Sosnowiec Maczki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sosnowiec Maczki
Obiekt zabytkowy nr rej. :
- 807/67 z 9 grudnia 1967 (woj. katowickie)
- A/1075/22 z 10 listopada 2022 (woj. śląskie)[1]
Ilustracja
Dworzec kolejowy, wrzesień 2011 roku
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Sosnowiec

Lokalizacja

Maczki

Zarządca

PKP

Data otwarcia

1848

Poprzednie nazwy

Granica, Granica Warszawska, Maczki

Dane techniczne
Liczba peronów

3

Liczba krawędzi
peronowych

3

Kasy

N

Linie kolejowe
Położenie na mapie Sosnowca
Mapa konturowa Sosnowca, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Sosnowiec Maczki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Sosnowiec Maczki”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Sosnowiec Maczki”
Ziemia50°15′44″N 19°16′10″E/50,262222 19,269444
Multimedia w Wikimedia Commons

Sosnowiec Maczki – stacja kolejowa i dworzec kolejowy w Sosnowcu, położone pomiędzy ulicami Krakowską i Skwerową w dzielnicy Maczki.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Stacja Sosnowiec Maczki powstała jako stacja graniczna Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Cesarstwie Rosyjskim. Monumentalnej stacji oddanej do użytku w 1848 r. towarzyszyła m.in. komora celna i koszary. Po drugiej stronie rzeki Białej Przemszy, której bieg wyznaczał granicę państw, znajdowało się Cesarstwo Austrii, stąd też długo miejsce to nazywano oficjalnie Granicą[2].

Budynek stacji granicznej budowano w latach 1839-1848, według projektu Teofila Schüllera, ucznia znanego architekta Enrico Marconiego[3][4]. Neorenesansowa budowla została wzniesiona na planie wydłużonego prostokąta i jest złożona z trzech części: skrajnych parterowych i środkowej piętrowej[5]. W częściach parterowych południowej i środkowej można było kiedyś podziwiać bogaty wystrój architektoniczny ścian i sufitów, wśród których wyróżniały się profilowane gzymsy, stiuki, pilastry i kolumny żeliwne, które również miały za zadanie podpierać zadaszenia peronów[6]. W pobliżu budynku murowanego z cegły i częściowo podpiwniczonego powstało osiedle dla kolejarzy, pracowników komory celnej, funkcjonariuszy straży granicznej, wojska rosyjskiego i żandarmerii. Wraz z rozwojem osady powstawały tu hotele, poczta, bloki mieszkalne, cerkiew prawosławna, kaplica rzymskokatolicka (1857 r.), kościół (1893 r.), szkoła powszechna (1886 r.)[7].

Pocztówka z wizerunkiem dworca

Pierwotnie trasa Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej miała przebiegać inaczej, zwłaszcza jej ostatni odcinek do samej granicy Królestwa Polskiego miał być przesunięty bardziej na zachód, a stacja graniczna miała powstać w pobliżu Trójkąta Trzech Cesarzy. Stacja miała połączyć Warszawę z kopalniami Niwki i stać się impulsem do rozwoju potężnego okręgu przemysłowego nazywanego Zagłębiem Dąbrowskim. Ostatecznie lokalizację stacji uzgodniono z władzami Austrii i Wolnego Miasta Kraków. Rozstrzygnięto, że stacja powstanie w okolicach przysiółka Maćki na całkowitym pustkowiu w pobliżu koryta Białej Przemszy[8]. Budowę trasy kolejowej realizowano etapami. Uroczystość położenia kamienia węgielnego pod dworzec wiedeński w Warszawie odbyła się 14 lipca 1844 r., zaś otwarcie ruchu osobowego do stacji Granica niespełna cztery lata później – 1 kwietnia 1848 r.[7]. Według szacunków w 1849 r. liczba odprawianych na dworcu pasażerów miała wynieść około 75 tysięcy, a w rzeczywistości przekroczyła 380 tysięcy[2]. Pośród zabudowy stacyjnej istniała lokomotywownia, gazownia i stacja elektryczna, wagonownia, magazyny, dwie wieże wodne, z których do naszych czasów zachowała się wieża zbudowana w 1880 r. W 1863 r. dworzec kolejowy w Maczkach, podobnie jak Sosnowiec Główny, został zdobyty przez powstańców polskich, co w latach niewoli narodowej było wydarzeniem wielkiej rangi[9]. Do czasu otwarcia odnogi kolei warszawsko-wiedeńskiej z Ząbkowic do Katowic, przez stację graniczną Sosnowiec Główny, co nastąpiło 24 sierpnia 1859 r., linia przechodząca przez Granicę była najważniejszym połączeniem kolejowym Królestwa Polskiego[2]. We wrześniu 1887 r. do osady stacyjnej dotarła szerokotorowa linia Drogi Żelaznej Iwanogrodzko-Dąbrowskiej, dzięki czemu towary docierające tu z całego Cesarstwa Rosyjskiego, po przeładowaniu na normalny tor, mogły być przewożone dalej koleją warszawsko-wiedeńską. Po I wojnie światowej stacja Granica straciła swoje znaczenie jako ośrodek graniczny, a w 1925 r. zmieniono jej nazwę na Maczki. Wraz ze zniknięciem granicy państwowej komora celna stała się bezużyteczna. W 1919 r. umieszczono w niej Gimnazjum Realne – pierwszą szkołę średnią w Maczkach, a w 1926 r. w jej miejsce powołano do życia Prywatne Męskie Gimnazjum Mechaniczne Towarzystwa Szkoły Rzemieślniczo-Przemysłowej[10]. W latach trzydziestych maczkowski dworzec poddany został gruntownym pracom remontowym. Pod koniec lat 40. XX wieku w budynku dworca ulokowano Kolejowe Zakłady Poligraficzne. Podczas adaptacji pomieszczeń ucierpiał zabytkowy wystrój obiektu, zdemontowano także część pięknie zdobionych wiat peronowych. Po kilku latach działalności w miejscu zakładów poligraficznych urządzono magazyny, hotel robotniczy, a z czasem mieszkania dla kolejarzy. Do budynku dawnej komory celnej powróciło szkolnictwo zawodowe o profilach technicznych, które funkcjonowało do 1980 r.. W 1952 r. w budynku byłych koszar, a następnie w komorze celnej rozpoczął działalność Ośrodek Szkolenia Zawodowego PKP, który szkolił maszynistów, dyżurnych ruchu i konduktorów[10]. W 1967 r. dworzec kolejowy został wpisany do rejestru zabytków[11][9]. Budynek wymaga renowacji z uwagi na fatalny stan techniczny, a jego wnętrza są niewykorzystane i zaniedbane. Pomieszczenia zostały zamurowane[12]. W 2013 r. wyburzono komorę celną[10].

Rewitalizacja[edytuj | edytuj kod]

W 2014 r. Politechnika Śląska w Gliwicach i Polskie Koleje Państwowe S.A. planowały utworzenie Centrum Naukowo-Dydaktycznego Transportu Kolejowego. Jego siedziba miała być usytuowana w dawnym dworcu Sosnowiec Maczki, który miał być odrestaurowany i przygotowany do pełnienia roli uczelnianej. List intencyjny w tej sprawie podpisali Rektor Politechniki Śląskiej prof. inż. Andrzej Karbownik oraz Prezes Zarządu PKP Jakub Karnowski. Placówka miała zostać otwarta 1 października 2016 r.. Docelowo miało się tam kształcić 250 studentów. Patronat nad projektem utworzenia Centrum Naukowo-Dydaktyczne Transportu Kolejowego objęło Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju[5][13].

We wrześniu 2017 r. prace rewitalizacyjne zostały przerwane, Politechnika Śląska odstąpiła od umowy tłumacząc, że przepisy uniemożliwiają uczelniom tworzenie zamiejscowych ośrodków dydaktycznych a jedynie droższe wydziały zamiejscowe[14].

Ruch kolejowy i infrastruktura[edytuj | edytuj kod]

Stacja kolejowa Sosnowiec Maczki od 1848 r. służyła do obsługi ruchu pociągów osobowych i towarowych. W 2008 r. podjęto decyzję o zawieszeniu ruchu pasażerskiego.[15]. Znajduje się na krajowych liniach kolejowych:

W 2009 r. na stacji przestały zatrzymywać się pociągi osobowe[10]. W 2016 r. podjęto próbę reaktywowania na niej ruchu osobowego, uruchamiając dwa pociągi „Orlik” (R 34220 i R 43221) relacji Częstochowa – Kraków Płaszów[10][16].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 2 grudnia 2022 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2022-12-03]
  2. ↑ a b c Przesławna stacja Granica [online], Kurier Miejski, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2024-02-22] (pol.).
  3. ↑ Teofil Schiller [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2020-03-13] (pol.).
  4. ↑ Małgorzata Omilanowska Stefan Szyller 1857-1933. Warszawski architekt doby historyzmu, Warszawa 1996
  5. ↑ a b Politechnika Śląska utworzy ośrodek naukowy poświęcony kolei [online], 25 lipca 2014 [zarchiwizowane z adresu 2014-07-29].
  6. ↑ Sosnowiec: umowa z wykonawcą rewitalizacji dworca Maczki, „Onet Śląsk”, 25 sierpnia 2016 [dostęp 2018-04-02] (pol.).
  7. ↑ a b Dworzec w Maczkach – ginąca perła [online], Miejski Klub „Maczki” [dostęp 2018-04-02] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-03].
  8. ↑ O tym, jak kolej dotarła do Maczek [online], Kurier Miejski, 14 lutego 2022 [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  9. ↑ a b Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki – WikiZagłębie [online], wikizaglebie.pl [dostęp 2018-04-02] (pol.).
  10. ↑ a b c d e Tu stacja Sosnowiec Maczki [online], Kurier Miejski, 11 maja 2022 [dostęp 2024-02-22] (pol.).
  11. ↑ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach [online], wkz.katowice.pl [dostęp 2024-02-22].
  12. ↑ Co dalej z remontem dworca w Maczkach? [online], Kurier Miejski, 20 marca 2023 [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  13. ↑ BAR: Sosnowiec: będą kształcić kolejowych specjalistów. nettg.pl – portal górniczy. (pol.).
  14. ↑ Piotr Purzyński, Politechnika Śląska się wycofała, PKP przerywa przebudowę dworca w Maczkach [online], Wyborcza.pl, 13 września 2017 [dostęp 2018-04-02].
  15. ↑ Sosnowiec Maczki (st) • Województwo śląskie (PL) / Atlas Kolejowy Polski, Czech, Słowacji i Podkarpackiej Rusi [online], www.atlaskolejowy.net [dostęp 2024-02-26].
  16. ↑ Sosnowiec Maczki PKP dworzec, stacja - pociagi.info [online] [dostęp 2018-06-28] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Sosnowiec Maczki
Linia 133 Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Kraków Główny (13,276 km)
Dąbrowa Górnicza Południowa
odległość: 10,312 km
odległość: 1,149 km
Linia 163 Sosnowiec Kazimierz – Sosnowiec Maczki (4,684 km)
Sosnowiec Kazimierz
odległość: 5,015 km
Linia 665 Sosnowiec Maczki – Euroterminal Sławków (0 km)
odległość: 5,493 km
Linia 666 Sosnowiec Maczki SMA – Jaworzno Szczakowa JSC (-0,055 km)
odległość: 2,718 km
Linia 667 Sosnowiec Maczki R31 – Długoszyn (podg) (0 km)
odległość: 1,864 km
Zabytki Sosnowca

Zamki, Dwory, Pałace
Obiekty sakralne
Parki i ogordy
Obiekty zniszczone

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sosnowiec_Maczki&oldid=73067991”