Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik

Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik

Państwo	Cesarstwo Niemieckie, Republika Weimarska
Tematyka	nauki społeczne
Pierwszy numer	1904
Ostatni numer	1933
Redaktor naczelny	Edgar Jaffé
Średni nakład	600–1000 egz.
Średnia sprzedaż	600–800 egz.

Wydawcy i redaktorzy

Max Weber

Werner Sombart

Joseph Schumpeter

Emil Lederer

Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik (skr. AfSS, pol. Archiwum Nauk Społecznych i Polityki Społecznej) – niemieckie czasopismo naukowe poświęcone naukom społecznym wydawane w latach 1904–1933. Było pionierskim przedsięwzięciem w międzynarodowych badaniach społecznych. Naukowcy anglosascy uważają je za najbardziej znaczące czasopismo w obszarze nauk społecznych XX wieku.

Historia

Pismo założyli Edgar Jaffé, Werner Sombart i Max Weber na bazie periodyku wydawanego przez tybińskie wydawnictwo Heymann – Archiv für soziale Gesetzgebung und Statistik: Zeitschr. zur Erforschung d. gesellschaftl. Zustände aller Länder (pol. Archiwum Ustawodawstwa Socjalnego i Statystyki. Czasopismo poświęcone badaniom sytuacji społecznej wszystkich krajów), sprzedanego w 1903 przez polityka i publicystę Heinricha Brauna. Był on w tym czasie silnie zaangażowany politycznie i z powodzeniem wystartował w wyborach do Reichstagu. Wkrótce popadł jednak w problemy finansowe, co stało się przyczyną sprzedaży pisma. Nabył je ekonomista Jaffé, 23 sierpnia 1903, za 60 000 marek. Nowy właściciel pozyskał do edycji Sombarta i Webera. Nazwiska te zachęciły do wydawania nowego tytułu wydawcę Paula Siebecka. W początkowym okresie działania pisma (dwa lata) do kręgu wydawców należeli też Robert Michels, Joseph Alois Schumpeter oraz Alfred Weber.

W pierwszym numerze zamieszczono podpisaną przez „edytorów” Deklarację (niem. Geleitwort), która mówiła o kontynuacji linii Brauna, jednak można w niej znaleźć zapowiedź innowacji merytorycznych i teoretycznych w treściach, zwłaszcza dotyczących obserwacji współczesności. Wskazywano m.in. na konieczność zmiany perspektywy poznawczej nauk społecznych, w tym zaangażowanie się w badania nad klasą robotniczą. W Deklaracji napisano: nasze pismo będzie dziś musiało uznać historyczne i teoretyczne poznanie ogólnych kulturowych warunków rozwoju kapitalistycznego za to zagadnienie badawcze, w służbie którego się postrzega. Max Weber uznawał za swoje credo tworzenie jasnych pojęć. Za główny cel działalności przyjęto próbę nowego usytuowania w porządku problemów dziedzin gospodarki i kultury.

Nakład i sprzedaż w latach 1910–1925

	wrzesień 1910	sierpień 1914	luty 1919	lipiec 1925
nakład	1000	około 600	około 600	1000
sprzedaż w Niemczech	420	357	410	569
sprzedaż poza Niemcami	309	281	226	256
razem	729	638	636	825

Od 1909 organizacją czasopisma zajmował się socjaldemokratyczny ekonomista Emil Lederer, a Archiv... prenumerowany był w kilkunastu krajach na świecie oraz wydawany w dużym, jak na czasopisma socjologiczne, nakładzie tysiąca egzemplarzy. Oprócz niemieckich, z pismem współpracowały księgarnie w Brukseli, Budapeszcie, Christianii, Hadze, Kopenhadze, Londynie, Nowym Jorku, Paryżu, Sankt Petersburgu, Rzymie, Sztokholmie, Wiedniu oraz Zurychu. Prenumerata trzyzeszytowego tomu kosztowała 16 marek (pojedynczy zeszyt kosztował 7 marek).

W tym okresie do redakcji dołączył Robert Michels. Artykuły pisała też żona Jaffé, emancypantka Else. Sombart pozyskał również ukraińskiego teoretyka ekonomii, Mychajła Tuhana-Baranowskiego. Do grona autorów tekstów należeli też m.in. Georg Simmel (np. Socjologia biedy), a po 1918, w okresie polaryzacji światopoglądowej i powstaniu opozycyjnych środowisk badawczych w Lipsku, Berlinie, Wiedniu, Heidelbergu, Frankfurcie nad Menem i Kolonii, również: Karl Mannheim (wprowadził na łamy socjologię wiedzy i opublikował swoje kluczowe artykuły – Historyzm i Myślenie konserwatywne), Alfred Weber oraz Joseph Schumpeter. Max Weber w 1905 opublikował w ramach serii swoje ważne dzieło Etyka protestancka a duch kapitalizmu, a Werner Sombart w 1907 – Der Begriff der Stadt und das Wesen der Städtebildung.

Zespół redakcyjny postrzegany był przez wybuchem I wojny światowej jako grupa outsiderów, funkcjonujących ma marginesie akademickiego establishmentu Cesarstwa Niemieckiego. Robert Michels od 1906 do 1915 publikował w czasopiśmie prowokacyjne teksty na temat socjologii ugrupowań politycznych.

Sombart w swoich wystąpieniach podkreślał, że AfSS zajmował na rynku czasopism społecznych najwyższą pozycję europejską w zakresie promowania postępowych reform społecznych, mających na celu demokratyzację mas. Wyraźnie przeciwstawiał się teoriom marksistowskim i akademickiemu socjalizmowi w duchu Gustava Schmollera. W 1920 demonstracyjnie ustąpił ze stanowiska współedytora pisma, ponieważ nie zgadzał się z lewicowym kursem początkowej, założycielskiej fazy Republiki Weimarskiej.

W 1933 Lederer i większość jego współpracowników, zagrożonych przez hitlerowców, wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych. Pismo zakończyło wówczas działalność. W większości znaleźli oni zatrudnienie w nowojorskiej New School for Social Reserch. W 1934 uruchomili tam czasopismo Social Reserch, kontynuujące tradycje AfSS.

Kwestia polska

Do 1903 pismo Brauna nie poruszało zbyt często kwestii polskich. Zmieniło się to począwszy od powołania nowego czasopisma. Szczególnie chętnie publikowano dyskusje pomiędzy naukowcami polskimi i niemieckimi. Np. w tomie drugim Zofia Daszyńska-Golińska opublikowała obszerny tekst na temat stosunków agrarnych w Galicji. Po wydaniu w 1910 Kwestii polskiej autorstwa Ludwiga Bernharda, w piśmie ukazało się krytyczne omówienie tego dzieła, napisane przez Kazimierza Zimmermanna. Redaktorzy wskazali, że z wielu względów wydawało nam się pożądane, zanim opublikujemy recenzję dzieła Bernharda pióra niemieckiego autora, dać okazję wypowiedzenia się polskiemu głosowi z polskiego punktu widzenia. Recenzję niemiecką wydrukowano dopiero po wznowieniu książki, a napisał ją Otto Bauer (jego stanowisko było bardziej krytyczne niż polskie).

Od około 1916 AfSS zaczęło popierać niemiecką politykę Mitteleuropy. Po przegranej wojnie w publikacjach zaznaczyły się wyraźne głosy usprawiedliwiające (w miejsce analizy społeczno-naukowej) niemieckie roszczenia do byłej tzw. prowincji pruskiej. Celowali w tym historyk Hermann Oncken i prawnik Moritz Jaffé.