Port morski
Port morski – rodzaj portu wodnego, położonego nad oceanem, morzem lub morskimi wodami wewnętrznymi danego państwa. Tworzą go akweny i obszar lądowy oraz związana z nimi infrastruktura portowa. Jest podstawowym punktem umożliwiającym żeglugę, transport morski i ruch pasażerski.
Funkcja portowa to jedna z głównych funkcji miastotwórczych i z tego względu termin ten używany jest także w odniesieniu do miasta, w którym port morski się znajduje.
Infrastruktura
By port morski mógł swobodnie funkcjonować, ważne jest zapewnienie:
- dostatecznie głębokiego kanału wodnego oraz miejsca urządzonego dla postoju statków,
- ochrony przed wiatrem, falowaniem i prądami,
- dostępu do innych środków transportu (pociągi, ciężarówki, rurociągi).
- miejsca do składowania przeładowywanych towarów (magazyny, place składowe, zbiorniki, silosy).
Obszar portu dzieli się na jego część wodną – akwatorium – obejmujący podejścia, redy i baseny wewnętrzne oraz część lądową, gdzie znajdują się urządzenia przeładunkowe, place składowe, manewrowe, składy, magazyny oraz drogi dojazdowe (bite i kolejowe). Zgodnie z prawem morza akwatorium portu morskiego wchodzi w skład morskich wód wewnętrznych danego państwa.
Spośród urządzeń przeładunkowych występujących w porcie wymienić można dźwigi (portalowe, samojezdne i bramowe) oraz taśmociągi i rurociągi. Ważne są także urządzenia służące do bunkrowania, czyli zaopatrywania statków w paliwo oraz wodę słodką. Istotną rolę odgrywają takie obiekty hydrotechniczne jak: falochrony, mola, keje, pirsy, nabrzeża oraz urządzenia remontowe (slipy, doki).
Uregulowania prawne
W Polsce status portu morskiego jest uregulowany prawnie. Porty morskie ustanawia minister właściwy do spraw gospodarki morskiej (obecnie Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej), wydając rozporządzenia określające ich granice[1]. Za nadzór nad portem odpowiedzialny jest właściwy mu dyrektor urzędu morskiego, który sprawuje swoje kompetencje przy pomocy kapitanatów i bosmanatów portów[2]. Urzędy morskie odpowiadają m.in. za budowę i utrzymywania obiektów infrastruktury zapewniającej dostęp do portów[3]. Własność akwenów portowych i infrastruktury zapewniającej dostęp do portów przysługuje Skarbowi Państwa i jest wyłączona z obrotu[4].
Port morski może posiadać także swój podmiot zarządzający, który zarządza nieruchomościami i infrastrukturą portową i świadczy usługi związane z jej korzystania. Podmiot zarządzający prowadzi budowę, rozbudowę, utrzymywanie i modernizację infrastruktury portowej oraz odpowiada za rozwój portu[5]. W przypadku niepowołania podmiotu zarządzającego, jego zadania i uprawnienia przejmuje dyrektor właściwego urzędu morskiego oraz gmina[6].
Jeżeli nieruchomości gruntowe, na których jest położony port stanowią mienie komunalne, to o formie prawno-organizacyjnej zarządzania portami niemającymi podstawowego znaczenia dla gospodarki narodowej decyduje gmina[7].
Wyróżnia się porty morskie o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej, którymi są: Gdańsk, Gdynia, Szczecin i Świnoujście[8]. Podmiotami zarządzającymi tymi portami są 3 spółki akcyjne: Zarząd Morskiego Portu Gdańsk, Zarząd Morskiego Portu Gdynia i Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście. Ich przedmiot działalności ma osobne uregulowania[9].
W polskim prawie, porty morskie i porty wojenne są osobnymi rodzajami portów.
W Polsce istnieją 33 obiekty, które mają status portu morskiego. 3 polskie porty morskie nie są usytuowane nad morzem, lecz na rzekach. Są to: port morski Elbląg na rzece Elbląg, port morski Police oraz port morski Szczecin na Odrze. Odcinki tych rzek od ujścia do portów stanowią morskie wody wewnętrzne Polski.
- Zobacz więcej w artykule
Specjalizacja
Ze względu na główną funkcję portu można wydzielić następujące rodzaje portów:
- porty handlowe – porty, których dominującą funkcją jest transport morski, szczególnie ładunków. Można wśród nich wyróżnić porty uniwersalne, które przyjmują różne rodzaje towarów (masowe, toczne, kontenery, drobnica). Porty mogą być także specjalizowane, co wynika z ukierunkowanej polityki podmiotu zarządzającego i dostosowanej infrastruktury portowej do określonego typu ładunków.
- porty rybackie – porty, których użytkownicy trudnią się rybołówstwem. Cumują w nich jedynie statki rybackie i posiadają infrastrukturę rybacką (chłodnie, zakłady przetwórstwa ryb, fabryka lodu).
- porty jachtowe – porty, gdzie dominuje jedynie funkcja mariny jachtowej, a konstrukcja portu jest dostosowana tylko dla jachtów.
- porty wojenne – bazy okrętów marynarki wojennej.
Wiele portów nie jest ukierunkowana tylko na jeden rodzaj działalności, choć można wyróżnić dominujące w nim funkcje.
Przykładowe charakterystyki portów morskich o kilku funkcjach:
- Gdańsk – port handlowy uniwersalny, spełniający także funkcję rybacką, jachtową, a którego duży udział stanowią przeładunki towarów masowych, głównie ropa i przetwory naftowe oraz kontenery.
- Gdynia – port handlowy spełniający wszystkie funkcje, a którego duży udział przeładunków stanowią kontenery.
- Kołobrzeg – port z rozbudowaną infrastrukturą rybacką, mariną jachtową, a także nabrzeżami towarowym i nabrzeżem ruchu pasażerskiego. Dodatkowo integralną częścią portu są baseny portu wojennego Marynarki Wojennej, będącego punktem bazowania okrętów.
- Police – port handlowy specjalizujący się w przeładunkach towarów masowych (fosforyty, amoniak i inne związki chemiczne). Dodatkową funkcją portu Police jest funkcja bazy rybackiej.
- Puck – port zbudowany z dwóch niezależnych części: mariny jachtowej i basenów rybackich.
- Władysławowo – duży port rybacki z dodatkowym nabrzeżem jachtowym, stocznią remontową, nabrzeżem z niewielkim przeładunkiem drobnicy.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ (Art. 45) Ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz.U. z 2017 r. poz. 2205).
- ↑ (Art. 39) Ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz.U. z 2017 r. poz. 2205).
- ↑ (Art. 42) Ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz.U. z 2017 r. poz. 2205).
- ↑ (Art. 5) Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz.U. z 2017 r. poz. 1933).
- ↑ (Rozdział 3) Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz.U. z 2017 r. poz. 1933).
- ↑ (Art. 25) Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz.U. z 2017 r. poz. 1933).
- ↑ (Art. 23) Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz.U. z 2017 r. poz. 1933).
- ↑ (Art. 2) Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz.U. z 2017 r. poz. 1933).
- ↑ (Art. 7 i art. 23 pkt 2) Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz.U. z 2017 r. poz. 1933).