Lot 17 linii Malaysia Airlines

Mapa lotu

Wyrzutnia rakiet przeciwlotniczych typu Buk (egzemplarz z muzeum techniki wojskowej w Wierchniej Pyszmie) analogiczna do tej, z której prawdopodobnie zestrzelono MH-17

Katastrofa lotu Malaysia Airlines 17 – zamach, do którego doszło 17 lipca 2014 niedaleko wsi Hrabowe (w pobliżu miasta Torez) w obwodzie donieckim na Ukrainie, ok. 40 kilometrów od granicy rosyjskiej. Jest to drugi incydent z udziałem samolotu Boeing 777-200ER należącego do malezyjskich linii lotniczych Malaysia Airlines w ciągu pięciu miesięcy, po zaginięciu lotu 370 w marcu 2014.

Samolot

Samolot, który został zniszczony, to Boeing 777-200ER. Maszyna została wyprodukowana w 1997 roku i otrzymała numer seryjny 28411. Był to 84 ukończony egzemplarz Boeinga 777. Samolot odbył pierwszy lot 17 lipca 1997, a następnie został przekazany Malaysia Airlines 29 lipca 1997. Samolot otrzymał numer rejestracyjny 9M-MRD.

Dane jednostki, która uległa wypadkowi:

Typ:	777-2H6ER
Pierwszy lot:	17 lipca 1997
Silniki:	2 x Rolls-Royce Trent 892
Oznaczenie wariantu:	71BF42
Numer rejestracyjny:	9M-MRD
Oznaczenie typu według ICAO	B772
Numer seryjny	28411

Przebieg lotu

Samolot Malaysia Airlines wystartował z Amsterdamu 17 lipca 2014 o godz. 12:15 (kodowe oznaczenie lotu: MH-17) i miał wylądować w Kuala Lumpur następnego dnia o 6:10 rano czasu lokalnego. Maszyna przeleciała nad terytoriami czterech państw: Holandii, Niemiec, Polski i Ukrainy. Znajdując się na wysokości 10 tys. metrów nad terytorium Ukrainy, około 50 km przed wejściem w obszar powietrzny Rosji, samolot zaczął nagle opadać i o godz. 16:21 czasu miejscowego (13:21 UTC) znikł z radarów, po czym spadł na ziemię na terytorium ukraińskim. W wyniku tej katastrofy śmierć poniosło 283 pasażerów i 15 członków załogi.

Samolot spadł w rejonie trwającego od kilku miesięcy konfliktu ukraińskiego. Przedstawiciele działających tam separatystów za winnych przedstawiają wojsko ukraińskie. Natomiast przedstawiciele rządu ukraińskiego wskazali na działania separatystów. Z opublikowanych przez Służbę Bezpieczeństwa Ukrainy rozmów separatystów wynika, że zestrzelenie samolotu nastąpiło w wyniku akcji jednego z ich oddziałów. Na taką samą przyczynę wskazał również prezydent Stanów Zjednoczonych Barack Obama, który podczas swojego oficjalnego wystąpienia nazajutrz po katastrofie oświadczył, że z danych posiadanych przez wywiad USA wynika, iż MH17 strącony został rakietą ziemia-powietrze wystrzeloną z tej części terytorium Ukrainy, która opanowana jest przez separatystów. Media światowe spekulują na temat możliwości wykorzystania do tej operacji rosyjskiego rakietowego systemu przeciwlotniczego Buk (w sierpniu 2015 międzynarodowy zespół śledczy odnalazł szczątki pocisku systemu Buk mające potwierdzać spekulacje) którego wyrzutnia została przewieziona na teren kontrolowany przez separatystów kilka dni wcześniej.

W październiku 2015 przedstawione zostały wyniki dochodzenia prowadzonego przez holenderski urząd do spraw bezpieczeństwa (OVV). Stwierdza się w nim, że „został zestrzelony przez wyprodukowany w Rosji pocisk Buk”. Rosjanie, na zorganizowanej w koncernie zbrojeniowym Ałmaz-Ałtej (produkującej systemy Buk) krótko przed ogłoszeniem wyników dochodzenia OVV konferencji prasowej przedstawili własną wersję wydarzeń, próbującą zdyskredytować wersję Holendrów.

Pasażerowie

Linie lotnicze Malaysia Airlines potwierdziły, że na pokładzie MH17 było 283 pasażerów (w tym 80 dzieci) i 15 osób z załogi.

Zestawienie pasażerów i załogi według obywatelstwa:

Obywatelstwo	Pasażerowie	Załoga	Razem
Holandia	193	–	193
Malezja	28	15	43
Australia	27	–	27
Indonezja	12	–	12
Wielka Brytania	10	–	10
Belgia	4	–	4
Niemcy	4	–	4
Filipiny	3	–	3
Kanada	1	–	1
Nowa Zelandia	1	–	1
Razem	283	15	298

W wypadku zginęli m.in.: szóstka naukowców i aktywistów udających się na poświęconą AIDS konferencję w Melbourne w Australii (najwcześniejsze doniesienia błędnie mówiły o „ponad setce” naukowców zajmujących się tematyką AIDS), w tym Joep Lange, Pim de Kuijer, Lucie van Mens, Martine de Schutter oraz były dziennikarz BBC i pracownik WHO – Glenn Thomas, a także holenderski senator Willem Witteveen, malezyjska aktorka Shuba Jay, australijski pisarz Liam Davison, początkujący holenderski pisarz Laurens van de Graffa, perkusista Vast Countenance – Cornelis „Pan” Schilder oraz Puan Sri Siti Amirah, członkini rodziny urzędującego premiera Malezji Najib Tun Razaka.

Losy ofiar

Szczątki ofiar i samolotu zostały rozrzucone na przestrzeni 35 kilometrów kwadratowych. Dopiero 21 lipca holenderscy eksperci i przedstawiciele OBWE pierwszy raz zostali dopuszczeni na teren katastrofy samolotu przez aktywistów samozwańczej Donieckiej Republiki Ludowej, którzy kontrolują ten obszar w celu rozpoczęcia oficjalnej procedury identyfikacji ofiar i badania przyczyn katastrofy. Ciała, które zostały odnalezione umieszczono w specjalnym pociągu chłodni; w obecności przedstawicieli holenderskich i OBWE wagony, po dokonaniu inspekcji, zostały zaplombowane; nie jest jednak pewne, czy umieszczono w nim ciała wszystkich ofiar, czy też niektóre z nich pozostały jeszcze na miejscu katastrofy. Holandia uzyskała zgodę wszystkich zaangażowanych stron na przewiezienie szczątków ofiar wszystkich narodowości do Holandii i przeprowadzenie identyfikacji zwłok. W tym celu do Charkowa został wysłany specjalny samolot typu Hercules z potrzebnymi materiałami i grupą specjalistów od identyfikacji. Koordynatorem ekipy ekspertów, którzy przeprowadzają identyfikację ciał ofiar został Gert Wibbelink.

W kolejnych dniach, z uwagi na trwające w okolicy miejsca katastrofy walki pomiędzy ukraińskim wojskiem a separatystami, zagraniczni eksperci mieli poważne trudności w dotarciu na miejsce i prowadzeniu tam swoich badań; w miarę jednak możliwości kontynuowali działania, znajdując m.in. dalsze szczątki ofiar katastrofy.

Następstwa

Linie lotnicze Malaysia Airlines zapowiedziały, że zapewnią pomoc finansową rodzinom ofiar wypadku.

Wieczorem 17 lipca Ukraina zamknęła przestrzeń powietrzną nad wschodnią częścią swojego kraju i powiadomiła o tym Eurocontrol.

W Holandii, z której pochodziło 2/3 pasażerów samolotu, środę 23 lipca ogłoszono dniem żałoby narodowej.

W 2018 roku program National Geographic wyemitował pierwszy odcinek 18 serii kanadyjskiego serialu "Katastrofa w przestworzach" pt. "Kto zestrzelił MH17?".

Dochodzenie

Na posiedzeniu Tweede Kamer 21 lipca 2014 premier Holandii Mark Rutte oświadczył, że wszelkie działania zostały skoncentrowane na odnalezieniu ciał wszystkich ofiar wypadku, przetransportowaniu ich do Holandii i dokonaniu identyfikacji, oraz że praktycznie nie zostały jeszcze podjęte czynności mające na celu ustalenie przyczyny wypadku.

Strona holenderska przeprowadziła rozmowy z rządem ukraińskim, przedstawicielami UE, ONZ, OBWE i Czerwonego Krzyża oraz wystarała się o przyjęcie rezolucji przez Radę Bezpieczeństwa ONZ, która ułatwia przeprowadzenie niezależnego, międzynarodowego dochodzenia, „zmuszając” wszystkie partie do współpracy. Negocjacje z separatystami przeprowadzili członkowie OBWE, aby zapewnić międzynarodowym specjalistom bezpieczeństwo podczas pracy na miejscu katastrofy lotniczej.

W poniedziałek 21 lipca przywódca separatystów i samozwańczy premier Donieckiej Republiki Ludowej Aleksandr Borodaj oświadczył, że jego ludzie byli od niedzieli w posiadaniu czarnych skrzynek. 22 lipca, cztery dni po katastrofie, w Doniecku przywódca separatystów oficjalnie przekazał obie czarne skrzynki delegacji Malezyjskich Linii Lotniczych, której przewodniczył pułkownik Mohamed Sakri. Aleksandr Borodaj ponownie podkreślił, podobnie jak w wywiadzie udzielonym CNN dzień wcześniej, że separatyści nie mieli motywu, ani nie dysponowali aparaturą, aby zestrzelić samolot pasażerski.

31 października 2014 r. holenderscy specjaliści weszli ponownie na teren miejsca wypadku. Odnalezione zostały kolejne szczątki ofiar. Przewieziono je do Holandii celem identyfikacji.

Śledztwo dziennikarzy obywatelskich

1 czerwca 2015 roku niemiecki Der Spiegel, powołując się na stronę internetową dziennikarzy obywatelskich „Bellingcat”, poinformował, że Rosja sfałszowała zdjęcia satelitarne z katastrofy. O zdjęciach napisano: „Naukowa analiza zespołu śledczego wykonana przez zespół badawczy „Bellingcat” jednoznacznie i bezsprzecznie wykazała, że fotografie satelitarne zostały antydatowane i cyfrowo zmienione programem Adobe Photoshop CS5”.

3 czerwca 2015 roku w tym samym piśmie opublikowano wywiad z Jensem Kriese (specjalistą w dziedzinie analizy obrazu z Hamburga), który wyraził pogląd, że wnioski wyciągnięte przez zespół badawczy „Bellingcat” były przedwczesne.

W maju 2016 roku na stronie internetowej „Bellingcat” ukazał się kolejny raport grupy niezależnych dziennikarzy występujących pod tym szyldem. Nawiązywał on do ich wcześniejszych ustaleń – w listopadzie 2014 roku dziewięciu obywatelskich dziennikarzy kierowanych przez Brytyjczyka Eliota Higginsa donosiła, że zestrzelenia dokonano z wyrzutni rakiet „Buk” należącej do rosyjskiej 53. Rakietowej Brygady Przeciwlotniczej z Kurska. Podano wtedy nawet dwie cyfry z trzycyfrowego numeru bocznego wyrzutni. Ponieważ dziennikarze nie byli pewni środkowej cyfry podali ją w zapisie: „Buk 3X2". Pierwsza oznacza dywizjon, a są ich trzy. Ostatnia – porządkowy numer wyrzutni. Środkowa, nieznana ówcześnie dla śledczych z „Bellingcata” z powodu nieczytelności zdjęcia jakim dysponowali, numer jednej z trzech baterii. Przez następne 17 miesięcy śledczy zebrali zdjęcia wszystkich wyrzutni należących do 53. Brygady z Kurska i porównali z tymi, krążącymi po internecie od 2010 roku (rosyjscy żołnierze wielokrotnie fotografowali się na tle swoich wyrzutni i zamieszczali zdjęcia na portalach społecznościowych). Śledczy wyodrębnili i porównali ze sobą siedem cech charakterystycznych dla każdej wyrzutni: kształt osłon gąsienic, rodzaj rolek jezdnych (kombinacja pustych i „szprychowych”), sposób podłączenia przewodów, białe oznaczenia na bocznych klapach gąsienic, rodzaj czcionki i odstępy pomiędzy poszczególnymi cyframi numeru bocznego, kształt i wielkość plam oleju i sadzy przy otworach rur wydechowych.

Okazało się, że tylko „Buk” 332 miał wszystkie cechy zgodne z wyrzutnią, którą sfotografowano i sfilmowano w czerwcu 2014 roku w Rosji oraz później, 17 i 18 czerwca, na wschodniej Ukrainie. Najbardziej czytelna fotografia „Buka 3X2" została wykonana w rosyjskim mieście Aleksiejewka. Widać na niej wyraźnie, że wyrzutnia ma na osłonie przednich, lewych świateł drogowych charakterystyczne wgniecenie. Na odnalezionych w sieci zdjęciach „Buka” 312 i 322 żadnych wgnieceń nie widać, rzuca się ono w oczy jedynie na fotografiach „Buka” 332. Kolejna cecha, która wskazuje na wyrzutnię z numerem 332 to sposób podłączenia przewodów łączących korpus pojazdu z prowadnicami rakiet. Każdy z „Buków” posiada po cztery przewody po lewej i prawej stronie prowadnic. Ale tylko te widoczne na zdjęciach 332 są takiej samej długości, w ten sam sposób ułożone i podłączone jak te w 3X2. Eksperci stwierdzili, że cechy „Buka 3X2" sfotografowanego w Rosji oraz „Buka” 332, a także „Buka 3X2" uwiecznionego na filmie nakręconym już na Ukrainie wskazują bez wątpienia, że chodzi o tę samą wyrzutnię. Ponadto ustalili, że rodzaj rolek jezdnych gąsienic czy widoczne oznaczenie H-2200 nie występuje na ukraińskich „Bukach”. Na fotografiach wyrzutni ukraińskiego 156. Przeciwlotniczego Pułku Rakietowego, które w 2014 roku były rozmieszczone w Ługańsku, Doniecku i Mariupolu, nie widać żadnych podobieństw do „Buka 3X2".

Ostateczną konkluzją śledczych „Bellingcata” było oświadczenie: „Jesteśmy przekonani, że 17 lipca 2014 roku, rosyjski „Buk” TELAR o numerze 332 z 53. Rakietowej Brygady Przeciwlotniczej bazującej w Kursku został sfilmowany i sfotografowany na wschodniej Ukrainie. Ten specyficzny „Buk”, poprzednio zidentyfikowany jako „Buk 3X2", został sfilmowany podczas przemieszczania się w centrum obszaru, który Rada Bezpieczeństwa Holandii określiła jako miejsce wystrzelenia pocisku, który strącił MH17” („We can say with confidence that on 17 July 2014, the Russian Buk TELAR numbered 332 of the 53rd Anti-Aircraft Missile Brigade based in Kursk was filmed and photographed in eastern Ukraine. This specific Buk, previously identified as Buk 3×2, was filmed moving to the center of the launch area estimated by the Dutch Safety Board for the missile that downed MH17.”).

Reakcje międzynarodowe

• Rosja – Rosja zwróciła się do Ukrainy o zgodę na pomoc w operacji na miejscu wypadku. Rosyjski minister ds. sytuacji nadzwyczajnych Władimir Puczkow wysłał oficjalny wniosek do władz Ukrainy o współpracę na miejscu rozbicia się samolotu.
• USA – prezydent Barack Obama nazwał katastrofę malezyjskiego samolotu pasażerskiego na Ukrainie „straszną tragedią” i zaoferował pomoc w ustaleniu przyczyn katastrofy.
• Francja – szef francuskiej dyplomacji Laurent Fabius i prezydent François Hollande żądają śledztwa w sprawie katastrofy, w której zdaniem francuskiego ministerstwa spraw zagranicznych zginęło 4 Francuzów.
• Holandia – premier Holandii Mark Rutte oświadczył, że jest „głęboko wstrząśnięty” z powodu katastrofy malezyjskiego samolotu. Zaoferował pomoc holenderskich ekspertów w wyjaśnieniu przyczyn katastrofy.
• Polska – prezydent Bronisław Komorowski po zorganizowanym przez siebie w Warszawie spotkaniu przywódców Litwy, Łotwy, Estonii, Czech, Słowacji, Węgier, Bułgarii i Rumunii, w czasie którego omawiano m.in. sytuację na Ukrainie wyraził opinię, że konflikt ukraińsko-rosyjski stanowi „najpoważniejsze wyzwanie dla bezpieczeństwa Europy od czasu zakończenia »zimnej wojny«”. Dodał, że „jego szczególnie dramatycznym wyrazem jest zestrzelenie samolotu pasażerskiego (malezyjskich linii lotniczych) i śmierć prawie 300 osób, obywateli wielu krajów.”