Pałac Branickich w Białymstoku: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Deybel |
drobne merytoryczne |
||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
|adres = |
|adres = |
||
|typ budynku = [[Pałac]] |
|typ budynku = [[Pałac]] |
||
|styl architektoniczny = [[barok]] |
|styl architektoniczny = późny [[barok]] |
||
|architekt = [[Tylman z Gameren]], [[Jan Zygmunt Deybel]] |
|architekt = [[Tylman z Gameren]], [[Jan Zygmunt Deybel]], [[Jakub Fontana]] |
||
|inwestor = |
|inwestor = |
||
|wysokość całkowita = |
|wysokość całkowita = |
||
| Linia 18: | Linia 18: | ||
|ukończenie budowy = |
|ukończenie budowy = |
||
|przebudowy = 1691 - 1697, 1728-1752 |
|przebudowy = 1691 - 1697, 1728-1752 |
||
|zniszczono = |
|zniszczono = 1944 |
||
|odbudowano = |
|odbudowano = 1946-1960 |
||
|pierwszy właściciel = [[Jan Klemens Branicki (hetman)|Jan Klemens Branicki]] |
|pierwszy właściciel = [[Piotr Wiesiołowski]] |
||
|kolejni właściciele = [[Jan Klemens Branicki (hetman)|Jan Klemens Branicki]] |
|||
|kolejni właściciele = |
|||
|właściciel = |
|właściciel = |
||
|kod mapy = |
|kod mapy = |
||
Wersja z 18:57, 22 lis 2010
 nr rej. A-252 z 1 grudnia 1958
| |
.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny |
późny barok |
| Architekt | |
| Ważniejsze przebudowy |
1691 - 1697, 1728-1752 |
| Zniszczono |
1944 |
| Odbudowano |
1946-1960 |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele | |
Położenie na mapie Polski  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} | |
Pałac Branickich – zabytkowy pałac w Białymstoku, jedna z najlepiej zachowanych rezydencji magnackich epoki saskiej na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej w stylu późnobarokowym określany mianem "Wersalu Podlasia", Wersalem Północy czy także Polskim Wersalem.[1]
Historia zamku
Zamek Wiesiołowskich - (gotycko-renesansowy)
Legenda wiąże powstanie Białegostoku z wielkim księciem litewskim Giedyminem, który miał założyć tu gród będący bazą dla oddziałów dokonujących zbrojnych najazdów na zachód i południe.
Murowany zamek gotycko-renesansowy wzniósł w Białymstoku na polecenie Piotra Wiesiołowskiego budowniczy królewski Hiob Bretfus. Posiadał on dwie kondygnacje, dostępu broniła fosa i umocnienia ziemne. Syn Piotra – Krzysztof Wiesiołowski został marszałkiem wielkim litewskim. Zmarł bezpotomnie w 1637 roku. W testamencie zapisał swoje dobra skarbowi Rzeczypospolitej. Wdowa po nim otrzymała w zamku jedynie dożywocie.
W okresie potopu szwedzkiego w białostockim zamku przebywała chorągiew litewska podległa Januszowi Radziwiłłowi. Jednak żołnierze wypowiedzieli mu posłuszeństwo i pod dowództwem pułkownika Korotkiewicza przeszli na stronę królewską, podporządkowując się Pawłowi Sapieże.
Za zasługi położone przez Stefana Czarnieckiego w wojnie ze Szwedami, Sejm Rzeczypospolitej nadał mu dobra białostockie. Czarniecki przekazał następnie Białystok wraz z zamkiem swojej córce Katarzynie Aleksandrze, żonie Jana Klemensa Branickiego, stolnika koronnego. Od tego czasu zamek stał się siedzibą rodową Branickich Gryfitów.
Historia pałacu
Pałac Branickich - (barokowy)
.jpg)
Stefan Mikołaj Branicki, ojciec hetmana wielkiego koronnego Jana Klemensa Branickiego, zlecił przekształcenie zamku Wiesiołowskich w barokową rezydencję Tylmanowi z Gameren. Ten pochodzący z Utrechtu w Holandii inżynier wsławił się wcześniej m.in. budową pałacu Krasińskich w Warszawie i rezydencji prymasa Michała Radziejowskiego w Nieborowie. Trwająca w latach 1691 - 1697 przebudowa zmieniła całkowicie oblicze budowli. Między innymi jedna z baszt została wykorzystana jako klatka schodowa. W drugiej baszcie usytuowano komnaty. Podczas kolejnej przebudowy podwyższono boczne oficyny, postawiono jońską kolumnadę, wiele rzeźb. Obok ogrodu francuskiego założono ogród angielski[2]. Dalszej rozbudowy pałacu dokonano już na polecenie Jana Klemensa Branickiego i jego żony Izabeli Poniatowskiej. Z dawnej wojennej przeszłości zamku obecnie widoczne są jedynie zarysy bastionu nieopodal stawu. Istnieje także legenda o podziemnym przejściu między zamkiem i wieżą stojącego w pobliżu kościoła farnego, który w XVII wieku również był przystosowany do obrony.
.jpg)
Braniccy skupili wokół siebie wielu znakomitych artystów, poetów, ludzi nauki. Tu przez wiele lat przebywała polska poetka okresu baroku Elżbieta Drużbacka, tu tworzył poeta Franciszek Karpiński. Obok nich malarze: Antoni Herliczka, Sylwester August Mirys. Działał też teatr, orkiestra dworska i zespół baletowy, na gościnne występy przyjeżdżały włoskie aktorki. Na dworze Branickiego gościli (i często mieszkali przez pewien czas): król August II (1726-1727 i powtórnie 1729), król August III z żoną i synami Ksawerym i Karolem (1744 i 1752), książę kurlandzki Karol (dwukrotnie w 1759), biskup Ignacy Krasicki (1760), Stanisław August Poniatowski (sporadycznie za życia Branickiego, zaś po jego śmierci bardzo często odwiedzał siostrę i przebywał na dworze pewien czas), cesarz Józef II Habsburg (1780), wielki książę Paweł, późniejszy car, z żoną (1782), król Ludwik XVIII (1798), także posłowie: francuscy, angielscy, tureccy i rosyjscy.
W 1754 roku hetman założył przy pałacu pierwszą w Polsce uczelnię wojskową - Wojskową Szkołę Budownictwa i Inżynierii. Następnie mieściła się tu Szkoła Akuszeryjna, a od 1773 roku Szkoła Akademicka Zgromadzenia Białostockiego, którą stworzyła Komisja Edukacji Narodowej.
Według testamentu hetmana Branickiego, jego żona Izabela miała być w posiadaniu pałacu dożywotnio, potem miał przejść w ręce Potockich. Jednakże w wyniku upadku państwa spadkobiercy sprzedali rezydencję królowi pruskiemu. Następnie pałac przeszedł w ręce carskie.
W okresie zaboru rosyjskiego pałac został gruntownie przebudowany, umieszczono tu pensję dla panien z wyższych sfer rosyjskich, tak zwany Instytut Panien Rosyjskich. W tym czasie zabrano między innymi ponad sto figur z pałacowego ogrodu francuskiego. Powodem miało być to, że nagie rzeźby mogłyby deprawować pensjonariuszki. Zburzono także prywatny teatr hetmana Branickiego, a unikatową kurtynę podzielono na cztery części i sprzedano. Dalsze losy części kurtyny są nieznane.
I wojnę światową pałac przetrwał bez większych zniszczeń. Mieścił się tu między innymi szpital polowy. Po wojnie pałac był siedzibą urzędu wojewódzkiego i rezydencją wojewody.
Podczas wojny polsko-bolszewickiej pałac był siedzibą Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski.
W 1944 roku w 70 procentach zburzony przez wycofujących się Niemców. Dużą część z tego, co pozostało, zniszczyła w tym samym roku Armia Czerwona. Odbudowano pałac w latach 1946-1960, nawiązując do stanu z XVII wieku, jednak pośpiech, z jakim przeprowadzono odbudowę, nie pozwolił na zebranie pełnej dokumentacji, rekonstrukcja jest więc niezbyt wierna. I tak na przykład sala konferencyjna zyskała zieloną tonację, mimo, że oryginalnie była biała z bogatymi złoceniami.
Aktualnie trwają prace rekonstrukcyjne ogrodów francuskich, by przywrócić je do stanu carskiego. Mała ilość źródeł nie pozwala na odnowienie ich wyglądu z czasów Branickich. Rekonstrukcja ogrodów ma trwać do 2012 roku. Planowane jest także wycięcie wysokich drzew znajdujących się wzdłuż południowo-wschodniego boku ogrodów i odtworzenie tam labiryntu krzewów.
Obecnie w pałacu ma siedzibę rektorat Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.
 |
 |
 |