż u saturnalii); według autorów jego opisu ''P. barberenai'' mógł być zwierzęciem zdolnym do szybkiego biegu{{r|Pampadromaeus}}. |
W szkielecie ''P. barberenai'' występują zarówno cechy budowy charakterystyczne dla szkieletów zauropodomorfów, jak i takie, które spotykane są u przedstawicieli innych grup [[dinozauromorfy|dinozauromorfów]]. Podobnie jak u innych zauropodomorfów szerokość końca dalszego kości ramiennej ''Pampadromaeus'' przekracza 30% jej długości; podobnie jak u innych bazalnych zauropodomorfów na [[Kość łuskowa|kości łuskowej]] ''P. barberenai'' występował wentralny (skierowany ku dołowi) wyrostek kostny w kształcie paska. [[Kość przedczołowa]] nie ma płytki kostnej przykrywającej [[kość łzowa|kość łzową]] – podobnie jak u [[saturnalia (dinozaur)|saturnalii]], ale inaczej niż u wielu innych bazalnych zauropodomorfów. Od innych zauropodomorfów (z wyjątkiem [[eoraptor]]a{{r|langeribenton}} – przy założeniu, że należał on do Sauropodomorpha{{r|Eodromaeus}}) ''P. barberenai'' odróżnia długość jego czaszki, wynosząca więcej niż 2/3 długości kości udowej – podobnie jak u takich dinozauromorfów jak [[herrerazaur]], [[staurikozaur]] czy [[silezaur]]{{r|langeribenton}}; inne zauropodomorfy cechowały się natomiast proporcjonalnie krótszymi czaszkami. W miejscu styku [[kość przedszczękowa|kości przedszczękowej]] i [[szczęka|szczękowej]] krawędź zębodołowa jest wklęsła, podobnie jak u niektórych [[neoteropody|neoteropodów]] (m.in. u [[celofyz]]a, [[megapnozaur]]a czy [[dilofozaur]]a{{r|Rauhut2003}}). ''P. barberenai'' miał po 4 zęby w kościach przedszczękowych i po ok. 20 w kościach szczękowych i [[kość zębowa|zębowych]]. Korony większości zębów ''Pampadromaeus'' mają lancetowaty kształt i ząbkowaną krawędź; jednak przednie zęby wyrastające z kości przedszczękowej i zębowej są węższe i nie mają piłkowanej krawędzi (pod tym względem ''Pampadromaeus'' przypomina neoteropody z grupy [[celofyzoidy|Coelophysoidea]]). Dodatkowo ''P. barberenai'' miał ok. 15 szczątkowych zębów wyrastających z podniebienia; jest on jednym z trzech znanych dinozaurów (obok eoraptora i ''[[Eodromaeus]]''), u których występowały zęby wyrastające z podniebienia. Podudzie ''Pampadromaeus'' jest dłuższe od jego kości udowej (odwrotnie niż u saturnalii); według autorów jego opisu ''P. barberenai'' mógł być zwierzęciem zdolnym do szybkiego biegu{{r|Pampadromaeus}}. |
||
Z przeprowadzonych przez autorów jego opisu analiz kladystycznych (w oparciu o zmodyfikowane macierze danych z analiz Martíneza i Alcobera z 2009 roku{{r|plos}}, Ezcurry z 2010 r{{r|ME10}}, Nesbitta i współpracowników z 2010 r.{{r|SJN10}} oraz Martíneza i współpracowników z 2011 r.{{r|Eodromaeus}}) wynika, że ''Pampadromaeus'' był bazalnym przedstawicielem Sauropodomorpha ''sensu'' Galton i Upchurch, 2004 (tj. [[klad]]u obejmującego wszystkie taksony bliżej spokrewnione z [[saltazaur]]em niż z [[teropody|teropodami]]{{r|prosauropoda}}) nie należącym do Sauropodomorpha ''sensu'' Sereno, 1998 (tj. kladu obejmującego [[plateozaur]]a, saltazaura, ich ostatniego wspólnego przodka i wszystkich jego potomków{{r|Sereno98}}). Jego dokładna pozycja filogenetyczna jest niepewna; na drzewie filogenetycznych wygenerowanym w oparciu o macierz danych z analizy Nesbitta i współpracowników (2010) ''P. barberenai'' jest najbardziej bazalnym zauropodomorfem, natomiast na pozostałych jest on w nierozwikłanej [[politomia|politomii]] z innymi bazalnymi rodzajami (tj. z rodzajem ''Saturnalia'' lub z kladem obejmującym rodzaje ''Saturnalia'' i ''[[Chromogisaurus]]'', z rodzajem ''[[Panphagia]]'', na niektórych drzewach także z rodzajami ''[[Guajbazaur|Guaibasaurus]]'' i ''[[Agnosfityz|Agnosphitys]]'' lub z rodzajem ''Eoraptor'') oraz z kladem obejmującym wszystkie pozostałe zauropodomorfy{{r|Pampadromaeus}}. |
|||
{{Przypisy|przypisy= |
{{Przypisy|przypisy= |
||
<ref name=Eodromaeus>{{Cytuj pismo |autor=Ricardo N. Martínez, Paul C. Sereno, Oscar A. Alcober, Carina E. Colombi, Paul R. Renne, Isabel P. Montañez, Brian S. Currie |tytuł=A basal dinosaur from the dawn of the dinosaur era in southwestern Pangaea |czasopismo=Science |wolumin=331 |wydanie=6014 |strony=206–210 |rok=2011 |doi=10.1126/science.1198467 |język=en}}</ref> |
<ref name=Eodromaeus>{{Cytuj pismo |autor=Ricardo N. Martínez, Paul C. Sereno, Oscar A. Alcober, Carina E. Colombi, Paul R. Renne, Isabel P. Montañez, Brian S. Currie |tytuł=A basal dinosaur from the dawn of the dinosaur era in southwestern Pangaea |czasopismo=Science |wolumin=331 |wydanie=6014 |strony=206–210 |rok=2011 |doi=10.1126/science.1198467 |język=en}}</ref> |
||
<ref name=langeribenton>{{Cytuj pismo |nazwisko=Langer |imię=Max C. |nazwisko2=Benton |imię2=Michael J. |tytuł=Early dinosaurs: a phylogenetic study |czasopismo=Journal of Systematic Palaeontology |wolumin=4 |wydanie=4 |strony=309–358 |rok=2006 |doi=10.1017/S1477201906001970 |język=en}}</ref> |
<ref name=langeribenton>{{Cytuj pismo |nazwisko=Langer |imię=Max C. |nazwisko2=Benton |imię2=Michael J. |tytuł=Early dinosaurs: a phylogenetic study |czasopismo=Journal of Systematic Palaeontology |wolumin=4 |wydanie=4 |strony=309–358 |rok=2006 |doi=10.1017/S1477201906001970 |język=en}}</ref> |
||
<ref name=plos>{{Cytuj pismo |nazwisko=Ricardo N. Martínez i Oscar A. Alcober |tytuł=A basal sauropodomorph (Dinosauria: Saurischia) from the Ischigualasto Formation (Triassic, Carnian) and the early evolution of Sauropodomorpha |czasopismo=PLoS ONE |oznaczenie=4(2): e4397 |rok=2009 |doi=10.1371/journal.pone.0004397 |język=en}}</ref> |
|||
<ref name=ME10>{{Cytuj pismo |autor=Martín D. Ezcurra |tytuł=A new early dinosaur (Saurischia: Sauropodomorpha) from the Late Triassic of Argentina: a reassessment of dinosaur origin and phylogeny |czasopismo=Journal of Systematic Palaeontology |wolumin=8 |wydanie=3 |strony=371–425 |rok=2010 |doi=10.1080/14772019.2010.484650 |język=en}}</ref> |
|||
<ref name=SJN10>{{Cytuj pismo |autor=Sterling J. Nesbitt, Christian A. Sidor, Randall B. Irmis, Kenneth D. Angielczyk, Roger M. H. Smith, Linda A. Tsuji |tytuł=Ecologically distinct dinosaurian sister group shows early diversification of Ornithodira |czasopismo=Nature |wolumin=464 |strony=95–98 |rok=2010 |doi=10.1038/nature08718 |język=en}}</ref> |
|||
<ref name=prosauropoda>{{Cytuj książkę |nazwisko=Weishampel |imię=David B. |nazwisko2=Dodson |imię2=Peter |nazwisko3=Osmólska (red.) |imię3=Halszka |tytuł=The Dinosauria |wydanie=drugie |wydawca=University of California Press |miejsce=Berkeley |rok=2004 |rozdział=Prosauropoda |nazwisko r=Galton |imię r=Peter M. |nazwisko2 r=Upchurch |imię2 r=Paul |strony=232-258 |isbn=0-520-24209-2}}</ref> |
|||
<ref name=Sereno98>{{Cytuj pismo |autor=Paul C. Sereno |tytuł=A rationale for phylogenetic definitions, with application to the higher-level taxonomy of Dinosauria |czasopismo=Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie – Abhandlungen |wolumin=210 |wydanie=1 |strony=41–83 |rok=1998 |język=en}}</ref> |
|||
<ref name=Rauhut2003>{{Cytuj pismo |imię=Oliver W. M. |nazwisko=Rauhut |rok=2003 |tytuł=The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs |czasopismo=Special Papers in Palaeontology |wolumin=69 |strony=1–213 |język=en}}</ref> |
<ref name=Rauhut2003>{{Cytuj pismo |imię=Oliver W. M. |nazwisko=Rauhut |rok=2003 |tytuł=The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs |czasopismo=Special Papers in Palaeontology |wolumin=69 |strony=1–213 |język=en}}</ref> |
||
<ref name=Pampadromaeus>{{Cytuj pismo |autor=Sergio F. Cabreira, Cesar L. Schultz, Jonathas S. Bittencourt, Marina B. Soares, Daniel C. Fortier, Lúcio R. Silva i Max C. Langer |tytuł=New stem-sauropodomorph (Dinosauria, Saurischia) from the Triassic of Brazil |czasopismo=Naturwissenschaften |wolumin=98 |wydanie=12 |strony=1035–1040 |rok=2011 |doi=10.1007/s00114-011-0858-0 |język=en}}</ref>}} |
<ref name=Pampadromaeus>{{Cytuj pismo |autor=Sergio F. Cabreira, Cesar L. Schultz, Jonathas S. Bittencourt, Marina B. Soares, Daniel C. Fortier, Lúcio R. Silva i Max C. Langer |tytuł=New stem-sauropodomorph (Dinosauria, Saurischia) from the Triassic of Brazil |czasopismo=Naturwissenschaften |wolumin=98 |wydanie=12 |strony=1035–1040 |rok=2011 |doi=10.1007/s00114-011-0858-0 |język=en}}</ref>}} |
||
Wersja z 01:21, 20 gru 2011
| {{{nazwa łacińska}}}[1] | |||
| {{{zoolog}}} | |||
| Okres istnienia: 230–228 mln lat temu | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzaj |
Pampadromaeus | ||
| Gatunki | |||
| |||
Pampadromaeus (od słowa pampa w języku keczua oraz od greckiego słowa dromaeus oznaczającego "biegacz") – rodzaj niewielkiego (długość czaszki nieco ponad 10 cm) bazalnego zauropodomorfa żyjącego w późnym triasie (prawdopodobnie późny karnik, 230–228 mln lat temu) na terenach dzisiejszej Ameryki Południowej. Gatunkiem typowym jest P. barberenai (nazwany na cześć brazylijskiego paleontologa Mário C. Barbereny), którego holotypem jest niekompletny szkielet ULBRA-PVT016 z zachowaną większością kości czaszki, kawałkami żuchwy, niekompletnym kręgosłupem (na który składa się prawy neurapophysis (kostny wyrostek tworzący łuk kręgu) dźwigacza, kręgi tułowia i ogonowe, składająca się z dwóch kręgów kość krzyżowa oraz żebra i żebra szyjne), prawą i niekompletną lewą łopatką, prawą kością ramienną i łokciową, niekompletnymi kośćmi biodrowymi, częścią lewej kości kulszowej, częścią lewej i niemal kompletną prawą kością udową, proksymalną (górną) połową lewej kości piszczelowej, trzonem prawej kości piszczelowej, obiema kośćmi strzałkowymi oraz różnymi kośćmi śródstopia i paliczkami. Holotyp P. barberenai odkryto w osadach formacji Santa Maria około 2 km na zachód od miasta Agudo w brazylijskim stanie Rio Grande do Sul[2].
W szkielecie P. barberenai występują zarówno cechy budowy charakterystyczne dla szkieletów zauropodomorfów, jak i takie, które spotykane są u przedstawicieli innych grup dinozauromorfów. Podobnie jak u innych zauropodomorfów szerokość końca dalszego kości ramiennej Pampadromaeus przekracza 30% jej długości; podobnie jak u innych bazalnych zauropodomorfów na kości łuskowej P. barberenai występował wentralny (skierowany ku dołowi) wyrostek kostny w kształcie paska. Kość przedczołowa nie ma płytki kostnej przykrywającej kość łzową – podobnie jak u saturnalii, ale inaczej niż u wielu innych bazalnych zauropodomorfów. Od innych zauropodomorfów (z wyjątkiem eoraptora[3] – przy założeniu, że należał on do Sauropodomorpha[4]) P. barberenai odróżnia długość jego czaszki, wynosząca więcej niż 2/3 długości kości udowej – podobnie jak u takich dinozauromorfów jak herrerazaur, staurikozaur czy silezaur[3]; inne zauropodomorfy cechowały się natomiast proporcjonalnie krótszymi czaszkami. W miejscu styku kości przedszczękowej i szczękowej krawędź zębodołowa jest wklęsła, podobnie jak u niektórych neoteropodów (m.in. u celofyza, megapnozaura czy dilofozaura[5]). P. barberenai miał po 4 zęby w kościach przedszczękowych i po ok. 20 w kościach szczękowych i zębowych. Korony większości zębów Pampadromaeus mają lancetowaty kształt i ząbkowaną krawędź; jednak przednie zęby wyrastające z kości przedszczękowej i zębowej są węższe i nie mają piłkowanej krawędzi (pod tym względem Pampadromaeus przypomina neoteropody z grupy Coelophysoidea). Dodatkowo P. barberenai miał ok. 15 szczątkowych zębów wyrastających z podniebienia; jest on jednym z trzech znanych dinozaurów (obok eoraptora i Eodromaeus), u których występowały zęby wyrastające z podniebienia. Podudzie Pampadromaeus jest dłuższe od jego kości udowej (odwrotnie niż u saturnalii); według autorów jego opisu P. barberenai mógł być zwierzęciem zdolnym do szybkiego biegu[2].
Z przeprowadzonych przez autorów jego opisu analiz kladystycznych (w oparciu o zmodyfikowane macierze danych z analiz Martíneza i Alcobera z 2009 roku[6], Ezcurry z 2010 r[7], Nesbitta i współpracowników z 2010 r.[8] oraz Martíneza i współpracowników z 2011 r.[4]) wynika, że Pampadromaeus był bazalnym przedstawicielem Sauropodomorpha sensu Galton i Upchurch, 2004 (tj. kladu obejmującego wszystkie taksony bliżej spokrewnione z saltazaurem niż z teropodami[9]) nie należącym do Sauropodomorpha sensu Sereno, 1998 (tj. kladu obejmującego plateozaura, saltazaura, ich ostatniego wspólnego przodka i wszystkich jego potomków[10]). Jego dokładna pozycja filogenetyczna jest niepewna; na drzewie filogenetycznych wygenerowanym w oparciu o macierz danych z analizy Nesbitta i współpracowników (2010) P. barberenai jest najbardziej bazalnym zauropodomorfem, natomiast na pozostałych jest on w nierozwikłanej politomii z innymi bazalnymi rodzajami (tj. z rodzajem Saturnalia lub z kladem obejmującym rodzaje Saturnalia i Chromogisaurus, z rodzajem Panphagia, na niektórych drzewach także z rodzajami Guaibasaurus i Agnosphitys lub z rodzajem Eoraptor) oraz z kladem obejmującym wszystkie pozostałe zauropodomorfy[2].
- ↑ {{{nazwa łacińska}}}, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Sergio F. Cabreira, Cesar L. Schultz, Jonathas S. Bittencourt, Marina B. Soares, Daniel C. Fortier, Lúcio R. Silva i Max C. Langer. New stem-sauropodomorph (Dinosauria, Saurischia) from the Triassic of Brazil. „Naturwissenschaften”. 98 (12), s. 1035–1040, 2011. DOI: 10.1007/s00114-011-0858-0. (ang.).
- ↑ a b Max C. Langer, Michael J. Benton. Early dinosaurs: a phylogenetic study. „Journal of Systematic Palaeontology”. 4 (4), s. 309–358, 2006. DOI: 10.1017/S1477201906001970. (ang.).
- ↑ a b Ricardo N. Martínez, Paul C. Sereno, Oscar A. Alcober, Carina E. Colombi, Paul R. Renne, Isabel P. Montañez, Brian S. Currie. A basal dinosaur from the dawn of the dinosaur era in southwestern Pangaea. „Science”. 331 (6014), s. 206–210, 2011. DOI: 10.1126/science.1198467. (ang.).
- ↑ Oliver W. M. Rauhut. The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs. „Special Papers in Palaeontology”. 69, s. 1–213, 2003. (ang.).
- ↑ Ricardo N. Martínez i Oscar A. Alcober. A basal sauropodomorph (Dinosauria: Saurischia) from the Ischigualasto Formation (Triassic, Carnian) and the early evolution of Sauropodomorpha. „PLoS ONE”. 4(2): e4397, 2009. DOI: 10.1371/journal.pone.0004397. (ang.).
- ↑ Martín D. Ezcurra. A new early dinosaur (Saurischia: Sauropodomorpha) from the Late Triassic of Argentina: a reassessment of dinosaur origin and phylogeny. „Journal of Systematic Palaeontology”. 8 (3), s. 371–425, 2010. DOI: 10.1080/14772019.2010.484650. (ang.).
- ↑ Sterling J. Nesbitt, Christian A. Sidor, Randall B. Irmis, Kenneth D. Angielczyk, Roger M. H. Smith, Linda A. Tsuji. Ecologically distinct dinosaurian sister group shows early diversification of Ornithodira. „Nature”. 464, s. 95–98, 2010. DOI: 10.1038/nature08718. (ang.).
- ↑ Peter M. Galton, Paul Upchurch: Prosauropoda. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 232-258. ISBN 0-520-24209-2.
- ↑ Paul C. Sereno. A rationale for phylogenetic definitions, with application to the higher-level taxonomy of Dinosauria. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie – Abhandlungen”. 210 (1), s. 41–83, 1998. (ang.).
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
