Kazimierz Koźniewski
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
[[15 kwietnia 2005]] |
Alma Mater | |
Dziedzina sztuki |
Kazimierz Koźniewski (ur. 26 lipca 1919 w Warszawie, zm. 15 kwietnia 2005 w Warszawie) – historyk harcerstwa, prozaik, publicysta, eseista, reportażysta, harcerz z pokolenia Kolumbów, wieloletni tajny współpracownik SB. Autor scenariuszy do kilku filmów fabularnych.
Życiorys
Maturę zdał w 1938 roku w gimnazjum im. Stanisława Staszica w Warszawie[1]. Studia polonistyczne odbył na Uniwersytecie Warszawskim, najpierw jawne, później tajne w konspiracji. Debiutował w czasopismach młodzieżowych, szkolnych, harcerskich, akademickich – m.in. "Kuźnia Młodych", "Nowa Kuźnia Młodych", "Orka na Ugorze", "Na Tropie", "W Kręgu Wodzów" i inne.
W latach 1939-1940 jeden z założycieli i członek konspiracyjnego PLAN-u. Od kwietnia 1940 roku do lutego 1941 roku służył w Wojsku Polskim we Francji i w Szkocji. W 1941 roku został wysłany jako kurier rządu polskiego do kraju, podczas wykonywania tej misji w sierpniu 1941 roku został aresztowany w Budapeszcie, gdzie był więziony aż do roku 1942. W czerwcu 1943 roku powrócił nielegalnie do kraju. W latach 1943-1945 był pracownikiem Departamentu Informacji Delegatury Rządu RP na Kraj, pracował w konspiracji. Był współpracownikiem pism konspiracyjnych oraz członkiem Naczelnictwa Szarych Szeregów.
Od jesieni 1945 roku był członkiem redakcji "Przekroju", a od roku 1957 do śmierci członkiem zespołu redakcyjnego "Polityki". W latach 1957-1982 był redaktorem naczelnym "Magazynu Polskiego", a w latach 1982-1985 – tygodnika "Tu i Teraz". Współpracował z wieloma pismami i gazetami. Autor ok. 50 książek i co najmniej 6000 artykułów w prasie periodycznej.
Od lat 40. XX wieku był tajnym współpracownikiem Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, Komitetu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego i Służby Bezpieczeństwa PRL o kryptonimie 33.[2] Należał do najbardziej aktywnych i szkodliwych konfidentów w środowisku literackim. Donosił na każdy temat, na wielu pisarzy, m.in. na Kisiela, Pawła Hertza, Antoniego Słonimskiego, także i na swoich – np. na organizację partyjną literatów, której był członkiem[3]. Od 1956 roku należał do PZPR[4]. Był świadkiem w pokazowym procesie Melchiora Wańkowicza w 1964 roku, który sam go powołał, nie spodziewając się nielojalności osoby, którą uważał za przyjaciela. Tymczasem Koźniewski obciążył go, powtarzając informacje zawarte w jego donosach – o kontaktach Wańkowicza z Radiem Wolna Europa[5].
Członek Rady Krajowej PRON w 1983 roku [6].
W okresie PRL został odznaczony m.in.: Krzyżem Komandorskim, Oficerskim i Kawalerskim (1955)[7] Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem 10-lecia Polski Ludowej, Medalem 30-lecia Polski Ludowej i Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP”[4]. Postanowieniem prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego z 4 marca 2002 został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[8].
Jego tekst, popierający wprowadzenie stanu wojennego, władze rozpowszechniały na plakatach.
Jego żoną była Leona (1921-1997), córka Stanisławy i ppłk. Leona Winiarskiego.
Kazimierz Koźniewski pochowany został na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie 26 kwietnia 2005 w grobowcu rodziny Winiarskich. Żegnała go 16. Warszawska Drużyna Harcerzy im. Zawiszy Czarnego, z którą był związany.
Twórczość
Pisał powieści autobiograficzne i wspomnieniowe, a także poruszające problematykę społeczną („Piątka z ulicy Barskiej”). Swoje reportaże i recenzje wydał w dwóch tomach pt „Historia co tydzień” (1976-1977).
W 1958 roku, pod pseudonimem Antoni Armand, opublikował jedyną w swoim dorobku powieść fantastycznonaukową – „Człowiek z lustra”. Była to sensacyjna opowieść o genetycznym eksperymencie pewnego profesora, który stworzył niezwykle inteligentnych „ludzi z próbówki”. Książkę napisał we współpracy z Grażyną Terlikowską-Woysznic. W 1952 otrzymał nagrodę państwową III stopnia[9].
Najbardziej znane książki
- 11 naszych dni (1970)
- Biała plebania w Wolbromiu (1951)
- Bunt w więzieniu (1968)
- Czerwony harcmistrz. O Juliuszu Dąbrowskim
- Ile głosów – tyle prawd (1983), ISBN 83-10-08455-2
- I zawsze krzyż oksydowany...
- Ognie i ogniska. Drogi i przemiany harcerstwa polskiego
- Piątka z ulicy Barskiej (1952; Państwowa Nagroda Artystyczna III stopnia 1952; na jej podstawie powstał film fabularny; lektura szkolna za czasów wczesnego PRL-u)
- Słownik swoich i obcych czyli alfabet Koźniewskiego (1995; wzorem Alfabetu Urbana)
- Sto koni do stu brzegów (1970)
- Szczotka do butów (1947)
- Śmierć w trójkącie błędów (1971)
- Tydzień do siódmej potęgi (1964; dla młodzieży; publikowana w serii "Biblioteka Młodych")
- Wszystko w porządku (1973)
- Zimowe kwiaty (1959)
Ekranizacje
- Z tym tematem związana jest kategoria:
Przypisy
- ↑ Szkoła im. Stanisława Staszica w Warszawie 1906-1950
- ↑ "Wprost": Konfident z wyboru
- ↑ Joanna Siedlecka: Obława: losy pisarzy represjonowanych. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2005, s. 250. ISBN 83-7337-943-6.
- ↑ a b Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 453. ISBN 83-223-2073-6.
- ↑ Ibidem, s. 255
- ↑ Trybuna Robotnicza, nr 109 (12961), 10 maja 1983 roku, s. 6.
- ↑ 11 lipca 1955 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki” M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144
- ↑ M.P. z 2002 r. nr 18, poz. 322.
- ↑ Dziennik Polski, rok VIII, nr 176, (2639), s. 2.
Bibliografia
- Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, s. 115-116, seria: SF – Wydawnictwo Poznańskie. ISBN 83-210-0892-5.
- Szkoła im. Stanisława Staszica w Warszawie 1906-1950. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 73, 74, 117, 191, 198, 207, 215, 249, 251-253, 255, 259, 264, 366-371, 375, 453, 516, 567, 568, 586. ISBN 83-06-01691-2.
Linki zewnętrzne
- Członkowie Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej
- Członkowie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej
- Członkowie Rady Krajowej PRON
- Członkowie Szarych Szeregów
- Historia harcerstwa
- Kurierzy i emisariusze rządu RP (1939–1945)
- Odznaczeni Odznaką Nagrody Państwowej
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Za Zasługi dla ZHP
- Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej
- Odznaczeni Medalem 30-lecia Polski Ludowej
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (1944–1989)
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Polscy autorzy fantastyki naukowej
- Polscy pisarze współcześni
- Polscy prozaicy
- Polscy scenarzyści
- Polscy eseiści
- Polscy twórcy literatury dziecięcej i młodzieżowej
- Urodzeni w 1919
- Zmarli w 2005