Koçi Xoxe
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1 maja 1911 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
11 czerwca 1949 |
| Wicepremier Albanii | |
| Okres |
od 22 marca 1946 |
| Przynależność polityczna |
Komunistyczna Partia Albanii |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister spraw wewnętrznych Albanii | |
| Okres |
od 22 marca 1946 |
| Przynależność polityczna |
Komunistyczna Partia Albanii |
| Poprzednik | |
| Następca | |
.svg)
| |
Koçi Xoxe (ur. 1 maja 1911 w Negovanie k. Floriny, zm. 11 czerwca 1949 w Tiranie[1]) – albański komunista pochodzenia macedońskiego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z rodziny albańsko-macedońskiej, mieszkającej w Macedonii Egejskiej, był synem Dhimitra i Vasilii. Uczył się w greckim gimnazjum w Salonikach. Do Albanii przyjechał wraz z rodziną w 1930. Zarabiał na życie pracując jako blacharz.
Należał do organizatorów komunistycznej grupy działającej w Korczy. Za swoją działalność został w 1938 uwięziony, ale w 1939 prawdopodobnie uciekł z więzienia. W 1941 był jednym z założycieli Komunistycznej Partii Albanii. Wkrótce potem znalazł się we władzach kierowanej przez komunistów Rady Naczelnej Ruchu Narodowowyzwoleńczego Albanii. W listopadzie 1943 wziął udział w nieudanych rozmowach z komendantem ELAS, greckim generałem Stefanosem Sarafisem dotyczących sformowania wspólnego bałkańskiego sztabu partyzanckiego[2]. Po powrocie do Albanii zajął się organizowaniem jednostek partyzanckich w Korczy. W maju 1944 wybrany wiceprzewodniczącym Rady, w tym czasie awansował do stopnia generała porucznika w Armii Wyzwolenia Narodowego.
Po zakończeniu wojny stanął na czele resortu spraw wewnętrznych, organizując także służby specjalne i formacje zwalczające antykomunistyczny ruch oporu. W latach 1946–1948 pełnił funkcję wicepremiera[1]. W 1945 zajął się przygotowywaniem pierwszych w Albanii procesów pokazowych. Był także członkiem Biura Politycznego KPA i deputowanym do parlamentu.
Był osobą ściśle związaną z kierownictwem Związku Komunistów Jugosławii i rywalem politycznym Envera Hodży. Po zerwaniu stosunków dyplomatycznych między Albanią i Jugosławią Xoxe został usunięty z resortu spraw wewnętrznych. Wkrótce po wizycie Envera Hodży w Moskwie, Xoxe został aresztowany (28 listopada 1948) w swoim domu w Tiranie[2]. 11 maja 1949 wraz z grupą współpracowników (Kristo Themelko, Pandi Kristo, Nesti Kerenxhi) stanął przed sądem wojskowym, któremu przewodniczył Frederick Nosi. Akt oskarżenia koncentrował się na zarzucie zdrady państwa, a także czynnego wspierania projektu przejęcia kontroli nad Albanią przez Jugosławię i oddzielenia jej od Związku Sowieckiego. W czasie procesu odbywały się demonstracje w Tiranie, których uczestnicy domagali się kary śmierci dla Xoxe[3]. Sąd 10 czerwca skazał go na karę śmierci. Jego ostatnie słowa przed egzekucją miały brzmieć Jestem niewinny! Niech żyje Partia, Republika, Związek Radziecki i Stalin. Sądził mnie i skazał Bedri Spahiu![4]. Miejsce pochówku nie jest dotąd znane.
Donald Busky określił Xoxe przywódcą frakcji proletariackiej, walczącej o dominację w partii z grupą intelektualistów Hodży[5]. Enver Hodża w swoich pamiętnikach określał Xoxe mianem agenta jugosłowiańskiego; jego także obciążano odpowiedzialnością za falę terroru w latach 1944–1948. Obserwujący proces Xoxe dziennikarz radziecki i propagandzista Arkadij Pierwiencew tak określał głównego oskarżonego: Koci Xoxe to mały człowieczek łączący w sobie brutalność wilka i tchórzostwo szakala. Z pomocą Tity zatapiał własny kraj, pomagając mu w ekonomicznej inwazji na Albanię[3]. Po śmierci Stalina, w trakcie destalinizacji, Michaił Susłow sugerował Enverowi Hodży rehabilitację Xoxego, do czego jednak nie doszło[6].
Xoxe był żonaty, miał sześcioro dzieci.
Został uznany przez albański Instytut Badania Zbrodni i Skutków Komunizmu za zbrodniarza wojennego[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. New York: I.B. Tauris, 2012, s. 489–490. ISBN 978-1-78076-431-3.
- ↑ a b Rasti Koçi Xoxe: A ishte vërtetë agjent i jugosllavëve, shefi i parë i Sigurimit të Shtetit shqiptar? = 2017-02-09 [online], telegrafi.com, 23 grudnia 2015 (alb.).
- ↑ a b Owen Pearson: Albania in the Twentieth Century, A History. New York: I.B. Tauris, 2007, s. 344.
- ↑ Pjeter Pepa: Dosja e diktaturēs. Tirana: 1995, s. 225.
- ↑ Donald Busky: Communism in history and theory. New York: Greenwood Publishing Group, 2002, s. 20.
- ↑ Tadeusz Czekalski: Albania. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2003, s. 153.
- ↑ Lufta e Dytë Botërore në Shqipëri, E papublikuar/ Arkivi i Shtetit, 260 emrat që “rrëfyen” ekzekutimet në ushtrinë partizane. standard.al, 2014-11-29. (alb.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kujtim Halili, Fjalor biografik ushtarak, Tirana 2006, ISBN 99943-849-2-9.
| Księstwo Albanii | |
|---|---|
| Republika Albanii | |
| Królestwo Albanii | |
| Królestwo Albanii (protektorat włoski i okupacja niemiecka) | |
| Ludowa Republika Albanii | |
| Republika Albanii |
