Bełżec (gmina)
| gmina wiejska | |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| Powiat | |||||||
| TERC |
6018022 | ||||||
| Wójt |
Andrzej Adamek (2006) | ||||||
| Powierzchnia |
33,55 km² | ||||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności |
| ||||||
| • gęstość |
100,7 os./km² | ||||||
| Nr kierunkowy |
84 | ||||||
| Tablice rejestracyjne |
LTM | ||||||
Adres urzędu: ul. Lwowska 5 22-670 Bełżec | |||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie województwa
| |||||||
| 50°23′04″N 23°26′18″E/50,384444 23,438333 | |||||||
| Strona internetowa | |||||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||||
_location_map.png)
Bełżec (daw. gmina Bełzec) – gmina wiejska w województwie lubelskim, w powiecie tomaszowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie zamojskim.
Siedziba gminy to Bełżec.
Według danych z 31 grudnia 2009 gminę zamieszkiwało 3440 osób[4].
Gmina Bełżec jest najmniejszą terytorialnie gminą wiejską województwa lubelskiego.
Gmina położona jest w południowo-zachodniej części powiatu tomaszowskiego, w odległości 8 km od Tomaszowa Lubelskiego oraz 16 km od przejścia granicznego w Hrebennem. Obszar Gminy posiada bogatą rzeźbę terenu. Maksymalne i minimalne wzniesienia wynoszą 327,6 i 257 m n.p.m. Gmina Bełżec leży na granicy Roztocza Środkowego i Wschodniego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Obszar współczesnej gminy Bełzec jest przestrzennie niespójnym zlepkiem obszarów historycznych (Lubelszczyzny i Galicji), należących wcześnie do różnych powiatów (rawskiego, lubaczowskiego i tomaszowskiego) i gmin (Bełżec, Lipsko, Lubycza Królewska i Jarczów).
Pierwsza gmina zbiorowa (1934–1954)[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza gmina zbiorowa Bełzec (do 1953 pisownia przez z) została utworzona 1 sierpnia 1934 w powiecie rawskim w województwie lwowskim z obszaru dotychczasowej jednostkowej gminy wiejskiej Bełzec[5]. Ponieważ składała się tylko z jednej wsi, nie została podzielona na gromady.
Podczas II wojny światowej gmina Bełżec zachowała granice przedwojenne, lecz okupanci niemieccy wyodrębnili z Bełżca Brzeziny, przez co obszar gmin składał się z dwóch gromad (Dorfgemeinden). Włączono ją do dystryktu lubelskiego Generalnego Gubernatorstwa (powiat Zamość). W 1943 roku liczyła 4622 mieszkańców (4260 w Bełżcu i 362 w Brzezinach)[6].
Po wojnie powrócono praktycznie do granic gminy sprzed wojny, lecz gromadę Bełżec podzielono na dwie: Bełżec A i Bełżec B, zachowując także gromadę Brzeziny, a więc w sumie trzy gromady. W związku ze zmianami granic państwowych i zlikwidowaniem powiatu rawskiego, gminę Bełżec włączono do powiatu tomaszowskiego w województwie lubelskim[7].
Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[8], a jej obszar wszedł w skład nowo utwrzonej gromady Bełżec z siedzibą GRN w Bełżcu A. W skład jednostki weszły zatem obszary dotychczasowych gromad Bełżec A, Bełżec B i Brzeziny ze zniesionej gminy Bełżec, ponadto miejscowość Żyłka wieś z dotychczasowej gromady Żyłka ze zniesionej gminy Jarczów oraz miejscowości Szalenik kol. i Świec wieś (obecnie Święcie) z dotychczasowej gromady Lubycza Kameralna ze zniesionej gminy Lubycza Królewska w powiecie tomaszowskim w woj. lubelskim, a także przysiółek Chyże z dotychczasowej gromady Kadłubiska ze zniesionej gminy Lipsko w powiecie lubaczowskim w woj. rzeszowskim[9]. W takich granicach gromada Bełżec przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy gminnej[10].
Druga gmina zbiorowa (1992–)[edytuj | edytuj kod]
W związku z kolejną reformą gminną w 1973 roku[11] gminy Bełżec nie przywrócono[12], a Bełżec utracił funkcje administracyjne na okres 19 lat.
Powrócił do nich dopiero 1 stycznia 1992 kiedy to w woj. zamojskim (utworzonym 1 czerwca 1975[13]) reaktywowano gminę Bełżec w zmienionych granicach. W jej skład weszły początkowo[14]:
- wsie Szalenik-Kolonia i Święcie-Kolonia z gminy Lubycza Królewska,
- wsie Bełżec i Chyże z gminy Tomaszów Lubelski.
Poza gminą Bełżec, w gminie Lubycza Królewska, pozostały natomiast od dawna związane z Bełżcem Brzeziny, a także (należąca w latach 1954–1972 do gromady Bełżec) wieś Żyłka, która początkowo (1973–1986) weszła w skład gminy Jarczów, lecz od 1 lipca 1986 należała już do gminy Lubycza Królewska[15].
Dopiero 1 stycznia 2007 gmina Bełżec otrzymała obecne granice, kiedy to do niej włączono sołectwa Brzeziny (333,58 ha) i Żyłka (101,34 ha) z gminy Lubycza Królewska[16].
W 1999 roku gmina weszła w skład powiatu tomaszowskiego w nowo utworzonym województwie lubelskim[17].
Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]
Według danych z roku 2002[18] gmina Bełżec ma obszar 28,66 km², w tym:
- użytki rolne: 56%
- użytki leśne: 34%
Gmina stanowi 1,93% powierzchni powiatu.
Z dniem 1 stycznia 2007 zwiększono powierzchnię gminy do 33,52 km² (obszar odcięty od gminy Lubycza Królewska)[19].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Dane z 30 czerwca 2004[20]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 2990 | 100 | 1471 | 49,2 | 1519 | 50,8 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
104,3 | 51,3 | 53 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Bełżec w 2014 roku[1].
Sołectwa[edytuj | edytuj kod]
Bełżec (sołectwa: Bełżec I, Bełżec II i Bełżec III), Brzeziny, Chyże, Szalenik-Kolonia, Żyłka[3].
Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]
Lubycza Królewska, Narol, Tomaszów Lubelski
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Gmina Bełżec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ a b Urząd Statystyczny w Lublinie
- ↑ a b Strona gminy. Charakterystyka
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym, stan 31.12.2009. [dostęp 2010-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-22)].
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 550
- ↑ Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das Generalgouvernement (1943)
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Uchwała Nr 16 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu tomaszowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 23 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 15, Poz. 64)
- ↑ Wykaz miast, osiedli i gromad: stan z dn. 1 I 1971 r., Cz. 1. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny – Biuro Spisów, 1971.
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XXI/92/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 5 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie lubelskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z dnia 20 grudnia 1972 r., Nr 12, Poz. 239)
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
- ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497
- ↑ M.P. z 1986 r. nr 18, poz. 133
- ↑ Dz.U. z 2006 r. nr 137, poz. 972
- ↑ Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603)
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Dz.U. z 2006 r. nr 137 , poz. 972
- ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
