Dreptacz bagienny
| Badister peltatus | |||||
| (Panzer, 1796) | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Podplemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Podrodzaj | |||||
| Gatunek |
dreptacz bagienny | ||||
| |||||
Dreptacz bagienny[1] (Badister peltatus) – gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych i podrodziny dzierowatych.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1796 roku przez Georga W.F. Panzera pod nazwą Carabus peltatus[2]. Wyróżnia się w jego obrębie dwa podgatunki[3][4]:
- Badister peltatus peltatus (Panzer, 1796)
- Badister peltatus sibiricus Reitter, 1900
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o wydłużonym ciele długości od 4,3[5] do 5,2 mm[6].
Głowa jest węższa niż u B. dilatatus[6], wyraźnie węższa niż przedplecze[5], ciemnobrunatna do czarnej[6] z żółtobrązowymi do brunatnych czułkami i głaszczkami[1][5]. Warga górna jest na przedniej krawędzi ostro, V-kształtnie wycięta[6]. Aparat gębowy ma żuwaczki o lekko tylko przed szczytem zakrzywionych krawędziach zewnętrznych, niesymetryczne, lewa ma wykrojoną krawędź wewnętrzną, natomiast prawa nie ma wykrojenia na krawędzi zewnętrzno-grzbietowej[6][7]. Ostatni człon głaszczków szczękowych jest spiczasty[6].
Przedplecze jest silnie sercowate[6], od 1,38 do 1,56 raza szersze niż dłuższe[5], krótsze niż u B. dilatatus, węższe niż u B. dilatatus i B. collaris, mocniej niż u B. collaris zwężone ku zauważalnie[6], acz zwykle słabo zaznaczonym kątom tylnym[5]. Ubarwienie ma ciemnobrunatne do czarnego z wąsko żółtobrązowo obwiedzionymi krawędziami bocznymi[5][6]. Eliptyczne w zarysie[5] pokrywy są ciemnobrunatne do czarnych[5][6] z żółtobrunatnie rozjaśnionymi szwem i brzegami bocznymi[5], o lekko wysklepionych międzyrzędach, silniej niż u B. collaris wgłębionych rzędach[5][6] i bardziej niż u wspomnianego gatunku zmatowiałej powierzchni. Za tarczką znajduje się co najwyżej płytki wcisk. Powierzchnie pokryw mają po jednym chetoporze (punkcie szczecinkowym) przytarczkowym i po dwa chetopory dyskalne. Skrzydła tylnej pary są w pełni wykształcone. Na spodzie ciała epipleury są żółtobrązowe do brązowych i nie odbiegają odcieniem od episternitów zatułowia, co najwyżej w tyle są nieco jaśniejsze[6]. Kolor odnóży jest żółtobrunatny[6][5].
Genitalia samca cechują się edeagusem zaokrąglonym w widoku brzusznym wierzchołka i haczykowatym ząbku umieszczonym szczytowo[5].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad rozmieszczony na nizinach[6]. Higrofil[5]. Zamieszkuje siedliska wilgotne i całkowicie lub częściowo zacienione, w tym porośnięte roślinnością pobrzeża niewielkich wód stojących, także okresowo wysychających, lasy zalewowe, mokradła i torfowiska[6][8][1]. Postacie dorosłe aktywne są od wiosny do jesieni[1] i stanowią stadium zimujące[1][5]. Przylatują do sztucznych źródeł światła[5].
Gatunek palearktyczny[6]. Podgatunek nominatywny znany jest z Hiszpanii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Finlandii, Estonii, Łotwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji, europejskiej części Rosji oraz anatolijskiej części Turcji[4][9]. Podgatunek B. p. sibiricus jest endemitem Syberii[4][10]. Na wschód gatunek dociera do Bajkału[6].
Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek bliski zagrożenia wymarciem (NT)[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Badister peltatus – Dreptacz bagienny. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2024-02-14].
- ↑ G.W.F. Panzer: Faunae Insectorum Germanicae initia; oder Deutschlands Insecten. [Heft 37]. Nürnberg: Felsecker, 1796, s. 20.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Badister (Baudia) peltatus (Panzer, 1796) in: CarabCat, O. Bánki i inni red., Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021, DOI: 10.48580/dfqf-3dk [dostęp 2024-02-13].
- ↑ a b c M. Baehr, Licinini, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 440-441, ISBN 87-88757-73-0.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o O. Aleksandrowicz. Badister collaris Motschulsky, 1845 – nowy dla fauny Polski gatunek z rodziny biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae). „Wiadomości Entomologiczne”. 22 (3), s. 133-137, 2003.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-40, 374-382.
- ↑ Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 409-418.
- ↑ Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Badister peltatus peltatus (Panzer, 1796) in: CarabCat, O. Bánki i inni red., Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021, DOI: 10.48580/dfqf-3dk [dostęp 2024-02-13].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Badister peltatus sibiricus Reitter, 1900 in: CarabCat, O. Bánki i inni red., Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021, DOI: 10.48580/dfqf-3dk [dostęp 2024-02-13].
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.