Pałac Saski w Warszawie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Okres powojenny i obecnie: Dodanie informacji na temat Saski 2018 |
→Druga połowa XVIII i początek XIX wieku: , drobne merytoryczne |
||
Linia 47: | Linia 47: | ||
Po śmierci Augusta III w 1763 pałac utracił status rezydencji królewskiej i podupadł, należąc do kolejnych [[Władcy Saksonii|elektorów saskich]], którzy wynajmowali pomieszczenia budynku na biura i mieszkania. 17 kwietnia 1794, podczas trwających w warszawie walk z [[Rosja]]nami w ramach trwającej [[Insurekcja warszawska|Insurekcji Warszawskiej]], pod Pałacem Saskim od strony wschodniej stoczono jedną z dwóch największych bitew w stolicy – powstańcy odparli atak silnej kolumny wojsk rosyjskich zmierzającej na odsiecz oblężonemu w pałacu na ul. Miodowej naczelnemu wodzowi armii rosyjskiej [[Osip Igelström|Osipowi Igelströmowi]]. |
Po śmierci Augusta III w 1763 pałac utracił status rezydencji królewskiej i podupadł, należąc do kolejnych [[Władcy Saksonii|elektorów saskich]], którzy wynajmowali pomieszczenia budynku na biura i mieszkania. 17 kwietnia 1794, podczas trwających w warszawie walk z [[Rosja]]nami w ramach trwającej [[Insurekcja warszawska|Insurekcji Warszawskiej]], pod Pałacem Saskim od strony wschodniej stoczono jedną z dwóch największych bitew w stolicy – powstańcy odparli atak silnej kolumny wojsk rosyjskich zmierzającej na odsiecz oblężonemu w pałacu na ul. Miodowej naczelnemu wodzowi armii rosyjskiej [[Osip Igelström|Osipowi Igelströmowi]]. |
||
W latach 1808–1816 budynek ''Pałacu Saskiego'' był nadal własnością królów [[Saksonia|Saksonii]] |
W latach 1808–1816 budynek ''Pałacu Saskiego'' był nadal własnością królów [[Saksonia|Saksonii]], jednak gdy na Kongresie wiedeńskim [[Fryderyk August I]] został zmuszony do zrzeczenia się tytułu [[Księstwo Warszawskie|księcia warszawskiego]], pałac został sprzedany rządowi Królestwa Kongresowego. Część pomieszczeń przeznaczono na siedzibę [[Liceum Warszawskie]]go, do którego w latach 1823–1826 uczęszczał [[Fryderyk Chopin]] (jego ojciec był w tym liceum nauczycielem). W 1817, w okresie [[Królestwo Kongresowe|Królestwa Kongresowego]], podjęto próby zmiany charakteru budynku i okołopałacowego założenia krajobrazowego – polski architekt [[Piotr Aigner]] przedstawił projekt częściowej przebudowy pałacu i ustawienia alei stu kolumn wzdłuż ''Osi Saskiej''. Do realizacji planów jednak nie doszło, gdyż ówczesny namiestnik gen. [[Józef Zajączek]] zrezygnował z przebudowy z uwagi na wysokie koszty finansowe przedsięwzięcia. |
||
=== Przebudowa po powstaniu listopadowym === |
=== Przebudowa po powstaniu listopadowym === |
Wersja z 13:47, 19 lut 2013
Pałac Saski w Warszawie, 1930 | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Styl architektoniczny |
neoklasycyzm (1838) |
Architekt |
Adam Idźkowski (1838) |
Rozpoczęcie budowy | |
Zniszczono | |
Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} |
Pałac Saski – nieistniejący obecnie pałac klasycystyczny, znajdujący się w Warszawie do 1944 przy dzisiejszym placu Piłsudskiego.
Historia
Powstanie pałacu i czasy saskie
Pierwotnie na miejscu pałacu stał dwór Tobiasza Morsztyna. Jego spadkobierca Jan Andrzej Morsztyn wybudował po 1661 w miejscu dworu i części Wału Zygmuntowskiego, piętrowy barokowy pałac z czterema wieżami. Pałac został zakupiony w 1713 przez króla Augusta II, który rozpoczął jego przebudowę zakończoną w 1748 w czasach panowania króla Augusta III. Pracami kierowali Carl Friedrich Pöppelmann i Joachim Daniel Jauch. W 1724 do rezydencji wprowadził się dwór królewski. Stanowił jedno z założeń urbanistycznych Osi Saskiej ciągnącej się od Krakowskiego Przedmieścia do Koszar Mirowskich. Od 1716 w Sali Teatralnej pałacu i w amfiteatrze w Ogrodzie Saskim (a także na Zamku Królewskim) odbywały się przedstawienia teatralne - Warszawa nie posiadała wówczas specjalnego budynku teatralnego. Autorem dekoracji pałacu był Louis de Silvestre.
Rozbudowa rezydencji spowodowała także przyłączenie do obszaru sąsiadujących rezydencji magnackich – w 1721 została przyłączona posiadłość rodu Sanguszków, przekształcona następnie w pałac Brühla, a w 1726 przyłączono do kompleksu pałacowego rezydencję biskupa Teodora Potockiego, który później przekształcono w Pałac Błękitny przeznaczony dla Anny Orzelskiej, córki Augusta II Mocnego. Przebudowa pałacu, wraz z kształtowaniem założenia architektonicznego Osi Saskiej przebiegała w 3 etapach – trwało początkowo od 1713 do początków lat 20. XVIII wieku, w drugim etapie do śmierci Augusta II w 1733 (który z powodów finansowych i politycznych zmuszony był znacznie spowolnić prace nad przebudową kompleksu) i ostatecznie zostało ukończone przez Augusta III w latach 30. i 40. XVIII wieku.
Druga połowa XVIII i początek XIX wieku
Po śmierci Augusta III w 1763 pałac utracił status rezydencji królewskiej i podupadł, należąc do kolejnych elektorów saskich, którzy wynajmowali pomieszczenia budynku na biura i mieszkania. 17 kwietnia 1794, podczas trwających w warszawie walk z Rosjanami w ramach trwającej Insurekcji Warszawskiej, pod Pałacem Saskim od strony wschodniej stoczono jedną z dwóch największych bitew w stolicy – powstańcy odparli atak silnej kolumny wojsk rosyjskich zmierzającej na odsiecz oblężonemu w pałacu na ul. Miodowej naczelnemu wodzowi armii rosyjskiej Osipowi Igelströmowi.
W latach 1808–1816 budynek Pałacu Saskiego był nadal własnością królów Saksonii, jednak gdy na Kongresie wiedeńskim Fryderyk August I został zmuszony do zrzeczenia się tytułu księcia warszawskiego, pałac został sprzedany rządowi Królestwa Kongresowego. Część pomieszczeń przeznaczono na siedzibę Liceum Warszawskiego, do którego w latach 1823–1826 uczęszczał Fryderyk Chopin (jego ojciec był w tym liceum nauczycielem). W 1817, w okresie Królestwa Kongresowego, podjęto próby zmiany charakteru budynku i okołopałacowego założenia krajobrazowego – polski architekt Piotr Aigner przedstawił projekt częściowej przebudowy pałacu i ustawienia alei stu kolumn wzdłuż Osi Saskiej. Do realizacji planów jednak nie doszło, gdyż ówczesny namiestnik gen. Józef Zajączek zrezygnował z przebudowy z uwagi na wysokie koszty finansowe przedsięwzięcia.
Przebudowa po powstaniu listopadowym
W 1837 Adam Idźkowski, magister budownictwa i miernictwa oraz absolwent Oddziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego, opracował na zlecenie nowego właściciela, Iwana Skwarcowa, który nabył pałac od rządu za sumę 115 200 zł, plany przebudowy pałacu. Oprócz niego w konkursie na przebudowę brali udział m.in. Henryk Marconi i Antonio Corazzi. Zwyciężył projekt Marconiego, ale namiestnik Iwan Paskiewicz odrzucił go bez motywacji i zatwierdził projekt Idźkowskiego. Po zniszczeniach jakich doznał budynek pałacowy w czasie powstania listopadowego w 1830, na podstawie planów Idźkowskiego, w latach 1839–1842, dokonano kolejnej przebudowy w stylu klasycystycznym, rozbierając część środkową pałacu i dodając w tym miejscu kolumnadę w stylu korynckim. Przed pałacem umieszczono w 1841 wystawiony z rozkazu cesarza Mikołaja I obelisk z brązu projektu Corazziego, upamiętniający siedmiu polskich oficerów poległych 29 listopada 1830 w szeregach oddziałów walczących po stronie armii carskiej przeciwko powstańcom. Zmodyfikowano także oba skrzydła boczne pałacu, dodając m.in. nawiązujące do stylu kolumnady pilastry. Od 1862 do 1915 Pałac Saski zajmowała armia carskiej Rosji - znajdowało się w nim rosyjskie Dowództwo III Warszawskiego Okręgu Wojskowego.
Okres międzywojenny i II wojna światowa
W dwudziestoleciu międzywojennym znajdował się w nim Sztab Generalny Wojska Polskiego, utworzony już w 1918 w Królestwie Polskim, a w 1923 przed budynkiem od strony wschodniej ustawiono pomnik księcia Józefa Poniatowskiego. W 1925 w kolumnadzie pałacu, pod arkadami, urządzono Grób Nieznanego Żołnierza. W latach 1930–1937 w budynku Pałacu Saskiego znajdowała się także siedziba Biura Szyfrów, gdzie po raz pierwszy, w grudniu 1932, złamano kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. W 1938 Biuro Budowlane T. Czosnowski i Ska dokonało gruntownego remontu elewacji Pałacu[1]. Podczas II wojny światowej, pałac był siedzibą sztabu hitlerowskiego. Został zniszczony przez Niemców po upadku powstania warszawskiego, w grudniu 1944.
Okres powojenny i obecnie
Po zakończonej II wojnie światowej komunistyczne władze nie zdecydowały się na odbudowę pałacu, odnowiono jedynie pozostałą po zniszczeniach środkową część, w której urządzono ponownie Grób Nieznanego Żołnierza. W okresie powojennym kilkukrotnie planowano rozpoczęcie prac rekonstrukcyjnych, jednak do końca PRL w 1989 nie podjęto żadnych konkretnych działań.
Lech Kaczyński, po objęciu stanowiska prezydenta Warszawy, wyszedł z inicjatywą odbudowy Pałacu Saskiego. W przetargu wybrano projekt i firmę budowlaną mającą odpowiadać za prace przedprojektowe, projektowe i budowlane.[2][3] Na odbudowę miasto wyasygnowało środki w wysokości 200 mln złotych.[4]Podczas prac archeologicznych, związanych z inwestycją, w okolicach Grobu Nieznanego Żołnierza odnaleziono tunel z 1933, który łączył skrzydła pałacowe. Odsłonięto również fundamenty pałacu. W dniu 25 listopada 2006 wykopaliska udostępniono publiczności. Większość fundamentów jest zbyt słaba, by na nich budować nową konstrukcję. Dnia 17 maja 2007 część piwnic powstałych w okresie od lat 60. XVII wieku do lat 40. XIX wieku została wpisana do rejestru zabytków[5]. Cały pałac miał być gotowy w 2010. W pałacu swoją siedzibę miał znaleźć ratusz stołecznego miasta Warszawy[6], rozproszony w kilku różnych budynkach na terenie całego miasta. W 2008 prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz zdecydowała o rozwiązaniu umowy z wykonawcą, koszty już poniesione wynosiły 15,6 mln zł. Argumentowano to wpisem odsłoniętych piwnic do rejestru zabytków. Odkryte fundamenty zasypano piaskiem do czasu ewentualnego wznowienia budowy. Środki przeznaczone na odbudowę pałacu prezydent miasta przesunęła na budowę Mostu Północnego[7][8]
W 2013 roku powstało stowarzyszenie "Saski 2018"[9] którego podstawowym celem jest odbudowanie Pałacu Saskiego do dnia 11 listopada 2018 roku, w setną rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę.[10]
- ↑ Słownik Biograficzny Techników Polskich tom IV s. 31-32, NOT Warszawa 1994
- ↑ Umowa na odbudowę Pałacu Saskiego podpisana - Warszawa - Naszemiasto.pl
- ↑ Budimex odbuduje Pałac Saski
- ↑ 200 mln zł na odbudowę Pałacu Saskiego
- ↑ Tomasz Urzykowski: Piwnice saskie już są zabytkiem. Gazeta.pl Warszawa, 17 maja 2007.
- ↑ Tomasz Urzykowski, Pałac Saski w sam raz na ratusz. Gazeta Wyborcza – Stołeczna, środa 23 maja 2007
- ↑ PAP: Przygotowania do odbudowy Pałacu Saskiego kosztowały 15,6 mln zł. Gazeta.pl Warszawa, 13 listopada 2008.
- ↑ Pałac Saski w Warszawie zostanie odbudowany?
- ↑ Saski 2018
- ↑ Pałac Saski w Warszawie? Wywiad z przedstawicielami inicjatywy „Saski 2018”
Zobacz też
- Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie
- Biuro Szyfrów
- Oś Saska
- Ogród Saski
- Pałac Brühla
- Sobór św. Aleksandra Newskiego
Bibliografia
- M. M. Drozdowski, A. Zahorski: "Historia Warszawy", PWN Warszawa 1975
Linki zewnętrzne
- Warszawa przed 1939
- Historia Pałacu Saskiego i Osi Saskiej - Archiwum Państwowe miasta stołecznego Warszawy
- Widok Stanu pałacu z okresu okupacji niemieckiej zamieszczony w propagandowej książce niemieckiej, "Warschau" Buchverlagverlag Deutscher Osten G.M.B.H. Krakau. 1944. Wydrukowanej ale nie oprawionej i nigdy nie wprowadzonej do sprzedaży. Skan ryciny zamieszczony w wirtualnym muzeum warszawskiego przedsiębiorstwa.