AG Vulcan Stettin

Zbudowany dla Chin pancernik „Zhenyuan” (1885)

„Kaiserin Auguste Victoria” (1905) – największy ówcześnie pasażerski statek parowy na świecie

Niemiecki pancernik SMS Rheinland (1910)

Aktien-Gesellschaft (AG) Vulcan Stettin – przedsiębiorstwo stoczniowo-maszynowe działające do końca II wojny światowej w Szczecinie.

Stocznia założona w 1851 r. jako Vulcan-Werft na Drzetowie (wtedy: Bredow) przez hamburskich inżynierów Früchtenichta i Brocka. Pierwszym statkiem był parowy bocznokołowiec Dievenow. W 1857 zostało oficjalnie powołane przez króla Prus Fryderyka Wilhelma IV i przekształcone w spółkę akcyjną (niem. Aktien-Gesellschaft, AG), na którą składały się udziały firm z Berlina i Szczecina. Nazwę zmieniono na Stettiner Maschinenbau AG „Vulcan” (Szczecińskie Towarzystwo Budowy Maszyn „Vulcan” S.A.), a na nowym wydziale uruchomiono także budowę parowozów. W latach 1866–1870 montowano ich aż 70 rocznie. „Vulcan” była pierwszą stocznią cywilną w Cesarstwie Niemieckim, która dostała zamówienie od Kriegsmarine na budowę pancernika – był nim zbudowany w 1874 Preußen. Do 1900 trwał intensywny rozwój stoczni, na jej pochylniach wodowane były okręty dla najważniejszych armatorów początkowo niemieckich, później także z innych krajów świata takich jak: Chiny, Rosja, Grecja, Brazylia i Japonia.

Cztery ze zbudowanych na „Vulcanie” statków pasażerskich dwunastokrotnie zdobywały Błękitną Wstęgę Atlantyku, były to:

• „Kaiser Wilhelm der Große” (2x)
• „Deutschland” (8x)
• „Kronprinz Wilhelm”
• „Kaiser Wilhelm II”.

W 1906 otwarto filię stoczni w Hamburgu, 5 lat później przeniesiono tam siedzibę firmy, a jej nazwę zmieniono na Vulcan-Werke Hamburg und Stettin AG. Wówczas to stocznia w Hamburgu zaczęła przejmować zlecenia na większe jednostki, a w Szczecinie produkowano tylko małe statki oraz, podczas I wojny światowej, okręty podwodne.

W 1905 zbudowano największy wówczas pasażerski statek parowy na świecie – SS „Kaiserin Auguste Victoria”. Wyczyn ten powtórzono w 1913 w hamburskim oddziale „Vulcana”, budując kolejny największy pasażerski statek parowy na świecie – SS „Imperator” przewyższający pod każdym względem RMS „Titanic”, który zatonął rok wcześniej. „Imperator” w 1920 w wyniku reparacji wojennych został przejęty przez linie Cunard Line z Wielkiej Brytanii i przemianowany na RMS „Berengaria”.

Po 1918 stocznia zaprzestała produkcji okrętów na mocy postanowień traktatu wersalskiego, który tego zabraniał. Armatorzy ograniczali także zamówienia na budowę statków pasażerskich, chociaż jeszcze w 1924 stocznia notowała nadal bilans dodatni. W 1925 sytuacja się zdecydowanie pogorszyła tak, że nawet subwencja rządów Prus i Rzeszy nie uratowała jej od kryzysu. Rok później stocznia „Vulcan” została zakupiona przez firmę Deschimag (Deutsche Schiff- und Maschinenbau AG) z Bremy. W 1928 wraz z początkiem wielkiego kryzysu przedsiębiorstwo zaprzestało także produkcji lokomotyw. Ta część dawnego „Vulcana” została przejęta przez firmę August Borsig GmbH z Berlina.

Krążownik lekki SMS „Breslau” (1912)

SS „General von Steuben” ex-„München” (1922)

Niemieckie niszczyciele V 158 i V 160 (oznaczenia z literą V nosiły niszczyciele i torpedowce budowane w Vulcanie)

Lokomotywa T18 produkowana w Vulcanie o numerze Reichsbahn 78 468 z muzeum kolejnictwa w Dieringhausen

Lokomotywa S10 produkowana w Vulcanie

W 1938 ponownie uruchomiono m.in. wydział budowy maszyn, który dwa lata później mógł przyjąć zamówienie na okręty podwodne dla Kriegsmarine. W październiku 1943 roku zwodowano U-901, drugi z budowanych okrętów (U-902) został zniszczony podczas alianckich nalotów. Budowano tu także torpedowce. Do końca wojny stocznia została całkowicie zniszczona.

Po 1945 r. na jej terenie i przyległej Stettiner Oderwerke zbudowano Stocznię Szczecińską (od 2021 r. pod nazwą „Stocznia Szczecińska Wulkan”), a obecnie działa tam również Szczecińska Stocznia Remontowa „Gryfia”. Jednym z jej nabrzeży jest Nabrzeże Wulkan.

Wybrane statki i okręty zbudowane w stoczni „Vulcan”:

pasażerskie: SS „Kaiserin Auguste Victoria” (1889) SS „Kaiser Wilhelm der Große” (1897) SS „Deutschland” (1900) SS „Kronprinz Wilhelm” (1901) SS „Kaiser Wilhelm II” (1903) SS „Kaiserin Auguste Victoria” (1905) SS „George Washington” (1908) SS „Imperator” (Hamburg, 1913) SS „Steuben” ex-„München”, „General von Steuben” (1922) pancerniki: „Preußen” (I) (1876) SMS „Brandenburg” (1893) SMS „Weißenburg” (1894) „Mecklenburg” (1903) „Preußen” (II) (1905) „Pommern” (1907) „Rheinland” (1910) „Dingyuan” i „Zhenyan” krążowniki: „Leipzig” (1877) „Jiyuan” (1883) „Jingyuan” (1887) „Hertha” (1898) „Hansa” (1898) „Hamburg” (1904) „Lubeck” (1905) „Stettin” (1907) „Mainz” (1909) „Breslau” (1912) „Wiesbaden” (I) (1915) „Brummer” (1916) „Bremse” (1916) „Wiesbaden” (II) (1917-?) „Rostock” (1917-?)

torpedowce: A 2 (1915) A 3 (1915) A 5 (1915) A 6 (1915) A 8 (1915) A 9 (1915) A 10 (1915) A 11 (1915) A 13 (1915) A 14 (1915) A 16 (1915) A 17 (1915) A 18 (1915) A 19 (1915) A 20 (1915) A 21 (1915) A 22 (1915) A 23 (1915) A 24 (1915) A 25 (1915)

Zobacz też

• Vulcan Foundry

Bibliografia

• Pomorze Zachodnie w tysiącleciu. Praca zbiorowa / pod red. Pawła Bartnika i Kazimierza Kozłowskiego ; Polskie Towarzystwo Historyczne. Oddział w Szczecinie, Kuratorium Oświaty w Szczecinie, Urząd Miejski w Szczecinie.. Szczecin: Wydawnictwo Archiwum Państwowego „Dokument” w Szczecinie, 2000, s. 159. ISBN 83-86992-75-1. (pol.).
• Roman Czejarek: Szczecińskie czterofajkowce. Szczecin: Leda, 2005. ISBN 83-921866-8-0. (pol.).brak strony w książce
• lista statków pasażerskich zbudowanych w AG Vulcan