Lysander Spooner

Lysander Spooner
Data i miejsce urodzenia	19 stycznia 1808 ; Athol, Massachusetts
Data i miejsce śmierci	14 maja 1887 ; Boston, Massachusetts
Narodowość	amerykańska
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Lysander Spooner (ur. 19 stycznia 1808 r. w Athol, zm. 14 maja 1887 r. w Bostonie^[1]) – amerykański anarchoindywidualista, przedsiębiorca, prawnik, filozof polityczny, abolicjonista. Założyciel konkurencyjnego dla rządowego monopolu przedsiębiorstwa pocztowego American Letter Mail Company zdelegalizowanego w 1845 r. przez Kongres.

Wczesne życie[edytuj | edytuj kod]

Spooner urodził się 19 stycznia 1808 na farmie swojego ojca, niedaleko Athol w Massachusetts. Wychowywał się razem z ośmiorgiem rodzeństwa. Jego dziadek, Wing Spooner, walczył w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych.

Imię Lysander miało nawiązywać do spartańskiego admirała Lizandera. Starszy brat Lysandera otrzymał od matki imię Leander, które nawiązywało do mitycznego bohatera z mitu Hero i Leander.

W 1833 opuścił dom rodzinny by zamieszkać w Worcester, gdzie zaczął studiować prawo pod okiem Johna Davisa, przyszłego gubernatora i senatora. Gdy Davis był nieobecny, Spooner uczył się u Charlesa Allena, także senatora i sędziego przewodniczącego najwyższego sądu Massachusetts. Prawo Massachusetts w tamtych czasach wymagało by studenci prawa pracowali w biurze adwokackim trzy lata (po skończonej uczelni) zanim zostaną dopuszczeni do aplikacji.

Kariera pisarska Spoonera zaczęła się w tym samym czasie co prawnicza. Jego pierwszy esej The Deist's Immortality, and An Essay on Man’s Accountability For His belief, wydany w 1834, był krytyką chrześcijaństwa z perspektywy deizmu. Dwa lata później, Lysander postanowił wyjechać z Massachusetts, aby konkurować na rynku nieruchomości w Ohio. Jednak kariera spekulanta nieruchomości nie powiodła mu się i w 1840 powrócił na farmę ojca.

American Letter Mail Company[edytuj | edytuj kod]

W 1844 założył agencję pocztową o nazwie American Letter Mail Company. Miała ona stanowić alternatywne dla U.S. Post Office, która posiadała monopol na przesyłki pierwszej klasy. Przedsiębiorstwo Spoonera wydawało własne znaczki, zatrudniało pracowników i utrzymywało placówki pocztowe. W tamtych czasach poczta amerykańska narzucała bardzo duże stawki, dlatego firma Spoonera nie była jedyną, która powstała na fali sprzeciwu. Spierał się w tamtym czasie z izbą adwokacką stanu Massachusetts. W obronie swoich racji wydał pamflet zatytułowany „The Unconstitutionality of the Laws of Congress Prohibiting Private Mails” („Sprzeczność z Konstytucją ustaw zabraniających prywatnej poczty”).

Przedsiębiorstwo Spoonera początkowo realizowało trasę Boston–Nowy Jork, następnie zaś rozszerzyło ofertę na Filadelfię i Baltimore. Firma okazała się wielkim sukcesem, ale prawny spór z rządem wyczerpał finanse Spoonera. Nie mając nawet okazji domagać się swoich konstytucyjnych praw zamknął agencję w lipcu tego samego roku – po ośmiu miesiącach działalności.

Spooner nazywany jest ojcem trzy-centowych znaczków („Father Of The 3-cent Stamp”), ponieważ jako pierwszy wprowadził je do sprzedaży. Kongres USA uczynił to dopiero w 1851.

Abolicjonizm[edytuj | edytuj kod]

Spooner był zadeklarowanym abolicjonistą – swoje poglądy na ten temat wyłożył w dziele „The Unconstitutionality of Slavery” („Sprzeczność niewolnictwa z Konstytucją”). Sposób dowodzenia odróżniał go od zwolenników Williama L. Garrisona. Spooner, przede wszystkim, wskazywał na niezgodność istnienia niewolnictwa z obowiązującą konstytucją, podczas gdy zwolennicy Garrisona określali konstytucję jako „pakt z diabłem”. Dodatkowo, inaczej niż stronnictwo skupione wokół czasopisma „The Liberator”, Spooner zachęcał przeciwników niewolnictwa do zbrojnej insurekcji („To the Non-Slaveholders of the South”). Rozmyślania i dyskusje dotyczące problemu niewolnictwa skłoniły Spoonera do napisania znanej pracy „An Essay on the Trial by Jury”, poświęconej niezależności sądownictwa.

W czasie po wojnie secesyjnej, powstała praca „Natural Law or the Science of Justice”, w której Spooner przedstawił uzasadnienie wszystkich swoich poglądów społecznych w postaci teorii prawa naturalnego. Prawo to wyraża niezbywalność uprawnień jednostki oraz ich pierwszeństwo przed prawem pozytywnym. W całej koncepcji widoczne jest echo filozofii J. Locke’a. Murray N. Rothbard określił Spoonera jako „ostatniego z wielkich teoretyków prawa naturalnego pośród anarchistów, klasycznych liberałów czy teoretyków moralności w ogóle”.

Różne przemyślenia przeplatały się w życiu Spoonera z działalnością praktyczną. Będąc konsekwentnym w swoich poglądach, podczas Wojny Secesyjnej odmówił poparcia obydwu stronom – Południowi, ponieważ było winne towarowego niewolnictwa, i Północy, ponieważ była ona winna „płacowego niewolnictwa” (jak określał pracę najemną) – i ponadto dlatego, że zabraniała ona prawa do odłączania się oraz „wszelkich prawdziwie wolnych zrzeszeń”.

Poglądy ekonomiczne[edytuj | edytuj kod]

Spooner wierzył w ideę uspołecznienia banków i pieniądza, co miało zapobiec kryzysom nękającym dziewiętnastowieczną gospodarkę. Alternatywny system banków opierał się na tym, co Spooner określał jako „dolar inwestycyjny”, przez co rozumiał walutę, która służyłaby zwykłym ludziom i mogłaby być chroniona ich mieniem. Autor Konstytucji bez autorytetu chciał wprowadzić standard skorelowany z rzeczami o względnie niezmiennej wartości, którą widział nie w złocie, lecz w ziemi czy budynkach. Murray N. Rothbard podkreśla, że obecnie Spooner zostałby sklasyfikowany jako „dziwak pieniężny”, gdyż u podłoża jego teorii leży błędne zrozumienie natury pieniądza. W roku 1863 Spooner założył The Spooner Copyright Company, gdzie oferował usługi bankowe zgodne ze swoją teorią – nie znalazł jednak żadnego klienta.

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

The Deist's Immortality, and An Essay on Man’s Accountability For His belief (1834)
To the Members of the Legislature of Massachusetts (1835)
The Deist's Reply to the Alleged Supernatural Evidences of Christianity (1836)
Constitutional Law, Relative to Credit, Currency, and Banking (1843)
The Unconstitutionality of the Laws of Congress, Prohibiting Private Mails (1844)
The Unconstitutionality of Slavery (1845, 1860)
Poverty: Its Illegal Causes, and Legal Cure, Part 1 (1846)
A Defense for Fugitive Slaves, Against the Acts of Congress of February 12, 1793 & September 18, 1850 (1850)
Illegality of the Trial of John W. Webster (1850)
Who Caused the Reduction of Postage? Ought He To Be Paid? (1850)
An Essay on the Trial by Jury (1852)
The Law of Intellectual Property (1855)
A Plan for the Abolition of Slavery (and) To the Non-Slaveholders of the South (1858)
Address of the Free Constitutionalists to the People of the United States (1860)
A New System of Paper Currency (1861)
Our Mechanical Industry, As Affected By Our Present Currency System: An Argument for the Author's New System of Paper Currency (1862)
Articles of Association of the Spooner Copyright Company for Massachusetts (1863)
Considerations for Bankers, and Holders of United States Bonds (1864)
Letter to Charles Sumner (1864)
No Treason (1867-1870); w Polsce wydana została tylko IV część, Bezprawna Konstytucja (Vancouver Kanada, 2008)
Vices Are Not Crimes: A Vindication of Moral Liberty (1875)
The Law of Prices: A Demonstration of the Necessity for an Indefinite Increase of Money (1877)
Our Financiers: Their Ignorance, Usurpations and Frauds (1877)
Gold and Silver as Standards of Value: The Flagrant Cheat in Regard to Them (1878)
Universal Wealth Sown to be Easily Attainable, Part First (1879)
Revolution: The Only Remedy for the Oppressed Classes of Ireland, England, and Other Parts of the British Empire, No. 1 (1880)
Natural Law; or The Science of Justice: A Treatise on Natural Law, Natural Justice, Natural Rights, Natural Liberty, and Natural Society; Showing That All Legislation Whatsoever Is An Absurdity, A Usurpation, and A Crime. Part First (1882)
A Letter to Thomas F. Bayard: Challenging His Right -- And That of All the Other So-Called Senators and Representatives in Congress -- To Exercise Any Legislative Power Whatever Over the People of the United States (1882)
A Letter to Scientists and Inventors, on the Science of Justice, and Their Right of Perpetual Property in Their Disclosures and Inventions (1884)
A Letter to Grover Cleveland, on His False Inaugural Address, The Usurpations and Crimes of Lawmakers and Judges, and the Consequent Poverty, Ignorance, and Servitude of the People (1886)