Bielice (Bydgoszcz)
| Osiedle Bydgoszczy | |
 Zakłady Maszyn Gastronomicznych MaGa na terenie Bielic | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| W granicach Bydgoszczy |
1920 |
| Powierzchnia |
0.49 km² |
| Wysokość |
69 m n.p.m. |
| Populacja (2012) • liczba ludności |
|
| Strefa numeracyjna |
0-52 |
| Tablice rejestracyjne |
CB |
Położenie na mapie Bydgoszczy
| |
Bielice (Alt Beelitz, Neu Beelitz) – jednostka urbanistyczna (osiedle) miasta Bydgoszczy, położona w jego południowej części.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Bielice usytuowane są w południowej części Bydgoszczy i zaliczane do osiedli tzw. Górnego Tarasu Bydgoszczy. Sąsiaduje od północy z osiedlem Szwederowo, od zachodu z osiedlem Biedaszkowo, od wschodu z osiedlami: Wzgórze Wolności i Glinki, zaś od południa z Lotniskiem.
Pod względem fizyczno-geograficznym osiedle leży w obrębie makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka, w mezoregionie Kotlina Toruńska i mikroregionie Miasto Bydgoszcz Południowe (terasa górna ok. 69–70 m n.p.m)[2].
Historycznie w skład obecnej jednostki urbanistycznej wchodzi część wcielonej w 1920 r. gminy Bielice Nowe (262 ha)[3].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Północną granicą osiedla jest ulica Horodelska, zachodnią – ul. Bielicka, wschodnią – ulice Kujawska i aleja Jana Pawła II, zaś południową granicą lotniska bydgoskiego, mieszczącego zarówno międzynarodowy port lotniczy, jak i trawiaste pola wzlotów Aeroklubu Bydgoskiego.
Znaczną część Bielic zajmują Rodzinne Ogrody Działkowe im. gen. Władysława Sikorskiego, graniczące od południa z zagajnikiem leśnym oddzielającym je od lotniska. Część wschodnią zajmuje osiedle domów jednorodzinnych. Przy ulicy Kujawskiej znajdują się przedsiębiorstwa produkcyjno-handlowe, m.in. Zakłady Maszyn Gastronomicznych MaGa, salon Toyoty „Jaworski Auto” i inne. Przy ul. Wczasowej 17 znajduje się niewielki hotel Orbi.
Nazwą Bielice określa się również leśnictwo, które wchodzi w skład Nadleśnictwa Bydgoszcz. Jego powierzchnia wynosi 294 ha[4].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Bielice pochodzi od słowa błoto, bagno, mokradło, bielica błotnista - biała ziemia[5].
Ludność[edytuj | edytuj kod]
W 1970 r. Bielice zamieszkiwało 700 osób, 20 lat później – 420[6]. Liczba mieszkańców osiedla spadała do 2004 r., kiedy osiągnęła liczbę 273, po czym zaczęła rosnąć, osiągając w 2007 r. ponad 400 osób[7].
Rekreacja[edytuj | edytuj kod]
Skrajem osiedla wzdłuż ul. Kujawskiej prowadzi 
szlak turystyczny „Relaks” do jeziora Jezuickiego w Chmielnikach[8].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Okres staropolski[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o wsi Bielice znajduje się w akcie lokacyjnym Bydgoszczy z 1346 roku[9]. Wójtowie i ich spadkobiercy otrzymali parcelę w Byelicze - Bielice i prawo do wykarczowania lasów pod pola uprawne[5]. W 1565 r. zanotowano w niej 12 kmieci na dwóch łanach oraz karczmę. Wieś królewska starostwa bydgoskiego położona była w końcu XVI wieku w powiecie bydgoskim województwa inowrocławskiego[10]. W XVII wieku w Bielicach był folwark należący do starostwa bydgoskiego[11]. W czasie potopu szwedzkiego folwark został całkowicie zniszczony. W latach 80. XVII wieku mieszkało tu dwóch owczarzy z komornikami, którzy opłacali czynsz na rzecz wójta bydgoskiego[12]. W czasie wojny północnej mieszkańcy wsi zostali obłożeni kontrybucją przez rotmistrza chorągwi wołoskiej[13]. Wkrótce miejscowość została spustoszona i zupełnie opuszczona[12]. W 1717 roku w Bielicach stały 3 zrujnowane chałupy, inne rozebrano, a pozyskany z nich materiał zwieziono do zamku bydgoskiego. Odbudowę gospodarczą wsi wójtostwa i starostwa bydgoskiego podjęto po ustabilizowaniu się sytuacji politycznej w latach 20 XVIII wieku. Inwentarz wójtostwa z 1744 r. zawiera szczegółowy opis wsi i folwarku Bielica[14]. W folwarku stał dworek kryty strzechą, na podwórzu była studnia z żurawiem, poza tym wozownia, gumno, stodoła i owczarnia. Pola uprawne miały powierzchnię około 8 włók. Wysiewano na nich żyto, jęczmień, owies, groch. Do folwarku należały także łąki położone bliżej Glinek i Rupienicy. Za stodołami urządzono ogrody warzywne. We wsi mieszkało 8 chłopów z rodzinami, którzy od wiosny do jesieni obowiązani byli odprawiać 2 dni pańszczyzny w tygodniu[14].
W 1744 roku wójt bydgoski Kieyzerling osadził we wsi dwóch gospodarzy (Jan i Marcin Kweran) na podstawie kontraktu czynszowego typu olęderskiego. Mieli oni obowiązek płacić rocznie na rzecz wójta ponad 450 złotych podatków (czynsz, pogłówne, hiberna, dziesięcina, gajowe)[15]. Gospodarze zwolnieni byli z szarwarków na rzecz dworu, lecz mieli obowiązek zaopatrywać się w piwo i gorzałkę wyłącznie z karczmy zamkowej[15].
Folwark Bielice położony był w rejonie obecnego portu lotniczego, na podmokłym terenie odwadnianym przez ciek Niziny wpadający do Brdy. Jak podaje inwentarz z 1766 r. pola wsi graniczyły z polami wsi Glinki oraz folwarków: Biedaszkowo i Szwederowo[15].
Okres zaboru[edytuj | edytuj kod]
W końcu XVIII wieku trzy samodzielne gospodarstwa rolne scalono przez wolny wykup w jeden folwark zwany Bielicami Starymi[16]. Folwark ten graniczył z folwarkami: Szwederowo, Rupienica, Biedaczkowo, a od południa z lasem bielickim. W pierwszych latach zaboru na odłączonych peryferiach folwarku osiedlono osadników. W ten sposób zabudowano dzisiejszą ulicę Brzozową. Dla odróżnienia tę część Bielic zwano początkowo kolonią, a później Nowymi Bielicami[16]. Drogą łączącą folwark z miastem była dzisiejsza ulica Bielicka, na południe wiodąca poprzez Puszczę Bydgoską do wsi Zielonka.
Spis miejscowości rejencji bydgoskiej z 1833 r. podaje, że w folwarku Bielice Stare (niem. Alt Beelitz) mieszkało 118 osób (102 ewangelików, 16 katolików) w 13 domach[17]. Natomiast we wsi Bielice Nowe (niem. Neu Beelitz) mieszkało 178 osób (151 ewangelików, 25 katolików) w 13 domach[17]. Według opisu Jana Nepomucena Bobrowicza z 1846 r. Bielice Nowe i folwark Bielice Stare były wsiami rządowymi należącymi do domeny bydgoskiej[18]. Kolejny spis z 1860 r. podaje, że w Starych Bielicach znajdował się folwark posiadający prywatnego właściciela (Schmidt), który zamieszkiwało 50 osób (23 ewangelików, 27 katolików) w 9 domach. Natomiast w Nowych Bielicach istniała kolonia osadnicza oraz leśniczówka. Liczyły one łącznie 366 osób (304 ewangelików, 62 katolików) w 44 domostwach. W Starych Bielicach istniała szkoła elementarna[19].
W XIX wieku wyodrębniła się gmina Bielice, położona między ulicami: Kujawską, Konopną i Inowrocławską. Przed 1876 r. północna część gminy o powierzchni 32 ha (między ulicami Kujawską, Sieradzką, Wiatrakową, Lenartowicza, Marii Konopnickiej) została włączona do miasta. Pozostałą część zwaną Bielice Nowe (262 ha) włączono do Bydgoszczy w 1920 r.
Spis z 1885 r. wykazał, że w Bielicach Starych było 10 budynków i 128 mieszkańców, w tym 80 katolików i 48 ewangelików. Natomiast w 1910 r. w Bielicach Nowych było 70 budynków i 677 mieszkańców, w tym 282 posługiwało się językiem polskim, a 396 – niemieckim[9].
Okres po 1920 r.[edytuj | edytuj kod]
W okresie międzywojennym istniał nadal folwark Bielice Stare, zaś wzdłuż ul. Brzozowej ciąg zabudowy jednorodzinnej z ogrodami. Lotnisko bydgoskie funkcjonowało wówczas na terenie Biedaszkowa.
Po II wojnie światowej w planach zagospodarowania przestrzennego miasta wśród terenów wyznaczonych pod zabudowę wielorodzinną znajdowało się lotnisko bydgoskie, które miało zostać przeniesione poza miasto. Nie znalazło to jednak potwierdzenia w późniejszych ustaleniach. Ostatecznie tereny pod budownictwo mieszkaniowe Bydgoszczy znaleziono w dzielnicy wschodniej (Fordon), a w 1976 r. jako perspektywiczny wytypowano kierunek północny (nowa dzielnica mieszkaniowa Las Gdański-Maksymilianowo)[20].
W wyniku podziału miasta na jednostki urbanistyczne w latach 60. XX w. teren większości dawnej gminy Bielice został uznany za wschodnią część Szwederowa, natomiast część południowa została odseparowana i przeznaczona na powiększone lotnisko (wojskowe i cywilne). Odcięto wówczas ulicę Bielicką, która obecnie nie ma połączenia z Puszczą Bydgoską. Obecna jednostka urbanistyczna Bielice stanowi relikt dawnej gminy, obejmując rejon dawnej osady Bielice Nowe, podczas gdy miejsce folwarku Bielice Stare zajmuje pas startowy portu lotniczego Bydgoszcz.
W latach 60. bydgoska Miejska Rada Narodowa wyznaczyła na wschodzie Bielic działki budowlane pod budownictwo indywidualne, finansowane ze środków własnych ludności. Natomiast w latach 70. na części pola folwarcznego założono zespół ogródków działkowych. Naprzeciwko (ul. Bielicka 72) znajdowało się przedszkole w budynku dawnej szkoły ludowej, wzniesionym w 1886 roku[21].
Ciekawostki[edytuj | edytuj kod]
Szkoła w Bielicach[edytuj | edytuj kod]
Rozwój szkolnictwa na terenie Bielic ma swój początek w 1825 roku[16]. W 1829 r. rejencja bydgoska poleciła zorganizowanie gminnej szkoły elementarnej dla dzieci ewangelickich, których było wówczas 94 wobec 26 katolickich. W 1835 r. ówczesny właściciel folwarku Bielice Stare wybudował naprzeciw swej rezydencji budynek szkolny, który służył do 1862 r. zarówno dzieciom ewangelickim, jak i katolickim. W tym roku właściciel Bielic Oueisner w zamian za dotychczasową szkołę oddał zabudowaną nieruchomość przy ul. Bielickiej, na której w 1885 r. wzniesiono nowy budynek szkoły. Uczęszczały do niej dzieci z ulic znajdujących się na terenie gminy i folwarku Bielice jak Inowrocławska, Brzozowa i koniec ul. Bielickiej. Szkoła ta czynna była do 1926 r., kiedy to dzieci z niej przekazano do szkoły ludowej na Szwederowie przy ulicy M. Fornalskiej[16]. Po II wojnie światowej w budynku mieściło się przedszkole.
Ulice na Bielicach[edytuj | edytuj kod]
Związane z nazwami geograficznymi:
- Bielicka
- Przyłęcka
- Rynarzewska
Związane z drzewami:
- Brzozowa
Związane z osobami:
- Księdza Jana Bocheńskiego
- Stanisława Sadowskiego
- Walentego Stefańskiego
Związane z okolicą:
- Przy Lotnisku
Związane z wypoczynkiem:
- Wczasowa
Związane z uprawą ziemi:
- Ziemska
Inne:
- Gładka
- Horodelska
- Prosta
- Pusta
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Oficjalny Serwis Bydgoszczy – Liczba ludności w jednostkach urbanistycznych. [dostęp 2014-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-21)].
- ↑ Środowisko przyrodnicze Bydgoszczy. Praca zbiorowa pod red. Józefa Banaszaka, Wydawnictwo Tanan. Bydgoszcz 1996
- ↑ Licznerski Alfons: Rozwój terytorialny Bydgoszczy. [w:] Kronika Bydgoska II
- ↑ Opracowanie ekofizjograficzne dla terenu gminy Nowa Wieś Wielka
- ↑ a b Kuczma Rajmund: Patroni bydgoskich ulic. Cz. 2, Południowe osiedla miasta. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy, Bydgoszcz 1997. ISBN 83-90-3231-2-5
- ↑ Rogalski Bogumił: Charakterystyka i niektóre uwagi do miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Bydgoszczy. [w:] Kronika Bydgoska XVI
- ↑ Lokalny Program Rewitalizacji dla miasta Bydgoszczy na lata 2007-2015
- ↑ Włodzimierz Bykowski, Weekend w drodze - interaktywny przewodnik rowerowy okolic Bydgoszczy, Bydgoszcz: Wydawnictwo Apeiron, 1999, ISBN 83-911441-0-0, OCLC 749444166.
- ↑ a b Aneks nr 2. Zarys dziejów osad miejskich oraz miejscowości przyłączonych do Bydgoszczy do 1939 roku. [w:] Historia Bydgoszczy. Tom II. Część pierwsza 1920-1939: red. Marian Biskup: Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe 1999. ISBN 83-901329-0-7, str. 852-873
- ↑ Atlas Historyczny Polski. Kujawy i ziemia dobrzyńska w drugiej połowie XVI wieku, część II komentarz, indeksy, Warszawa 2021, s. 149.
- ↑ Bartowski Krzysztof: Udział starostwa i wójtostwa bydgoskiego w kolonizacji holenderskiej. [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 1
- ↑ a b Guldon Zenon: Opisy starostwa bydgoskiego z lat 1661-1765. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Źródła do dziejów Bydgoszczy nr 2. Bydgoszcz 1966
- ↑ Żmidziński Franciszek: Przemiany w gospodarce wiejskiej starostwa bydgoskiego w latach 1661-1772. [w:] Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C. Nr 13. Prace Komisji Historii IX. Warszawa-Poznań 1973
- ↑ a b Guldon Romana, Guldon Zenon: Inwentarz wójtostwa bydgoskiego z 1744 roku. [w:] Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C. Nr 10. Prace Komisji Historii VII. Bydgoszcz 1970
- ↑ a b c Kabaciński Ryszard: Inwentarze starostwa i wójtostwa bydgoskiego z lat 1753-1766 roku. [w:] Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Źródła do dziejów Bydgoszczy. Nr 9. Warszawa-Poznań 1977
- ↑ a b c d Gordon Wincenty: Gawęda o szkołach bydgoskich. [w:] Kalendarz Bydgoski 1971
- ↑ a b Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks mit einer geographisch-statistischen Uebersicht. Bromberg 1833
- ↑ Jan Nepomucen Bobrowicz: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Lipsk: Księgarnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 426.
- ↑ Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg. Bromberg 1860
- ↑ Bałachowska Maria: Perspektywiczne programy rozwoju wybranych dziedzin gospodarki miejskiej. [w:] Kronika Bydgoska VI
- ↑ Gordon Wincenty: Bydgoskie dzielnice (II) – Szwederowo. [w:] Kalendarz Bydgoski 1972
