Jan Henryk Newman

Błogosławiony
Jan Henryk Newman COr

John Henry Newman

kardynał diakon
Portret pędzla Johna Everetta Millaisa
Data i miejsce urodzenia	21 lutego 1801 Londyn
Data i miejsce śmierci	11 sierpnia 1890 Edgbaston, Birmingham
Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	19 września 2010 Birmingham przez Benedykta XVI
Wspomnienie	9 października

Jan Henryk Newman

Błogosławiony Kościoła katolickiego
Cor ad cor loquitur
Data urodzenia	21 lutego 1801
Data śmierci	11 sierpnia 1890
Miejsce pochówku	West Midlands
Wyznanie	anglikańskie/katolickie konwersja 9 października 1845
Kościół	ruch oksfordzki/rzymskokatolicki
Inkardynacja	filipini
Prezbiterat	29 maja 1825 – w Kościele anglikańskim 30 maja 1847 – w Kościele katolickim
Kreacja kardynalska	12 maja 1879 Leona XIII
Kościół tytularny	San Giorgio al Velabro

{{Duchowny infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt grafiki = | faksymile = | imię i nazwisko org = | opis grafiki = | miejsce pochówku = | kraj działania = | opis faksymile = Nieznane pola: "imię przybrane oryginalne", "imię i nazwisko oryginalne" oraz "państwo".

Jan Henryk Newman (ur. 21 lutego 1801 w Londynie, zm. 11 sierpnia 1890 w Edgbaston w Birmingham) – angielski kardynał, filozof, teolog, pisarz, konwertyta, filipin (oratorianin, COr), najwybitniejszy przywódca anglokatolicyzmu, jeden z liderów ruchu oksfordzkiego, starszy brat Francisa Williama, błogosławiony Kościoła katolickiego.

Życiorys

Jan Henryk Newman (1801-1890) był najstarszym spośród sześciorga rodzeństwa. Jego ojciec był londyńskim bankierem, natomiast matka wywodziła się z hugenockiej rodziny, zmuszonej do opuszczenia Francji po odwołaniu edyktu nantejskiego. Newman wychowywał się w środowisku anglikańskim, jednak swoje religijne przebudzenie (1816) przeżył na skutek zbliżenia do ewangelicyzmu.

Newman w wieku 23 lat

ks. Ambroży St. John

Młodość i studia

W 1817 rozpoczął studia w anglikańskim Trinity College w Oksfordzie. Rok 1822 był ważnym rokiem dla młodego Newmana: podjął decyzję o przyjęciu święceń, które przyjął 13 czerwca 1824; wybrano go również na fellowa (wykładowcę i opiekuna) w Oriel College – pod wpływem środowiska tego kolegium (E. Hawkins, H. Froude i in.) zaczął on oddalać się od ewangelicyzmu.
W czasie studiów oksfordzkich poznał też innego młodego teologa Ambrożego St. Johna – późniejszego przyjaciela na całe życie. Razem z St. Johnem zostali konwertytami na katolicyzm. We wspólnym mieszkaniu w Oratorium w Birmingham spędzili 32 lata, tj. do 1875, kiedy Ambroży zmarł. Newman bardzo przeżył śmierć przyjaciela. W homilii pogrzebowej porównał swoją żałobę do żałoby męża lub żony. Temu przywiązaniu i miłości pozostał wierny do końca swoich dni i w oficjalnym testamencie zażądał pochowania go we wspólnym grobie z Ambrożym.

Duchowny anglikański

W niedzielę Trójcy Świętej, 29 maja 1825 r. otrzymał anglikańskie święcenia prezbiteriańskie w katedrze oksfordzkiej Christ Church. Następnie przez dwa lata był wikariuszem w kościele św. Klemensa, uczestnicząc w debatach życia akademickiego Oksfordu. W 1828 r. został mianowany proboszczem kościoła uniwersyteckiego St Mary's, do którego należało także Littlemore na południowych przedmieściach Oksfordu. W 1833 udał się w podróż do Sycylii; tam – w czasie ciężkiej choroby – doszedł do wniosku, że Bóg wyznaczył mu zadanie do wykonania w Anglii.

Ruch oksfordzki

Wrócił do Oksfordu w lipcu 1833 r. Swoimi kazaniami w niedzielne popołudnia w uniwersyteckim kościele St. Mary's oraz publikacjami zatytułowanym Tracts for the Times (Traktaty na /nasze/ czasy), które krążyły w formie broszur, dał początek ruchowi oksfordzkiemu. Jego zwolennicy, zwani też traktarianami (od publikowanych „traktatów”), nawiązywali do początków Kościoła i wskazywali na ciągłość instytucji, podkreślali również podobieństwa między Kościołem rzymskim a anglikańskim.

W tym czasie Newman został redaktorem czasopisma The British Critic. Prowadził też cykle wykładów w bocznej kaplicy kościoła St Mary's w obronie tzw. via media - drogi pośredniej anglikanizmu: między katolicyzmem a ludowym protestantyzmem.

Konwersja i działalność w Kościele katolickim

Po latach intensywnej działalności, pod wpływem lektury licznych dzieł patrystycznych i własnych przemyśleń, Newman podjął decyzję o przejściu na katolicyzm. Uznał bowiem, że to katolicy kontynuują dzieło apostołów.

Od 1842 r. Newman mieszkał w Littlemore wraz z braterską wspólnotą religijną utworzoną wraz z przyjaciółmi i uznawaną przez otoczenie za anglokatolicką. Dom, w którym mieszkali był uczyniony z dawnych zabudowań stajennych, które zostały wyremontowane i zamienione na zespół cel z kuchnią i biblioteką. Pewnego jesiennego deszczowego dnia, 9 października 1845, przemoczony po całym dniu w podróży, zawitał tam błogosławiony Dominik (Dominic Barberi) ze Zgromadzenia Pasjonistów. Prostota włoskiego misjonarza ujęła Newmana, stając się ostatecznym argumentem za przystąpieniem do Kościoła katolickiego.

Wyjście z Kościoła anglikańskiego łączyło się z licznymi konsekwencjami: od konieczności opuszczenia kościoła Saint Mary i wystąpienia z Oriel College po wrogość tych, którzy nie rozumieli i nie akceptowali jego postępowania. W czasie pobytu w Rzymie zapoznał się z Oratorium św. Filipa Neri (założonym w XVI w. stowarzyszeniem księży katolickich). 30 maja 1847 przyjął święcenia kapłańskie w Kościele katolickim. Pius IX upoważnił Newmana do zakładania Oratoriów w Anglii oraz – w razie potrzeby – do modernizowania reguły św. Filipa. W 1848 w Old Oscott powstał pierwszy dom (przeniesiony wkrótce do centrum Birmingham, a w 1852 w pobliże Edgbaston), rok później kolejny – w Londynie. W 1851 Newman (na prośbę biskupów irlandzkich) zajął się organizacją uniwersytetu katolickiego w Dublinie. Pragnął on, by uczelnia ta była uczelnią świeckich, do tego przyjmującą w swe szeregi również Anglików i Amerykanów. Kiedy zrozumiał, że to niemożliwe, zrezygnował ze stanowiska rektora (1858). Zdając sobie sprawę z niskiego poziomu nauczania w angielskich szkołach katolickich, założył w 1859 szkołę Oratorium, która miała zapewnić katolickim chłopcom porządne wykształcenie religijne i świeckie – zapoczątkowało to wzrost poziomu edukacji katolickiej w Anglii. Przez kilka miesięcy roku 1859 był redaktorem literackiego czasopisma „The Rambler”, przeznaczonego dla wykształconych katolików; nierzadko drukowano tam śmiałe opinie świeckich, co budziło żywe emocje, zwłaszcza wśród biskupów.

Przedrukował w Anglii paszkwil na Giacinto Achilliego, który w swojej książce z 1851 ujawnił korupcję Kościoła katolickiego, jego inkwizycji, a zwłaszcza wykorzystywanie spowiedzi do denuncjacji rodzin do władz Kościoła katolickiego. Newman przegrał następnie proces sądowy o zniesławienie, wytoczony przez Achilliego.

Na początku lat sześćdziesiątych XIX wieku Newman zdawał się być osamotniony – z jednej strony nie ufali mu i nie rozumieli go katolicy, z drugiej zaś strony zapomnieli o nim anglikanie. Wszystko zmieniło się, gdy Charles Kingsley (znany powieściopisarz, profesor w Cambridge i wychowawca księcia Walii) przypuścił na niego atak, zarzucając mu nieszczerość. Odpowiedzią Newmana była słynna Apologia pro vita sua, drukowana w 1864 w cotygodniowych odcinkach. Dzieło to trafiło zarówno do członków Kościoła rzymskokatolickiego, jak i do wielu anglikanów a Newmanowi pozwoliło odzyskać utracony autorytet.

W 1877 roku Newman został wybrany pierwszym honorowym członkiem Trinity College. W 1879 nowy papież Leon XIII mianował go kardynałem (co całkowicie oczyściło go z zarzutów o „półkatolicyzm”).

Zmarł 11 sierpnia 1890 w wieku 89 lat. Został pochowany w Rednal we wspólnym grobie ze zmarłym 15 lat wcześniej Ambrożym St. Johnem. Sto lat później, skutkiem oficjalnej umowy między Watykanem a biskupem Birmingham zdecydowano szczątki kardynała przenieść do innej mogiły. Fakt ten był wówczas szeroko komentowany w Anglii. Ciało kardynała nie było pochowane w trumnie z ołowiu, jak pierwotnie przypuszczano, lecz prawdopodobnie w prostej, drewnianej trumnie; w grobie prócz metalowej tablicy z danymi zmarłego nie znaleziono żadnych szczątków ciała, gdyż uległo ono kompletnemu rozkładowi.

Wkład w myśl katolicką i beatyfikacja

W filozofii głosił przewagę wiedzy konkretnej nad pojęciową, bezpośredniego przeświadczenia (assent) nad dowodem, logiki osobistej nad powszechną i wiary nad wiedzą.

Jego Przyświadczenia wiary przełożył Stanisław Brzozowski (wydał Michał Rudnicki, 1915). Napisał antologię The Fine Gold of N., wydał J. J. Reilly (1931). O nim C. S. Atkins: Life of Card. N. (1931), J. Guitton: La Philosophie de N. (1933). Polskie studia Stanisława Brzozowskiego i Romana Dyboskiego.

Za pontyfikatu Jana Pawła II rozpoczęto proces beatyfikacyjny Jana Henryka Newmana.

Jego wyniesienie na ołtarze odbyło się 19 września 2010 roku podczas mszy w Cofton Park w Birmingham, w czasie pielgrzymki Benedykta XVI do Wielkiej Brytanii.

Wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 9 października.

Publikacje

Okres anglikański

• Arians of the Fourth Century (1833)
• Tracts for the Times (1833-1841)
• British Critic (1836-1842)
• On the Prophetical Office of the Church (1837)
• Lectures on Justification (1838)
• Parochial and Plain Sermons (1834-1843)
• Select Treatises of St. Athanasius (1842, 1844)
• Lives of the English Saints (1843-44)
• Essays on Miracles (1826, 1843)
• Oxford University Sermons (1843)
• Sermons on Subjects of the Day (1843)
• An Essay on the Development of Christian Doctrine (1845, wyd. polskie O rozwoju doktryny chrześcijańskiej, przeł. Jolanta W. Zielińska, PAX, Warszawa 1957, ss. 463.
• Retractation of Anti-Catholic Statements (1845)

Okres katolicki

• Loss and Gain (powieść, 1848)
• Faith and Prejudice and Other Sermons (różne daty)
• Discourses to Mixed Congregations (1849)
• Difficulties of Anglicans (1850)
• Present Position of Catholics in England (1851)
• Idea of a University (1852 and 1858, wyd. polskie Idea uniwersytetu, przeł. Przemysław Mroczkowski, Warszawa 1990)
• Cathedra Sempiterna (1852)
• Callista (powieść, 1855, wyd. pol. Kalista, 2009)
• The Rambler (1859-1860)
• Apologia Pro Vita Sua (autobiografia, 1865, 1866, wyd. pol. 2009)
• Letter to Dr. Pusey (1865)
• The Dream of Gerontius (1865)
• An Essay in Aid of a Grammar of Assent (1870)
• Sermons Preached on Various Occasions (różne/1874)
• Letter to the Duke of Norfolk (1875)
• Five Letters (1875)
• Sermon Notes (1849-1878)
• Select Treatises of St. Athanasius (1881)
• On the Inspiration of Scripture (1884)
• Development of Religious Error (1885)

Zobacz też

• beatyfikowani i kanonizowani przez Benedykta XVI
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• wstawiennictwo świętych
• Anglicanorum coetibus
• Roger Louis Schütz-Marsauche
• Thomas More
• Wspólnota anglikańska

Bibliografia

• Dessain, Charles Stephen, John Henry Newman – pionier odnowy Kościoła, tłum. M. Stebart, Poznań 1989
• The Encyclopedia of Religion (hasło: Newman, John Henry), t. 20, red. M. Eliade, Nowy Jork 1986
• Felicity O'Brien, Nie pokój, lecz miecz. John Henry Newman, przeł. ks. Stanisław Golus SDS, Wydawnictwo Salwator, Kraków 2003, ss. 199, ISBN 83-88119-53-2

Linki zewnętrzne

• John Henry Newman, Opera omnia w polsko-angielskiej odsłonie. [w:] The National Institute for Newman Studies, Duquesne University, Pittsburgh, USA [on-line]. [dostęp 2017-03-22].
• Strona o wizycie Benedykta XVI w Wielkiej Brytanii